نگاهی به «هدایت تحصیلی» از زاویه‌ای دیگر

به گزارش کودک پرس؛ در حالی که وزیر آموزش و پرورش از ورود سازمان بازرسی استقبال می‌کند، آن را یکی از راه‌های کمک به ارگان متبوعش می‌داند و معتقد است «اگر سازمان بازرسی استدلال آموزش و پرورش را بشنود، به کمک ما می‌آید»؛ شماری از دانش‌آموزان و اولیاء همچنان از روند پیش رو نگران هستند و به موضوع اعتراض دارند.

مسوولان آموزش و پرورش در برابر این اعتراضات ، راهکار تعیین مهلت برای ثبت اعتراضات و رسیدگی به موضوع را بیان کردند که این مهلت از وقت تعیین شده خود یعنی 10 مرداد به پایان رسیده و بنابر وعده آموزش و پرورشی‌ها قرار است نتایج اعتراضات نیز تا 15 مردادماه اعلام شود.
ابوالفضل رحمانی ، رییس اداره مشاوره آموزش و پرورش شهر تهران در گفت‌وگویی تفصیلی به زوایای دیگر این طرح اشاره و نه تنها آن را «اجباری» ندانست بلکه انتخاب رشته با تاکید صرف بر معدل بالا در پایه نهم را به ضرر دانش‌آموزان دانست و آن را “حبابی” خواند.
وی با بیان اینکه بهتر است به واقعیت‌هایی در این باره اشاره کنم گفت: همه ساله‌ هدایت تحصیلی در دوره دوم متوسطه (دبیرستان) انجام می‌شد؛ با ورود دانش‌آموزان به مقطع دبیرستان معدل آنها میانگین 3 تا 4 نمره افت می‌کند و این بیانگر این است که معدل در حد 3 تا 4 نمره حباب دارد یعنی واقعی نیست، لذا هدایت تحصیلی تا پیش از این راحت‌تر انجام می‌شد چرا که خانواده‌ با مشاهده وضعیت نمرات فرزندش درخصوص انتخاب رشته و هدایت تحصیلی آنها برای آینده، راحت‌تر اقناع می‌شدند، اتفاقی که امسال رخ نداد و عملا در پایه نهم هدایت تحصیلی انجام شد.
رحمانی افزود: بر همین اساس بیش از 80 درصد دانش‌آموزن با معدل بالای 18 پایه نهم را می‌گذرانند که این ذهنیت را بین خانواده‌ها ایجاد می‌کند که کودکان ما این توانمندی را دارند هر رشته‌ای که می‌خواهند، انتخاب کنند و موفق شوند اما می‌بینیم دانش آموز با معدل 18 و 19 از دوره نهم وارد دبیرستان می‌شود، در سال اول دبیرستان بعضا 4 تا 5 تجدیدی دارد و در امتحانات شهریور قبول می‌شود؛ بنابراین حسن انتخاب رشته در دوره متوسطه دوم (اول دبیرستان) کمک می‌کرد خانواده‌ها منطقی تر و نه هیجانی به موضوع انتخاب رشته نگاه کنند.
به گفته رییس اداره مشاوره آموزش و پرورش شهر تهران، افت معدل در سال اول دبیرستان (پایه دهم) درصد بالایی از دانش‌آموزان را شامل می‌شود.

همه ساله‌ هدایت تحصیلی در دوره دوم متوسطه (دبیرستان) انجام می‌شد؛ با ورود دانش‌آموزان به مقطع دبیرستان معدل آنها میانگین 3 تا 4 نمره افت می‌کند و این بیانگر این است که معدل در حد 3 تا 4 نمره حباب دارد یعنی واقعی نیست، لذا هدایت تحصیلی تا پیش از این راحت‌تر انجام می‌شد چرا که خانواده‌ با مشاهده وضعیت نمرات فرزندش درخصوص انتخاب رشته و هدایت تحصیلی آنها برای آینده، راحت‌تر اقناع می‌شدند، اتفاقی که امسال رخ نداد و عملا در پایه نهم هدایت تحصیلی انجام شد.
