کم کاری دولت در مدیریت فضای مجازی/نیاز به ایجاد فضای امن آموزشی

به گزارش کودک پرس ،سی و هشتمین نشست هم افزایی فعالان فضای مجازی پاک با موضوع «۱۴ ساله‌های اینستاگرامی» و با محور بررسی معضلات مربوط به استفاده بدون نظارت کودکان و نوجوانان از فضای شبکه‌های اجتماعی خارجی، توسط جمعیت توسعه گران فضای مجازی پاک برگزار شد.
دچار یک فساد سیستماتیک در شبکه‌های اجتماعی هستیم.
در این نشست محمد مهدی حبیبی فعال حوزه فضای مجازی با بیان اینکه ما در شبکه‌های اجتماعی دچار یک فساد سیستماتیک شده‌ایم، گفت: زمانی فساد فرد به فرد ترویج می‌شد اما هم اکنون وضعیت متفاوت است و ما شاهد هستیم که یک اپلیکیشن مانند اینستاگرام در مقیاس ۴۵ میلیون کاربر، برای روابط و منزلت اجتماعی ما و دیده شدن‌های ما قانونگذاری می‌کند و به صورت سیستماتیک، تربیت عمومی جامعه را در اختیار گرفته است.
وی با اشاره به تاثیر میزان لایک ها و فالوئرها در ذهن یک نوجوان ۱۴ ساله گفت: شرایط و قواعد جاری در شبکه اجتماعی اینستاگرام، سوق دادن مردم به سمت خودنمایی است و محتوایی که این شبکه به ۴۵ میلیون ایرانی تزریق می‌کند و فضای تربیتی که اشاعه می‌دهد، مطابق با اعمال قدرت و حاکمیت فرهنگ غرب است.
حبیبی با برشمردن موضوعاتی که امکان انحراف را برای کودکان و نوجوانان در فضای شبکه‌های اجتماعی فراهم می‌کند، گفت: با وجود اینترنت پرسرعت، وقت آزاد و خلوت اینستاگرامی، نمی‌توان جلوی فساد را گرفت. این فساد فراگیر است و نباید مشکل را در حد یک خانواده تقلیل داد.
وی با بیان اینکه برخی می‌گویند در این باره سیاه‌نمایی نکنید، ادامه داد: این واقعیت است و سیاه‌نمایی نیست. باید فضا را برای کنترل این فساد آماده کرد و پس از آن از خانواده‌ها بخواهیم که زمانی را به نظارت فرزندانشان اختصاص دهند.
عضو هیئت مدیره جمعیت توسعه گران فضای مجازی پاک با اشاره به اینکه برخی به جای اینکه سنگر نظام باشند، پشت نظام سنگر گرفته‌اند، خاطرنشان کرد: نظام اسلامی یک ساختار برآمده از یک تفکر است و در صورتی که مسئول بی کفایتی وجود داشته باشد نمی‌شود توقع داشت که اهداف آن محقق شود.
وی با بیان اینکه نباید دغدغه‌ها را در حد یک اشک تمساح تقلیل دهیم، اضافه کرد: مفهوم و منطق آزادی در غرب متفاوت است و ما باید تفاوت تمدنی خودمان را با تمدن غرب درک کنیم.
حبیبی با تاکید بر اینکه صیانت در فضای مجازی تنها مربوط به کودکان و نوجوانان نیست بلکه بحث صیانت از انسان‌ها است، گفت: تنها کودکان زیر این بمباران گرفتار نیستند و یک مسئول نباید تنها دغدغه حکومت داشته باشد و جایگاه خود را برای به دست آوردن یک رای تا این اندازه تقلیل دهد. بلکه توقع این است که یک مسئول دغدغه دین و مردم را هم داشته باشد.
وی با انتقاد از انتشار محتوای بیهوده در رسانه ملی، گفت: تلویزیون ما به آموزش بیهودگی می‌پردازد و نمی‌توان انتظار داشت کودکانی که پای این محتوا بزرگ می‌شوند، دنبال مکتب مقاومت بروند.
