نمی‌گذاریم ژانر کمدی را نابود کنند/ از شیوه فعالیت سینمای کودک راضی نیستم

وی اخیراً مهمان خبرگزاری فارس بود و همین حضور، فرصتی شد تا درباره اجرایی شدن برنامه‌ها گفت‌وگو کنیم. او در صحبت‌هایش اشاره کرد که یکی از مهمترین چیزهایی که سینمای ایران به آن احتیاج دارد بازار جهانی است و مخاطب جهانی باید برای تماشای فیلم ایرانی بلیت خریداری کند و اجرایی شدن این انگاره بستگی به این دارد که فیلمسازان کشورمان مخاطب خود را در سطح کلان‌تر و جهانی ببیند و سوژه‌ای را برای فیلمسازی برگزیند که دربرگیری بیشتری داشته باشد.

در ادامه مشروح گفت‌وگو را با محمدمهدی حیدریان رئیس سازمان سینمایی می‌خوانید:

از اهتمام شما اصحاب رسانه در امر فرهنگ قدردانی می‌کنم. خبرگزاری‌ها با نگاه کارشناسانه و تحلیلگرشان می‌توانند روشن کننده مسیر فعالان و برنامه‌ریزان باشند. در سینما نیز همین است، سینما به منتقدین، تحلیل‌گران، همدلان، مشوقان و همراهان نیازمند است تا بتواند جامعه و نیاز‌های جامعه را رصد کند. حاصل ارتباط و تعامل این مثلث(مردم،هنرمندان،مدیران) با کمک ضلع چهارم که رسانه‌ها هستند ‌می‌تواند اتفاقات بهتر و رو به جلوتری در تمام عرصه‌ها از جمله سینما رقم بزند

در 6 ماهه اول حضورم به عنوان رئیس سازمان سینمایی، با کمک کارشناسان و متخصصان، برنامه جامع سینمای ایران با چشم‌اندازی ۱۰ ساله تدوین شد. حوزه فرهنگ و هنر، حوزه‌ای است که عمدتاً تغییرات درون آن به کندی صورت می‌گیرد و طبیعت و ذات آن نیز همین است. به همین‌خاطر نیازمند برنامه‌های طولانی مدت‌ است و زیر ساخت‌های لازم برای هر کدام از برنامه‌ها که تدوین می‌شود، باید مهیا شود.

نکته‌ای که اشاره کرده‌اید یکی از کلیدی‌ترین نکات عرصه سینما بوده و هست. یعنی سهمی که سینما از اوقات فراغت مردم به خود اختصاص می‌دهد بسیار نامناسب است. چرا که قالب روایتگر این قرن، قالب تصویر است و سینما یکی از شاخص‌ترین استفاده کنندگان از این ظرفیت بیانی است. پس هر چقدر مردم کشور ما از این ظرفیت کمتر استفاده کنند به معنای این است که ما از آنچه که اقتضای این دوره است، عقب‌تر هستیم. این که یک ایرانی هر ۳ سال به سینما می‌رود، رقم فاجعه باری برای ایفای نقش فرهنگی سینما است. در دوره قبلی ما، هر ایرانی در سال بیش از یک مرتبه به سینما می‌رفت. در سال‌هایی که کشورمان حدود ۵۵ میلیون جمعیت داشت، ما ۶۰ میلیون تماشاگر سینما داشتیم.

البته طی این سال‌ها با ظهور رسانه‌های متفاوت، ممکن است بخشی از نیاز‌های مردم توسط این رسانه‌ها تامین شده باشد؛ اما سمت و سوی جهانی این موضوع، به اندازه کشور ما شدت نداشته است. به اضافه این که به دلیل قلت سالن‌های نمایش و مسائل فرهنگی و سلایق مردم، ما قدرت رقیب خارجی را برای تولید داخلیمان در سینما جدی نمی‌بینیم و امکانی را در اختیارش قرار نمی‌دهیم، چرا که ظرفیت مورد نیاز این موضوع را هم در اختیار نداریم.