رحمانی در پاسخ به اینکه به نظر می‌رسد هدایت تحصیلی با شیوه جدید از امسال عجولانه و بدون اطلاع رسانی کافی انجام شد که همین امر اعتراضات دانش‌آموزان و اولیاء را بدنبال داشته، گفت: وقتی بحث نظانم آموزشی جدید و یا 6.3.3 آغاز شد دنیایی بود که هدایت تحصیلی را در دل خود داشت و نمی‌شد آن را اجرا نکرد؛ باید مکانیزمی انتخاب می‌شد تا دانش‌آموز در پایه دهم رشته خود را انتخاب کرده باشد چرا که دانش‌آموز از دوره عمومی وارد دوره نیمه تخصصی می‌شود و آموزش و پرورش مجبور بود مکانیزمی را تعریف کند تا دانش‌آموزان به فراخور استعداد، توانمندی و علاقه در رشته‌ها توزیع شوند لذا چاره‌ای جز این برای آموزش و پرورش وجود نداشت.
وی در ادامه توضیحاتی درباره نحوه تاثیر نمرات در انتخاب رشته ارائه و اظهار کرد: بر اساس هدایت تحصیلی حداکثر نمرات 35 درصد در انتخاب رشته موثر است و 65 درصد دیگر اصلا ربطی به معدل و نمره ندارد.
رحمانی ادامه داد: سوابق تحصیلی نمرات پایانی سال هفتم، هشتم و نهم را در بر و با ضرایب خاص خود در فرم هدایت تحصیلی اعمال می‌شود. در سالهای گذشته اگر تنها برخی نمرات دروس تخصصی برای انتخاب رشته اعمال می‌شد، امسال همه دروس با ضرایب متفاوت تاثیر دارند. اشکالی که در سالهای گذشته داشتیم بعضا دانش‌آموزان صرفا دروس تخصصی را جدی می‌گرفتند که با هدایت تحصیلی جدید این اشکال برطرف می‌شود به طوریکه همه دروس دارای ضریب هستند اما ضرایب آنها بنابر نوع رشته متفاوت است.
وی افزود: 65 درصد امتیاز مابقی شامل بررسی‌های مشاوه‌ای است که به اشتباه تصور می‌کنند این 65 درصد دست مشاور است حال آنکه اینگونه نیست و تنها نامش “بررسی‌های مشاوره‌” است؛ یعنی فرم نظر خواهی به دانش‌آموزان ارائه شده و دانش‌آموز نظر خود را نسبت به رشته‌ها اعلام می‌کند که این نظر دارای 10 امتیاز(درصد) است.
رییس اداره مشاوره آموزش و پرورش شهر تهران ضمن بیان اینکه نظر خانواده نیز لحاظ و دارای 5 درصد امتیاز است عنوان کرد: 10 درصد نیز نظر دبیران دانش‌آموزان است. بر اساس میانگین نظرات دانش آموز، خانواده و دبیران و دو آزمون سنجش استعداد که 11 خرده آزمون دارد یعنی 11 نوع استعداد دانش آموز را می‌سنجد نیز 15 درصد امتیاز دارد.
رحمانی با این گفته که آزمون دیگر نیز رغبت و علایق واقعی دانش‌آموز را می‌سنجد چرا که دانش‌آموز در دوره نوجوانی و بلوغ دارای هیجانات و احساسات بسیار است و امروز این رشته و فردا رشته‌ای دیگر را دوست دارد تصریح کرد: لذا علایق دانش‌آموز بر اساس آزمون استاندارد و بین المللی تعیین می‌شود که هر کدام از آزموها 15 درصد امتیاز دارد و در مجموع دو آزمون 30 امتیاز را شامل می‌شود. 10 درصد نیز نظر مشاور بر اساس میانگین نمرات دانش‌آموز لحاظ می‌شود که در مجموع این امتیازات 65 درصد و با 35 درصد سوابق تحصیلی یاد شده، 100 درصد امتیاز می‌شود.
وی در پاسخ به اینکه بعضا شنیده می‌شود که آزمون‌های برگزار شده روایی و اعتبار لازم را ندارد، اشکالات وارده به آزمون‌های برگزار شده چیست؟ گفت: اصلا اینگونه نیست؛ البته در شکل اجرایی گاها اشکالاتی بوجود می‌آید ولی این ربطی به آزمون ندارد همانگونه که در همه امتحانات یکسری اشکالاتی ممکن است وجود داشته باشد اما روایی و اعتبار را دارد.