این فعال فضای مجازی با اشاره به اینکه برخی می‌گویند که اقتصاد مردم با فیلترینگ اینستاگرام از بین می‌رود، افزود: سوال اینجاست که چرا باید اقتصاد مردم را به این فحشاخانه گره بزنید؟ در حالی که راهی مانند توسعه سیستم‌های بومی و تولید قدرت بومی وجود دارد. چرا اقتصاد را با سرویس‌های بومی توسعه نمی‌دهید تا بتوان در اینستاگرام را بست.
وی گفت: در صورت توسعه بومی، تولید محتوای فاخر و آموزش به خانواده‌ها و مجموع اینها در کنار هم، فیلترینگ اینستاگرام کارآمد خواهد بود. در غیر این صورت فیلترکردن به تنهایی مشکلی را حل نمی‌کند.
حبیبی افزود: پیشگیری بهتر از درمان است اما متاسفانه در کشور خلاف این صورت می‌گیرد. ما می‌ایستیم اپلیکیشن رشد می‌کند و به اوج می‌رسد و پس از آن برای رفع خرابکاری‌های آن دنبال چاره هستیم. این روش اشتباه است.
هیچکس مخالف توسعه ایمن اینترنت نیست
این کارشناس با تاکید بر اینکه نباید فقط انتخاباتی با مردم حرف بزنیم، اظهار داشت: دست از نبرد با دشمن فرضی برداریم و مداوم نگوییم که برخی نمی‌خواهند اینترنت باشد و مخالف توسعه هستند. هیچکس مخالف توسعه ایمن نیست. وظیفه متولی این حوزه توسعه ایمن است و اینکه آمار بدهیم که توسعه داده‌ایم، به تنهایی کافی نیست.
وی با بیان اینکه در این فضا باید ارزش‌ها و ضدارزش‌ها مشخص شود، گفت: راه حل اصلی در این فضا توسعه سرویس‌های بومی است. تا زمانی که در این حوزه قدرت نداشته باشیم، مدیریت و پاسخگویی نخواهیم داشت. هم اکنون قدرت در اختیار کسی است که به نیاز مردم دسترسی داشته باشد و تا زمانی که سرویس‌های بومی توسعه پیدا نکند، این نیاز را نمی‌توانیم در داخل پاسخگو باشیم و قدرتی هم نخواهیم داشت. این موضوع یک بحث فرانظامی است. زیرا تا زمانی که قدرتی وجود نداشته باشد، نمی‌توان حاکمیت کرد.
حبیبی با اشاره به بهانه‌هایی که برای توسعه سرویس‌های بومی مطرح می‌شود و از سپر فیلترینگ برای این ناکارآمدی بهره می‌برند، گفت: همه به دنبال فیلترینگ نیستند. ما معتقدیم که اگر توسعه بومی صورت می‌گیرد و سیاستگذاری و تنظیم گری در فضای شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گرفت، این قبیل اتفاقات را شاهد نبودیم.
ما در اوج عصر فیلترینگ هستیم
وی تاکید کرد: البته کسی که مخالف فیلترینگ است، موافق بی در و پیکری فضای مجازی و استفاده بدون مرز از آن است. پس مدام این موضوع را در ذهن مردم جا نیاندازید که پروژه فیلترینگ شکست خورده است. باید بدانیم که فیلترینگ یکی از المان‌های قدرت است و ما در اوج عصر فیلترینگ هستیم و اگر همراه با فیلترینگ یک پلتفرم، توسعه بومی آن را جلو می‌بردیم، فیلترینگ نه تنها شکست نخورده بلکه موفق هم بود.
نیاز به ایجاد فضای امن آموزشی برای کودکان
دکتر صالح اصغری سایبرپژوه و مدرس دانشگاه نیز در این نشست با اشاره به پژوهش‌های بین المللی پیرامون سوءاستفاده جنسی آنلاین از کودکان که بر بستر تکنولوژی مانند شبکه‌های اجتماعی و وب و یا مبتنی بر ارتباطات از راه دور صورت می‌گیرد، گفت: اکثر فراتحلیل ها به این موضوع اشاره دارد که دسترسی به اینترنت و مولفه کیفیت زندگی افراد با انواع اعتیاد در فضای مجازی و سوءاستفاده جنسی، همبستگی دارد.