بنابراین صنعت سینما و تولید داخلی ما باید با مردم ارتباط بیشتری نسبت به آن چیزی که امروز وجود دارد، داشته باشد. طی یک سال گذشته آمار فروش و میزان مخاطبان سینمای ایران به صورت فصل به فصل منتشر شده است که من به منحنی فصل بهار و ۳ ماه نخست سال ۹۷ اشاره خواهم کرد. در 3  ماه ابتدای سال ۹۷ ما ۴۶ درصد رشد فروش و ۴۲ درصد رشد بیننده در سینمای کشور داشته‌ایم.

بله؛ بخاطر این که علاوه بر رشد فروش، ما شاهد رشد ۴۲ درصدی مخاطبان سینما نیز هستیم. میانگین رشد قیمت بلیت‌های سینما در سال ۹۷، تنها ۹ درصد بوده است. این رشد مخاطب از نظر من برای سینمای ایران پیام‌آور این است که مردم آماده هستند که به سینما اعتماد کنند و اگر پاسخ آنها به درستی داده شود، این رشد مخاطب ادامه خواهد داشت. اگر پاسخ آنها به درستی داده نشود، اوضاع سینمای ایران به دوران قبل باز می‌گردد.

پاسخی که مردم منتظر دریافت آن هستند، این است که نیاز‌هایشان را به طرز قانع‌کننده‌ای توسط سینما تامین کنند و با آن مواجه شوند. به نظرم جهت، جهتی است که به سمت رفع مشکل کمبود بیننده و استفاده بیشتر مردم در اوقات فراغت از سینما می‌رود و این منحنی بسیار امیدوار کننده است.

حوزه فرهنگ، اصلی‌ترین حوزه‌ای است که در اتمسفر، جغرافیا و فضای امروز دنیا، یک پارچگی را گواهی می‌دهد و دنبال می‌کند. یعنی هر چقدر که ما بتوانیم در سایر عرصه‌ها، جهانی نشدن را فریاد بزنیم و امکان جزیره‌ای زندگی کردن را مطرح کنیم و شعارش را بدهیم، حوزه فرهنگ از آن حوزه‌هایی است که به سرعت نه تنها تحت تاثیر، بلکه موید و گواه یک پارچگی و بی‌مرزی دنیای جدید است، این موضوع را باید به عنوان یک واقعیت همه ما بپذیریم. واقعیت امروز، بی‌مرزی و همه چیز در معرض همه بودن است. در این شرایط سلیقه فرهنگی، دانستن و داشتن ادبیات تصویری نسبتاً واحد، یکی از عوارض و تبعات طبیعی این یک پارچگی است. معنای این موضوع، آن است که چون مردم بدون واسطه و محدویت در معرض محصولات تصویری در حوزه فرهنگ هستند، انتظار، سلیقه و فرهنگ بصریشان مشابه هم شکل می‌گیرد.

ما باید ببینیم که چه میزان در تعریف این فرهنگ بصری مشارکت داریم، چه میزان سهم داریم و چه میزان باید تبعیت کنیم تا با این زبان جدید که زبان ارتباط جدید با مردم است، ارتباطمان را حفظ کنیم. امروز دیگر نمی‌توانیم فاصله‌ای بین مردم خودمان و دنیا قائل شویم، هر آن چیزی‌ که شما می‌گوید همه می‌شنوند و هر کاری که انجام می‌دهید همه می‌ببینند.

پس ما باید بیاموزیم که از این بستر به درستی استفاده کنیم. برای این منظور باید مردم و تولیدکنندگان در معرض این تکنیک و تکنولوژی و تاثیر آن باشند، به این جهت مشاهده محصولات خارجی که به جهت محتوایی تعارض و مغایرتی با اهداف ما نداشته باشد در عرصه‌ای که ما انتخاب‌گر و قابلیت اعمال ضوابطمان را داریم، یعنی در عرصه‌هایی غیر خصوصی، بلامانع خواهد بود. در اینجا باید ما نمونه‌هایی را بیاوریم که بتواند در این جهت به ما کمک کند تا به قلّه‌های تصویری دنیا دست پیدا کنیم. نمایش فیلم خارجی از این بابت که هم مردم، هم سینماگران و هم سینمای ایران به آن نیاز دارند به رسمیت شناخته شد.

