کهگیلویه و بویراحمد | شناسایی 198 کودک کار

به گزارش کودک پرس ،«بستر و زمینه را در سازمان‌ها و محیط شهری برای افراد دارای مشکل جسمی و حرکتی و توان‌خواهان فراهم نکرده‌ایم. در پارک‌ها، مکان‌های ورزشی، محیط‌های سرگرم‌کننده و … مسیرهایی را برای رفت‌وآمد این افراد نمی‌بینیم. در شهرستان بویراحمد 4 هزار جمعیت در حوزه‌ی توانبخشی داریم. اگر به بازار سطح شهر یاسوج نگاه کنید هیچ مسیری برای این افراد نمی‌بینید. ادارات طوری طراحی شده‌اند که اصلاً امکان رفت‌وآمد برای این افراد میسر نیست.» رهام ولایتی‌نژاد دانش آموخته کارشناسی ارشد مشاوره و روان درمانی، مشاور آموزش و پرورش شهرستان بویراحمد، مدرس دانشگاه فرهنگیان و دارای سوابق آموزشی، علمی، پژوهشی و روان درمانگری در حوزه‌های روان شناسی و مشاوره است. او همچنین مدیر بهزیستی شهرستان بویراحمد مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد است که با وی پیرامون مسائل مختلف این حوزه گفت‌وگو انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

لطفاً در مورد سازمان بهزیستی، مقدمه‌ای بیان کنید.
هفته‌ی بهزیستی را به همه تبریک می‌گویم. چه خوب است یادی کنیم از شهید فیاض‌بخش که پایه‌گذار سازمان بهزیستی بود. قبل از بهزیستی، نهادهای خیریه داشتیم که به مردم کمک می‌کردند. سازمان بهزیستی در 24 تیر ماه سال 1349 تأسیس شد برای خدمت به جامعه‌ی توان‌خواهان کشور. در گذشته بخشی از وزارت بهداشت بود. در حال حاضر سازمان بهزیستی یکی از نهادهای وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی است.
سازمان بهزیستی سیاست‌هایی برای بهزیستی اجتماعی و حل مسائل اجتماعی که برخی اوقات دامن‌گیر جامعه است دارد.

سازمان بهزیستی از چند حوزه تشکیل شده است؟
سازمان بهزیستی متشکل از جهار حوزه‌ی تخصصی است؛ یک) حوزه‌ی پیشگیری. دو) حوزه‌ی توان‌بخشی. سه) حوزه‌ی امور اجتماعی. چهار) حوزه‌ی مشارکت‌های مردمی، اشتغال، مسکن و ازدواج.
سیاست‌های واحد پیشگیری به عنوان یکی از برنامه‌های اساسی عبارتند از: هر جایی که در سلامت اجتماعی مسئله‌ای به وجود می‌آید، پیشگیرانه عمل کند. مشاوره‌ی ژنتیک برای پیشگیری از معلولیت‌ها که یکی از آسیب‌های اساسی در جامعه است. اولویت اول در نهاد بهزیستی، پیشگیری از معلولیت‌ها است. مشاوره‌ی ژنتیک به این صورت است که خانواده‌هایی که نشانه‌هایی در آن‌ها وجود دارد، می‌توانند با مراجعه به سازمان بهزیستیِ شهرستان‌ها از مشاوره‌ی ژنتیک استفاده کنند که کمک می‌کند به این‌که فرزندان معلول کمتری متولد شوند و اگر هم مشکلاتی وجود دارد، اقدامات درمانی برای آن‌ها پیگیری و برنامه‌ریزی شود. یکی دیگر از برنامه‌ها در حوزه‌ی پیشگیری، ارزیابی تنبلی چشم و ارزیابی شنوایی است. غربالگری بینایی و غربالگری شنوایی دو برنامه‌ی جدی هستند که ما هم‌اکنون در بهزیستی شهرستان بویراحمد در دست اجرا داریم. در حال حاضر ما 15 مرکز فعال «مثبت زندگی» در شهرستان بویراحمد داریم. این مراکز به امکانات غربالگری بینایی مجهز شده‌اند. ولی غربالگری شنوایی را در خود سازمان بهزیستی بویراحمد تأسیس و راه‌اندازی کرده‌ایم. برای کودکان 3 تا 6 سال، این ارزیابی‌ها انجام می‌شود. حدود 20 هزار کودک در این رده‌ی سنی در شهرستان بویراحمد و دنا وجود دارد که باید این غربالگری برای آن‌ها انجام شود.
خدمات بعد از غربالگری را هم ما پوشش می‌دهیم. مثلاً کودکانی که تنبلی چشم دارند، اقدامات درمانی، تجویز عینک از طریق بینایی‌سنج، ارجاع به چشم‌پزشک و.. برای آن‌ها انجام می‌گیرد. برای غربالگری شنوایی هم چنین اقداماتی انجام می‌دهیم. مثلاً از طریق کاشت حلزون درمان می‌شوند و خدمات حمایتی دریافت می‌کنند.