رحمانی ادامه داد: اشکالات وارده این است که می‌گویند برخی دانش‌آموزان حوصله ندارند 90 دقیقه در سر جلسه آزمون بنشینند اما حضور 90 دقیقه‌ای توانمندی دانش‌آموز را نشان می‌دهد و قرار نیست همه بنشینند و همه سوالات را جواب بدهند و کسی که توانمندی بالاتری دارد می‌تواند به تمام سوالات پاسخ دهد و مسلما از امتیاز بالاتری برخوردار خواهد بود. از دیگر ایرادات وارده این است که می‌گویند دانش‌آموزان از روی دست یکدیگرتستها را زده‌اند و به عبارت دیگر تقلب کرده‌اند، هر چند بعضا شاید چنین اتفاقی بیفتد اما نمی‌تواند فراگیر باشد؛ اگر در برخی مدارس رخ داده، پس برای همه دانش‌آموزانش بوده است.
وی ضمن تاکید بر اینکه امسال برای هر رشته، دانش‌آموز دارای امتیاز خاصی است، توضیح داد: مثلا ممکن است یک دانش آموز بگوید چرا من با امتیاز 7300 در رشته فنی حرفه‌ای پذیرش شدم اما دانش‌آموز دیگر با 6000 هزار می‌تواند وارد رشته تجربی شود که اغلب سوالات و اعتراضات دانش‌آموزان همین است؛ باید گفت 7300 در رشته فنی حرفه ای و خدماتش بوده اما 6000 دانش‌آموز دیگر در رشته تجربی بوده، البته باید گفت که ظرفیت هر منطقه برای پذیرش دانش‌آموزان بنابر رشته انتخابی محدود به فضای آموزشی، نیروی انسانی و تجهیزات است.

ظرفیت تعیین رشته در دو مرحله ایجاد می‌شود؛ بدین صورت که ممکن است کسانی در اولویت انتخاب و ثبت نام تجربی باشند اما به این رشته علاقه‌ای نداشته باشند بنابراین تعدادی ظرفیت اینگونه خالی می‌شود و سایرینی که در اولویت نبودند و معترض ورود به رشته تجربی بودند بررسی و جایگزین آنها می‌شوند و نهایتنا ظرفیت‌های جدیدی نیز بنا بر تقاضاها ایجاد خواهد شد تا تمامی دانش‌آموزان بنابر علاقه ثبت نام کنند؛ اگر دانش‌آموزی اصرار داشته باشند وارد رشته‌ای شود منعی ندارد و ثبت نام وی پس از افراد دارای اولویت‌ و امتیازات بالاتر صورت می‌گیرد، بنابراین ثبت نام‌ها برای انتخاب رشته دو دوره‌ای و بعضا سه دوره‌ای می‌شود.
رییس اداره مشاوره آموزش و پرورش شهر تهران در ادامه این گفت‌وگو در پاسخ به اینکه بنابر این اظهارات شما، آیا هدایت تحصیلی اجباری است؟ تاکید کرد: اجبار برای هدایت تحصیلی نداریم و صراحتا اینرا اعلام می‌کنیم هیچ دانش آموزی مجبور نیست در هیچ رشته‌ای که علاقه ندارد ادامه تحصیل دهد اما منطق می‌گوید دانش آموزی که نمره بالاتری دارد در انتخاب رشته دارای اولویت است. مثلا اگر ظرفیت رشته تجربی منطقه 1300 باشد، 1300 نفری که بالاترین امتیاز را کسب کرده‌اند در اولویت ثبت نام قرار می‌گیرند اما این بدین معنا نیست که سایرین نمی‌توانند ثبت نام کنند. ممکن است دانش‌آموزی امتیازش پایین باشد اما اصرار داشته باشد که در رشته مورد نظرش وارد شود، هر چند چنین دانش‌آموزی حق دارد اما فعلا در اولویت نیست و افرادی که در اولویت هستند ابتدا باید ثبت نام کنند.
وی ادامه داد: لذا ظرفیت در دو مرحله ایجاد می‌شود؛ بدین صورت که ممکن است کسانی در اولویت انتخاب و ثبت نام تجربی باشند اما به این رشته علاقه‌ای نداشته باشند بنابراین تعدادی ظرفیت اینگونه خالی می‌شود و سایرینی که در اولویت نبودند و معترض ورود به رشته تجربی بودند بررسی و جایگزین آنها می‌شوند و نهایتنا ظرفیت‌های جدیدی نیز بنا بر تقاضاها ایجاد خواهد شد تا تمامی دانش‌آموزان بنابر علاقه ثبت نام کنند؛ هر ساله همینگونه بوده اما امسال اشکال اینجا بوده که معدل همه دانش‌آموزان بالاست و تب دکتر و مهندس شدن و توقعات خانواده‌ها نیز بالاست حال آنکه معدل‌ها با ورود به متوسطه دوم افت و دیدگاه آنها نسبت به آینده شغلی‌شان واقعی می‌شود.