امروزه ممانعت از ورود فرهنگ سایر کشورها به داخل کشور به هیچ عنوان امکان‌پذیر نیست. حال که ممانعت امکان‌پذیر نیست، ایجاد مصونیت و مقابله ضروری‌تر می‌شود باید کمیت و کیفیت آثارمان را به سطحی برسانیم تا در بازار عرضه و رقابت آزاد دنیا، دیده و انتخاب شویم از این بابت ما باید سهمی از سینمای ایران را برای نمایش فیلم‌های خارجی به نفع سینمای ایران قائل شویم، البته این کار باید به صورتی انجام شود که به سینمای ملی کشورمان صدمه‌ای وارد نشود.

حتماً آن هدف اسباب مورد نیازی که شما اشاره کردید را احتیاج دارد. یعنی اکران فیلم‌های موثر، موفق و نمایش به هنگام آنها در سینما‌های کشور، این‌ها پارامترهایی است که می‌تواند آن هدفی که ما از نمایش فیلم‌های خارجی داریم را محقق کند. ما به این سمت حرکت می‌کنیم. بعد از مدت‌ها و سالها، ما با هدف می‌خواهیم که این فیلم‌ها را در سینما‌های کشور داشته باشیم. قصد ما نمایش به روز فیلم‌های خارجی است و به این سمت حرکت می‌کنیم. موسسه رسانه‌های تصویری با در نظر گرفتن این پارامترها برنامه‌ریزی و انتخاب فیلم‌ها را انجام می‌دهد، بخش خصوصی اجرا را برعهده خواهد داشت و منافع مادی احتمالی آن هم به خانه سینما تعلق می‌گیرد.

این موضوعی است که هر فیلمسازی در همه جای دنیا به آن علاقه‌مند است. اولین اقدام باید توسط فیلمساز صورت بگیرد و مخاطب خود را، مخاطب جهانی در نظر بگیرد. اشاره درستی کردید و ما نیز در برنامه‌هایمان به آن تاکید کردیم. برنامه‌ریزی‌های بین‌المللی ما صرفاً به حضور در جشنواره‌های بین‌المللی خلاصه نمی‌شود، بلکه حضور جشنواره‌ای لازمه باقی حضورها است. مقصد اصلی ما این است که مردم جهان برای تماشای فیلم‌های ایرانی بلیت خریداری کنند و ذائقه‌های بین‌المللی برای تماشای فیلم‌های ایرانی جذب شود. اولین مطلب این است که فیلمساز ما مخاطب خود را جهانی ببیند. امروزه فیلمساز ما به جامعه خود نگاه می‌کند و سوژه‌ای پیدا می‌کند و درباره آن فیلم می‌سازد، فیلمساز این موضوع را باید در سطح جهانی ببرد. انتخاب سوژه‌ای که دربرگیرنده دغدغه جمع وسیعی از مخاطب باشد، گام اول است. گام دوم این است که این سوژه به گونه‌ای روایت شود که مخاطبان بیشتری با آن ارتباط برقرار کنند.

اگر فیلمساز محصولی را در این درجه کیفیت تولید کند، سازمان سینمایی نیز می‌تواند کمک کند که این فیلم در کشورهای بیشتری به نمایش درآید. ما مذاکراتی با معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس سازمان توسعه تجارت داشته و توافقاتی انجام داده‌ایم که این توافقات بیش از 10 بند است. این بندها ناظر بر ایجاد امکان برای حضور بیشتر آثار سینمای ایران در جهان است. یکی از ماموریت‌های  بنیاد سینمایی فارابی حمایت از نمایش آثار ایرانی در جهان است، البته همانطور که گفتم فیلمساز نیز باید مخاطب خود را در مقیاس جهانی در نظر بگیرد.