وی با بیان اینکه این علامت سوال جدی است که آیا گسترش دسترسی به ابزارهای تکنولوژی این آسیب‌ها را ایجاد می‌کند، ادامه داد: ما از ادبیات آسیب‌ها و فرصت‌های فضای مجازی عبور کردیم و وارد عصری شدیم که زیست ما چند ساحتی شده است؛ ساحت مجازی یکی از این ساحت‌ها است و ما باید زیستمان را در این فضا رقم بزنیم.
اصغری با اشاره به اینکه در سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹ با رشد یک درصدی جمعیت دنیا مواجه بودیم اما ۲ درصد به استفاده کنندگان اینترنت دنیا افزوده شده است، خاطرنشان کرد: حرکت به سمت سوشیال مدیا و شبکه‌های اجتماعی و تعداد کاربران موبایل افزایش یافته است و دسترسی مداوم مردم به اینترنت باعث شده که وارد دنیای جدیدی شویم.
وی با بیان اینکه مطابق گزارش‌های بین المللی خشونت آنلاین در کشورهای آفریقایی در صدر قرار دارد و کشورهای پیشرفته، کشورهای آسیای شرقی و اقیانوسیه کمترین گزارش‌ها را در خصوص سوءاستفاده‌های جنسی دارند، گفت: دو فاکتور اصلی تکنولوژی و زمینه‌های اجتماعی فضای خشونت آنلاین را تسهیل می‌کند.
این مدرس دانشگاه با تاکید بر اینکه باید آسیب پذیری‌های نوجوانان و کودکان در فضای مجازی را شناسایی و برای آموزش آنها فضای امنی ایجاد کنیم، گفت: آموزش‌هایی که در مدارس به کودکان و نوجوانان داده می‌شود دارای یک سری مخاطراتی است که اضطراب آنها را افزایش می‌دهد. در کنار آن بهتر است علاوه بر نظارت والدین به عملکرد فرزندانشان، والد و فرزند با هم ارتباط نیز داشته باشند. از سوی دیگر نهادهای میانی مانند نخبگان و NGO ها باید در جریان سازی اجتماعی و مطالبه گری و ترویج مساله، فعالیت داشته باشند و این موضوع را در جامعه به عنوان یک دغدغه مطرح کنند.
وی از دیگر راهکارهای حل این مشکل به قانونگذاری، تولید محتوا و ایجاد استاندارد در فضای مجازی به عنوان مسئولیت مجریان قانون اشاره کرد و گفت: متاسفانه در کشور ما مسئولان اکثر دید صفر و یکی دارند و تقلیل گرایی در موضوعات مختلف دیده می‌شود. این عدم دید سیستمی باعث شده که بسیاری دست روی احساس مردم بگذارند و اهمیت موضوعات را به این بهانه تقلیل می‌دهند.
اینستاگرام و جنایت علیه نوجوانان کشور
دکتر احسان شاه‌قاسمی عضو هیئت علمی گروه ارتباطات دانشگاه تهران نیز در این نشیت با اشاره به مساله لایو آزاردهنده نوجوان ۱۴ ساله در شبکه اینستاگرام گفت: متاسفانه این موضوع اگرچه آزاردهنده است اما چیز جدیدی نیست. چرا که بسیاری از خانواده‌ها اطلاع ندارند که کودکانشان در فضای مجازی چه می‌کنند.
وی با بیان اینکه ۱۰ سال پیش در مقاله‌ای تاکید کردم که اینترنت و کامپیوتر به درد کودکان نمی‌خورد، افزود: امروز نیز این دیدگاه کماکان وجود دارد که نباید به فرزندانمان قبل از ۱۸ سالگی اینترنت و گوشی موبایل بدهیم.