علاوه بر این‌ها ما پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی را هم داریم. خدمات مشاوره و مشاوره‌ی روانشناختی را در این زمینه داریم. مراکز مشاوره‌ی پیشگیری از طلاق را داریم. دفتر مشاوره‌ی خدمات روانشناختی را داریم که کار ارائه‌ی خدمات روانشناختی و مشاوره را در شهرستان بویراحمد انجام می‌دهد. در حال حاضر به تمام روانشناسانی که صلاحیت آن‌ها برای خدمات مشاوره از طریق سازمان نظام و هم به وسیله سازمان بهزیستی احراز شده، پروانه‌ی فعالیت داده‌ایم. متقاضیانی هم که می‌خواهند هم به عنوان یک شغل و هم به عنوان خدمت به مردم در این زمینه فعالیت کنند، سازمان بهزیستی این آمادگی را دارد که مدارک این افراد را بررسی و کند و برای صدور پروانه برای آن‌ها اقدام شود.
حوزه‌ی توانبخشی یکی از بنیادی‌ترین بخش‌ها در سازمان بهزیستی است. بعد از بروز معلولیت‌ها یا وقوع مواردی مثل تصادف، آسیب‌های نخاعی و … این افراد دچار معلولیت شدید می‌شوند. این افراد مورد حوزه‌ی توانبخشی قرار می‌گیرند. خدمات کاردرمانی، خدمات گفتاردرمانی، خدمات بالینی شنوایی و … در اختیار این عزیزان قرار می‌گیرد. هم دانش‌آموزان، هم دانشجویانی که دچار معلولیت هستند حمایت می‌شوند.
حوزه‌ی امور اجتماعی یکی از بخش‌های مهم سازمان بهزیستی است. برنامه‌های این حوزه بسیار گسترده است. زنان سرپرست خانوار، زنان بی‌سرپرست، زنان مطلقه، خانواده‌هایی که سرپرست خانواده از کار افتاده است از اقدامات بهزیستی در حوزه‌ی امور اجتماعی است.
حوزه‌ی مشارکت‌های مردمی، اشتغال، مسکن و ازدواج هست. این حوزه از طریق جلب مشارکت‌های مردمی، برخی از اقداماتی که دولت انجام می‌دهد، بودجه‌ی این بخش تأمین می‌شود. در این حوزه، در زمینه‌ی مسکن و در زمینه ازوداج به مددجویان کمک می‌شود.
در واقع بر اساس هدف بهزیستی که قرار است زندگی را برای مردم بهتر کند، هم در ابتدای تولد، خدمت را تعریف کرده است و هم بعد از تولد. بهزیستی حدود 150 خدمت برای سازمان بهزیستی تعریف شده است.
اما یکی از بحث‌های مهم در حوزه‌ی پیشگیری که درباره‌ی آن بحثی نداشتم و به آن اشاره‌ای نشد، بحث پیشگیری از اعتیاد است. برنامه‌های حمایتی برای کسانی که تحت درمان هستند داریم. برنامه‌های آموزشی و اشتغال‌زایی برای کسانی که در معرض چنین آسیبی هستند نیز داریم.