یک شکل سینمای مقاومت، سینمای جنگ و دفاع مقدس بود. چون وجه قالب آن دوره همین بود و سینمای دفاع مقدس شناخته شد. سینمای مقاومت که امروز می‌تواند در قالب‌های مختلفی خودش را تعریف کند از اولویت‌های ما و شاخص‌های اصلی نظام ما است. یکی از گروه‌های اصلی که در بنیاد سینمایی فارابی شکل گرفته است، گروه سینمای مقاومت است. گروه سینمایی مقاومت نگاهش به این سمت است که مراکزی که به دلایل مختلف علاقه‌مند هستند که حامی فیلمسازان مقاومت باشند، متعدد شوند. ما استقبال می‌کنیم سازمان‌هایی مثل «اوج»، «انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس» و «حوزه هنری» بانی و حامی تولید اینگونه آثار باشند. ما نیز از طریق فارابی از اینگونه آثار حمایت می‌کنیم.

این موضوع نکته بسیار درستی است که ما باید برای انجام همه کارها نظام داشته باشیم. اگر ما برنامه‌ای داشته باشیم و آن برنامه نظامی نداشته باشد، طبعاً نه برنامه انجام می‌شود و نه محاسن آن برنامه حاکم می‌شود. تدوین نظام‌نامه قدم اولیه در دنبال کردن آن هدف کلان است. نظام نامه می‌گوید که سینما بر اساس برنامه جامع باید به سمت حیات طبیعی حرکت کند. حیات طبیعی سینما یعنی اینکه موضوعات مردم را درست تشخیص بدهیم، موضوعاتی که درست تشخیص داده شده، درست وارد عرصه تصویر شود، هم خوب تشخیص بدهیم و هم خوب بسازیمش بعد مردم هم استقبال خواهند کرد، این نیت همه است؛ اما این که چقدر در این امر موفق هستیم امر ثانویه است.

در نظام‌نامه سال 97 یک کارگروه اکران داریم، کاری که کارگروه اکران می‌کند، تطبیق اکران با ضوابط است و اینکه چند سالن، با چه اولویت و با چه ترتیبی در اختیار یک فیلم قرار گیرد. یک شورای بالا دستی برای کارگروه اکران تعیین شده است به نام شورای عالی اکران، شورای عالی اکران مرجع تصمیم‌گیری درباره موضوعاتی است که برخلاف نظام‌نامه اکران اتفاق می‌افتد. شورای عالی اکران امکان تجدید نظر درباره بندهایی از نظام‌نامه اکران که تصور می‌کند اهداف سینما را تامین نمی‌کند را دارا است. پس شورای عالی اکران مرکزی است متشکل از نمایندگان تمام دست اندرکاران سینما به اضافه دولت که حافظ منافع کلان مردم و سینما است. در کنار این‌ها طبیعتاً کمیته انضباطی هم نیاز است که طبق آیین‌نامه انضباطی کار خود را انجام می‌دهد. هفته قبل آیین‌نامه نهایی کمیته انضباطی توسط شورای عالی اکران نهایی شده و برای تایید به دفتر فرستاده شده است.

 به نظرم قانونی که قدرت اجرایی شدن نداشته باشد، نباید از همان اول وضع شود. آیین‌نامه‌ای که ما تدوین کردیم به منظور این است که می‌خواهیم به هدف و مقصدی دست پیدا کنیم. در حال حاضر ما دارای یک کمیته انضباطی، یک دستور العمل انضباطی و جایی برای رسیدگی به تخلفات هستیم. تا به حال نیز نظارت وجود داشته است و با تخلفات برخورد می‌شد؛ ولی از این به بعد دستور عمل مشخص و جرایم مشخص دارد، اگر خلاف آن آیین‌نامه اتفاق بیفتد، با تخلف‌کننده برخورد خواهد شد. هدف ما این است که سهم تمام دست اندکاران اکران، همان لحظه‌ای که بلیت خریداری می‌شود، پرداخت شود، یعنی وقتی یک مخاطب بلیت تهیه می‌کند، از همان مبدا سهم سینمادار، پخش کننده و صاحب فیلم جدا شده و به حسابشان واریز شود. دلیلی ندارد که تمام مبالغ به حساب یک طرف واریز شود و بعد از چند ماه  تسویه کنند. این موضوع نیازمند این است که تمام سینماهای کشور به سیستم بلیت مکانیزه مجهز شوند.

بله این موضوع انجام شده است و تمام سینماهای کشور به سیستم فروش بلیت مکانیزه مجهز شده‌اند.