این پژوهشگر با تاکید بر اینکه در این شرایط فیلترینگ پاسخگو نیست، ادامه داد: در اینستاگرام جنایت علیه نوجوانان ما اتفاق می‌افتد و ما به نوعی برده این شبکه هستیم.
وی با بیان اینکه برخی برای اجتناب از این فضا آدرس غلط به مردم می‌دهند و در حق مردم جنایت می‌کنند، افزود: حتی برای آموزش مجازی نیز باید فرزندان از گوشی، تبلت و یا لپ تاپ والدین استفاده کنند و این ابزارها را به صورت فردی در اختیارشان قرار ندهیم.
شاه‌قاسمی با بیان اینکه طی ۳ دهه گذشته وزارت آموزش و پرورش خیانت بزرگی به کشور کرده است، گفت: هرساله شاهد کاهش میزان دروس، زمان تحصیل و کوچک ترشدن کتاب‌های درسی هستیم و امروزه کودکان و نوجوانان ما کاری برای انجام دادن ندارند و این فرزندان بیکار مجبورند که در اینترنت پرسه بزنند.
وی با تاکید براینکه ما در کشور نیازمند نظام آموزشی ثروتمندی هستیم که محتوای خوب و مفید در اختیار فرزندانمان بگذارد، گفت: متاسفانه با نظام آموزشی مدرک فروش در کشور مواجه هستیم که هیچ ارزش افزوده‌ای برای فرزندانمان ایجاد نمی‌کنند.
عضو هیئت علمی گروه ارتباطات دانشگاه تهران با بیان اینکه باید محتوای داخلی خوب و جذاب در کشور ساخته شود، افزود: فساد در دستگاه‌های محتواساز دیده می‌شود و به همین دلیل سراغ افراد توانمند در این زمینه نمی‌روند تا توجه کودکان از اینستاگرام برداشته شود.
وی با اشاره به وجود بی برنامگی برای توسعه پلتفرم‌های بومی در کشور و نبود پیوست فرهنگی اجتماعی و اقتصادی در حوزه شبکه‌های اجتماعی گفت: به دلیل این بی برنامگی است که وقتی پلتفرم تلگرام را مسدود می‌کنیم مردم به سمت اینستاگرام روی می‌آورند.
شاه‌قاسمی با تاکید بر اینکه باید تکلیف اینستاگرام در کشور مشخص شود، افزود: اگر اینستاگرام در کشور فیلتر شود و کسب و کارها تعطیل شوند شکی نیست که چرخه تولید مملکت نمی‌ایستد. اما در کنار آن باید سایت‌ها و شبکه‌های فاخری داشته باشیم که در اختیار مردم قرار گیرد.
انکار مسئولان و استفاده سیاسی از موضوع فیلترینگ
در این نشست پرهام فرهنگ وصال، کارشناس حقوق بین الملل نیز با اشاره به تهییج نوجوان به جرم در شبکه‌های اجتماعی از دید حقوقی گفت: شبکه‌های اجتماعی بستر سوق دادن نوجوانان به جرم و بروز جرم هستند که این موضوع قابل پیگرد قضایی و اداری است. در این زمینه نهادهای بین المللی دارای سازوکارهایی هستند اما ما منفعل عمل می‌کنیم.
وی گفت: در شرایطی که مسائلی مانند عادی سازی رفتارهای جنسی خطرآفرین، ترویج ازدواج سیاه، تشکیک در سن ازدواج و مواردی از این دست در شبکه ای مانند اینستاگرام ترویج می‌شود، انکار مسئولان، استفاده سیاسی از موضوع فیلترینگ و تقلیل دادن موضوع ناهنجاری صورت گرفته در اینستاگرام به یک کودک، مورد انتقاد است.
فرهنگ وصال، موثرترین نوع اقدام را پیشگیری عنوان کرد و گفت: شبکه‌های اجتماعی خارجی مجال بیشتری برای فحشا ایجاد کرده‌اند و باید به دنبال راه چاره باشیم.