آسیب‌های اجتماعی یکی از حوزه‌های اصلی و مهم در جامعه‌ی امروز ایران است. همان‌طور که گفتید اعتیاد از مسائل مهم است. بهزیستی در این زمینه چه خدماتی ارائه داده است؟
بهزیستی به عنوان یک نهاد در زمینه عتیاد، برنامه‌های مفصلی دارد. ما برای گروه‌های خردسال، کودکان، نوجوانان، جوانان و بزرگسالان برنامه‌های آموزشی داریم. در سالی که گذشته، بیشتر برنامه‌ها به صورت مجازی بود. هم روانشناسان آموزش دیدند، هم گروه‌های در معرض آسیب. محلات آسیب‌زا مورد آموزش مفصلی قرار گرفتند. این آموزش‌ها برای پیشگیری از اعتیاد ارائه شدند.
در بحث درمان و حمایت‌های روانی اجتماعی بعدی، برای کسانی که مصرف کننده‌ی مواد مخدر هستند حمایت‌های روانی و اجتماعی و خدمات‌های مشاوره‌ای داریم. ما 11 مرکز حمایت روانی اجتماعی برای نگهداری در بویراحمد داریم. کسانی که بهبودی پیدا کرده‌اند از طریق برنامه‌ی حمایت از خانواده و اشتغال‌زایی مورد حمایت قرار می‌گیرند. بنابراین سازمان بهزیستی، برنامه‌ی جامعی برای مبارزه با مواد مخدر دارد.
خط تلفن 1480 یک خط تلفن فعال و 18 ساعته از 6 صبح تا 12 شب خدمات مشاوره می‌دهد بدون نیاز به معرفی. یک روانشانس خبره پاسخگوی تلفن است در موارد مختلف به کسانی که درخواست کمک دارند، مشاوره می‌دهد و مورد حمایت قرار می‌دهد.

یکی دیگر از آسیب‌های اجتماعی، وجود کودکان کار است که خود در معرض آسیب‌های زیادی هستند. بهزیستی چه برنامه‌ای برای آن‌ها دارد؟
ما یک پدیده‌ای داریم به عنوان کودکان کار. و یک پدیده‌ی دیگر داریم به نام کودکان خیابانی. این دو مفاهیم اجتماعی و حقوقیِ متفاوتی هستند. کودکان خیابانی یک نصویر تلخ در هر جامعه‌ای است که وجود آن می‌تواند بسیار نگران‌کننده باشد. کودکان خیابانی یک پدیده‌ی اجتماعی است. داشتن یک برنامه‌ی آموزشی و برنامه‌ی جامع اوقات فراغت برای این کودکان و همینطور یک بستر اقتصادی سالم در جامعه، قطعاً در برابر بروز چنین پدیده‌ای پیشگیرانه خواهد بود. یکی از کارهای بهزیستی این است که سازوکاری برای حل این مسئله پیدا کنیم. ما پیگیر هستیم. در برنامه‌ی سال گذشته پیش‌بینی شده بود بهزیستی 110 کودک را ساماندهی کند. البته 198 کودک را ما در سال گذشته شناسایی و مورد اقدامات حمایتی قرار دادیم.
عواملی که کودکان را به سمت خیابان هدایت می‌کند، عوامل متعددی هستند. بعضی از خانواده‌های این کودکان از آسیب‌هایی که ممکن است برای کوکانشان پیش بیاید آگاه نیستند. مددکاران بهزیستی و دفتر حمایت از کودکان کار و خیابانی با توجه به شناختی که از بعضی از این خانواده‌ها داشت، با این خانواده‌ها صحبت کرده است. اما شرایط اقتصادی نامناسب و نبود یک برنامه‌ی جامع اوقات فراغت، برخی از کودکان را به سمت خیابان‌ها کشانده است. این یک مسأله‌ی چندعاملی است و نباید آن را فقط به فقر اقتصادی تقلیل داد. بعضی اوقات جامعه ممکن است به این مسأله دامن بزند؛ بعضی وقت‌ها دلسوزی نسبت به این کودکان باعث بقای آن‌ها در خیابان‌ها می‌شود.
بهزیستی به عنوان یک نهاد حمایتگر، وظایف خود را در این زمینه انجام داده و انجام هم می‌دهد. اما جای خالی بعضی از سازمان‌هایی که برای آن‌ها این وظیفه هم تعریف شده است، آشکار و روشن هست. در همینجا از آن‌ها درخواست می‌کنم با توجه به دستورالعملی که برای آن‌ها تعریف شده است، این سازمان‌ها وظایف خود را در برابر این کودکان به درستی انجام دهند.
بهزیستی در گام اول اقدام به شناسایی این کودکان کرده است. خانواده‌هایشان هم شناسایی شده‌اند. آموزش‌های لازم به خانواده‌ها داده شده است. موضوع بعدی نقش حمایتی بهزیستی است.

اگر مشکل اقتصادی خانواده‌ها حل می‌شد، به نظر شما این کودکان در خیابان می‌ماندند؟
اغلب این خانواده‌ها تحت پوشش سازمان بهزیستی نیستند. بهزیستی برای این خانواده‌ها بسته‌های حمایتی و معیشتی در نظر گرفته است. این پدیده تک عاملی نیست که بگوییم مشکل اقتصادی خانواده‌ها اگر حل شود، مشکل کودکان هم حل می‌شود. از طریق یک برنامه‌ی اشتغال‌زایی پایدار این خانواده‌ها باید مورد حمایت قرار بگیرند تا کودکانی که به خاطر مشکلات اقتصادی وارد خیابان شده‌اند برگردند و وارد جمع خانواده شوند.