بنابر اظهارات رحمانی، تب رفتن به رشته تجربی بین دختران و ریاضی در پسران بالاست که آموزش و پرورش در پذیرش درخواستها برای رشته ریاضی مشکلی ندارد اما برای رشته تجربی مشکلاتی با حجم انتخاب دانش‌آموزان در آینده پیش خواهد آمد و به نفعشان نیست اما با این حال اگر دانش‌آموزی اصرار داشته باشند وارد این رشته شود منعی ندارد و ثبت نام پس از ثبت نام افراد دارای اولویت‌ و امتیازات بالاتر صورت می‌گیرد بنابراین ثبت نام‌ها برای انتخاب رشته دو دوره‌ای و بعضا سه دوره‌ای می‌شود.

وی در ادامه این مصاحبه به آماری جالب اشاره کرد و گفت: امسال 860 هزار نفر داوطلب کنکور وجود دارد؛ از بین این تعداد 506 هزار نفر داوطلب رشته تجربی هستند یعنی دوسوم. از 506 هزار نفر بنابر اعلام رییس سازمان سنجش، ظرفیت مجموع رشته‌های پزشکی، داروسازی و دندانپزشکی 6300 است یعنی کمتر از دو درصد 506 هزار نفر؛ یعنی عملا بیش از 98 درصد داوطلبان کنکور تجربی در رشته‌های شاخص مدنظرشان پذیرفته نمی‌شوند لذا مابقی که در این رشته‌ها پذیرش نمی‌شوند مجبورند در سایر رشته های که قبول شده‌اند درس بخوانند در حالی که هم انگیزه ندارد و احتمال ترک تحصیلشان بالاست و هم احتمال افت تحصیلی و مشکلات روحی روانی آنها زیاد می‌شود.
رحمانی با بیان اینکه با این حال ثبت نام از متقاضیان ورود به رشته تجربی صورت می‌گیرد اما شرطی وجود دارد در این باره گفت: متقاضیان رشته تجربی دارای امتیاز پایین نمی‌توانند هر مدرسه‌ای که مدنظرشان باشد را برای ثبت نام انتخاب کنند مگر اینکه ظرفیت خالی وجود داشته باشیم؛ بدین معنا که ممکن است مسیر دبیرستانی که به دانش‌آموز معرفی می‌شود نسبت به محل سکونت آنها دورتر باشد و یا دلخواه آنها نباشد چرا که همه دانش آموزان خواهان تحصیل در مدارس نامی و با برندهای شناخته شده هستند حال آنکه از نظر آموزش و پرورش همه مدارس یکسان هستند اما جوی حاکم شده که فلان مدرسه برند است و می‌خواهند فرزندانشان وارد این مدارس شوند.
وی درباره زمان ادامه ثبت اعتراضات و ثبت نام دانش آموزان در رشته‌های تحصیلی انتخابی توضیح داد: تا 15 مرداد ماه عمده ثبت نام ها انجام خواهد شد. بیش از 1000 مدرسه متوسطه اول پایگاه هدایت تحصیلی هستند و دوشنبه‌ها و چهارشنبه‌ها فعال هستند. همچنین 23 پایگاه منطقه‌ای در سطح تهران وجود دارد که امور مربوطه را انجام می دهند تا فرایند ثبت نام انجام شود. آدرس پایگاه ها در همه مدارس موجود است؛ همچنین در سایت اداره کل مشاوره لینک پایگاه‌ها و شماره تلفن‌ها و محتواهای آموزشی هدایت تحصیلی بارگذاری شده است.
رحمانی در پایان با بیان اینکه خانواده‌ها بدانند اگر طرحی در حال انجام است حتما پشتوانه علمی دارد و حساب شده است گفت: خانواده‌ها هیجانی تصمیم نگیرند و با تب و موج جامعه همراه نشوند و با واقعیات تصمیم بگیرند. هر تصمیمی بگیرند مورد احترام آموزش و پرورش است، هر چند یقین بدانیم دانش‌آموز در رشته اصراری و انتخابی خود موفق نخواهد بود، ثبت نام خواهیم کرد. این در حالیست که تعداد زیادی از دانش‌آموزان یکسال بعد از انتخاب رشته تغییر رشته می‌دهند. این دانش‌آموزان در پایان سال دهم حق تغییر رشته بر اساس ضوابط دارند؛ مثلا یکسری امتحانات از آنها اخذ می‌شود که باید حدنصاب نمره مخصوص را برای تغییر رشته مورد نظرش را کسب کند.