بهزیستی چه اقداماتی در مورد سالمندان در یاسوج انجام داده است؟
برنامه‌ی حمایت از سالمندان یک برنامه‌ی سابقه‌دار در بهزیستی است. در حال حاضر ما دو مرکز ویژه‌ی سالمندان در شهر یاسوج داریم؛ یکی برای پدران سالمند و یکی هم مادران سالمند. این افراد در یک شرایط نسبتاً مطلوبی خدمات حمایتی دریافت می‌کنند. از طریق یک تیم کامل پزشک و پرستار، مددکار، روانشناس، اقدامات حمایتی و درمانی و خدماتی دریافت می‌کنند. با توجه به اولویتی که در نظر داشتیم پیگیری شد و واکسیناسیون این افراد انجام شد. مشکل و مسأله‌ی خاصی ما در مراکز سالمندان نداریم.
سیاست ما در موضوع سالمندی و حتی معلولیت‌ها، خانواده‌محور است. افراد ضایعه‌ی نخاعی دائماً نیاز به مراقبت و نگهداری دارند. افراد سالمندی را هم داریم که چنین شرایطی را دارند. سیاست بهزیستی این است که برنامه‌ی حمایت از معلولان یا توانخواهان و سالمندان، مبتنی بر خانواده باشد. آخرین انتخاب ما هدایت سالمندان به سمت مراکز نگهداری سالمندان است. بعضی از افرادی که در مرکز سالمندان یاسوج هستند، افرادی‌اند که مجهول‌الهویه هستند و از سایر شهرستان‌ها به این‌جا آمده‌اند.
ما خانواده‌ها را از طریق کمک هزینه‌ی نگهداری به آن‌ها و ارائه‌ی خدمات توانبخشی و مشاوره مورد حمایت قرار می‌دهیم.

یکی دیگر از آسیب‌های اجتماعی که در چند سال اخیر در استان هم افزایش یافته، طلاق است. بهزیستی تا حالا چه اقدامات و برنامه‌هایی در این مورد داشته است؟
ما در گام اول از برنامه‌ی پیشگیری از طلاق حمایت می‌کنیم. از طریق ارائه‌ی خدمات مشاوره‌ی رایگان ما این افراد را مورد حمایت قرار می‌دهیم. یکی از برنامه‌های بهزیستی نهادینه‌کردن مشاوره‌ی خانواده و مشاوره‌ی پیش از ازدواج است. اما ما می‌بینیم میزان مراجعه به مراکز مشاوره کم است. ما به این افراد آموزش می‌دهیم و مشاوره‌هی تکمیلی برای نهایی شدن تصمیم‌شان در اختیارشان قرار می‌دهیم.
ما سامانه‌ی تصمیم را هم داریم. این سامانه برای کسانی است که در معرض تصمیم به طلاق هستند. افراد می‌توانند از طریق ثبت‌نام اینترنتی در این سامانه، وقت مشاوره بگیرند. ما در یاسوج، مرکز مشاوره‌ی تخصصی پیشگیری از طلاق را داریم.
نهاد بهزیستی این آمادگی را دارد که از این زوج‌ها و از این خانواده‌ها حمایت کند و انواع مشاوره‌ها به آن‌ها بدهد.
ما یک خط 123 هم داریم که برای خانواده‌ها، کودکان، سالمندان، زنان و یا کسانی که در معرض یک آسیب هستند، که می‌توانند از طیق تماس با این شماره که یک خط مستقیم و 24 ساعته است، تیم مشاوران و مددکاران آماده هستند که به نقطه‌ی محل زندگی این افراد بیایند و آن‌ها را مورد حمایت قرار دهند.

همان‌طور که گفتید رسیدگی به معلولان هم از وظایف اصلی بهزیستی است. بهزیستی بویراحمد چه اقداماتی برای این افراد انجام داده است؟
برای تمام کسانی که به عنوان توان‌خواه تشخیص داده شده‌اند، پرونده‌ای تشکیل داده شده است. این افراد در گام اول توسط بهزیستی شناسایی می‌شوند. در صورت نیاز، قانون تعریف کرده که این افراد ماهانه با دریافت مستمری مورد حمایت قرار بگیرند. اگر ضرورت داشته باشد، از طریق ارائه‌ی خدمات توانبخشی در منزل، توسط پرستاران، روانشناسان و کاردرمان‌ها در منزل مورد حمایت تخصصی قرار می‌گیرند. ما افراد ضایعه‌ی نخاعی را داریم که ممکن است نیاز به خدمات روانی اجتماعی هم داشته باشند. بنابراین از طریق تیم‌های تخصصی این خدمت به این افراد در محل زندگی‌شان ارائه می‌شود.
مستمری، کمک هزینه‌ی نگهداری و مراقبت از این افراد و همچنین لوازم کمک توانبخشی نظیر عصا، ویلچر، سمعک، تشک‌های مواج و لوازم بهداشتی و پزشکی در صورت نیاز برای این افراد در نظر گرفته شده است.
ما هم به دانش‌آموزان کمک هزینه‌ی تحصیلی می‌دهیم و شهریه‌ی دانشگاه هم در مقاطع مختلف برای آن‌ها پرداخت می‌کنیم.
بعضی وقت‌ها هم خود مددجو و هم خانوار او مورد حمایت قرار می‌گیرند.
ما برای مناسب‌سازی مسکن و مناسب‌سازی خودرو، برای افرادی که دچار مشکل جسمی حرکتی هستند، سرفصل بودجه داریم. برای امتیازات آب، برق و گاز و پروانه‌ی ساختمان در حد یک واحد خدمات داده می‌شود و می‌توانند از خدمات رایگان بهزیستی استفاده کنند.
ما بستر و زمینه را در سازمان‌ها و محیط شهری برای افراد دارای مشکل جسمی و حرکتی و توان‌خواهان فراهم نکرده‌ایم. در پارک‌ها، مکان‌های ورزشی، محیط‌های سرگرم‌کننده و … مسیرهایی را برای رفت‌وآمد این افراد نمی‌بینیم. ما 4 هزار جمعیت در حوزه‌ی توانبخشی داریم. اگر به بازار سطح شهر یاسوج نگاه کنید هیچ مسیری برای این افراد نمی‌بینید. ادارات طوری طراحی شده‌اند که اصلاً امکان رفت‌وآمد برای این افراد میسر نیست.

اگر صحبت پایانی دارید بفرمائید.
تشکر و قدردانی می‌کنم از سازمان‌ها و نهادهایی که اقدامات مناسب را برای زندگی سالم‌تر برای مددجویان بهزیستی فراهم کرده‌اند. از سازمان‌های خدمات‌رسان هم مثل شهرداری، آب، برق و گازه هم تشکر می‌کنم.
یکی از برنامه‌ها در بهزیستی این است که خانواده‌های دارای دو معلول و بیشتر در اولویت قرار دارند برای دریافت مسکن و ساخت مسکن که البته هم ستاد اجرایی فرمان امام و هم بنیاد مسکن، این مددجویان را مورد حمایت قرار می‌دهند برای ساماندهی و صاحب خانه شدن این افراد.
علاوه بر این‌ها ما کمک هزینه‌ی ازدواج را داریم. در سال 1399 به 100 زوج کمک هزینه‌ی ازدواج پرداخت کردیم.
همچنین به 100 خانواده‌ی معلول و توان‌خواه کمک‌هزینه‌ی مسکن پرداخت کردیم.
ما حدود 21 میلیارد ریال در حوزه‌ی توانبخشی مورد حمایت قرار دادیم.
یک نکته‌ی مهم در بهزیستی این است که سیاست بهزیستی بر خدمت در محل است. یعنی به جای مراجعه‌ی مددجویان به بهزیستی، ما 15 مرکز مثبت زندگی را در تمام سطح شهر یاسوج و سپیدار و چیتاب و لوداب و در تمام بخش‌ها مراکز مثبت زندگی را داریم.
خدمت در محل ذغدغه‌ی ما برای مددجویان بهزیستی است و این افراد نیازی به رجوع به اداره ندارند. هوشمندسازی از برنامه‌های بهزیستی شهرستان بویراحمد است. پرونده‌های افراد کاملاً اسکن شده و در سامانه بارگزاری شده است. در واقع، ارائه‌ی خدمت در محل، شاید فرصتی برای توسعه‌ی عدالت فراهم کند. بهزیستی بویراحمد تجربه‌های بسیار خوبی در این زمینه به ویژه در حوزه‌ی خودکشی دارد.