این موضوع شاید بخاطر تفاوت عرصه فرهنگ با سایر عرصه‌ها باشد. یعنی برخی از این‌ها  به عدم تحمل‌ها و وجود سلیقه‌های مختلف باز می‌گردد و  طبیعی است؛ قاعدتاً وظیفه ما به عنوان دولت این است که تمام نظرات را بشنویم و کارشناسانه بررسی کنیم، با اهداف کلان تطبیق دهیم و بر اساس آن تصمیم‌گیری کنیم. اینکه یک جشنواره نیاز است یا دو جشنواره قاعدتاً روزها، ماه‌ها و بعضاً سالها مورد بررسی قرار گرفته است. ما تا این لحظه طرفدار دو جشنواره قدرتمند بوده‌ایم. برخی از صنوف سینما نظری داشتند و نظر خود را اعلام کردند، تا به اینجا تصمیم ما به این رسیده است که این موضوع به دست کارشناسان مورد بررسی و تصمیم‌گیری قرار بگیرد. لذا به معاونت تخصصی سازمان امور سینمایی و سمعی و بصری در این حوزه که معاون توسعه فناوری و مطالعات سینمایی آقای دکتر اربابی است، آن نامه‌ها را ارجاع داده‌ایم.

همانطور که شما به آن اشاره کردید، ممکن است در برخی موارد مقاصد دیگری هم مد نظر باشد، ما به آن مقاصد توجه نمی‌کنیم، بلکه به منافع هر پیشنهاد برای سینمای ایران توجه دقت و تمرکز خواهیم کرد.

قطعاً این موضوع هم مد نظر ما است. ثبات یکی از ملزومات عرصه فرهنگ است و جشنواره فیلم فجر نیز از این قاعده مستثنا نیست.

تا به اینجای کار از فعالیت سینمای کودک راضی نیستم، قدم‌های اولیه برداشته شده است؛ اما ما آنقدر زمان نداریم که به این آهستگی در این عرصه حرکت کنیم. سینمای کودک یکی از برگ‌های برنده ما در سینمای جهان می‌تواند باشد و باید باشد، چون سینمای کودک عرصه‌ای است که به راحتی می‌توانیم مخاطب جهانی‌اش را پیدا کنیم و اشتراکات بیشتری در این عرصه بین کشورهای مختلف وجود دارد.

سینمای کودک بیش از سایر عرصه‌های سینمای ایران به عارضه عدم استفاده از تکنیک و تکنولوژی دچار است. یعنی سینمای بزرگسال ما امروز با سرعت بیشتری نسبت به سینمای کودک در استفاده از تکنیک و تکنولوژی جلو می‌رود، در حالی که استفاده از تکنیک و تکنولوژی در عرصه فیلمسازی برای کودک ضروری است. این وضعیت مطلوب نیست، ما به سرعت باید در این عرصه جبران مافات کنیم. ما در دولت آمادگی داریم که از این عرصه( بهره‌گیری از تکنولوژی‌های جدید) حمایت کامل داشته باشیم. یعنی اگر برای یک فیلم بزرگسال تا سقف 70 درصد کمک می‌کنیم، حاضریم به فیلمی که در عرصه کودک از تکنیک و تکنولوژی استفاده می‌کند، تا 100 درصد هزینه این بخش حمایت کنیم.

همانطور که اشاره کردید یک سازوکاری در بخش خصوصی برای سینمای کودک در حال شکل‌گیری است. ما گمانمان بر این است که باید چندین تشکل مردمی و خصوصی برای حمایت از سینمای کودک داشته باشیم.

تشکل‌هایی که بتوانند موضوعات و سوژه‌های جذاب در اختیار فیلمسازان کودک قرار دهد. اخیراً جلسات کارشناسی و مدیریتی با کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان داشته‌ایم. این کانون صاحب یک سابقه و مقبولیتی در عرصه فرهنگی و سمعی و بصری برای کودک و نوجوان است، امیدواریم کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان با حمایت‌های دولت به جرگه فیلمسازان کودک و نوجوان برگردد و رونق بیشتری پیدا کند.

به نظرم اقبال مردم خیلی خوب است، مردم با آمدن به سینما و دیدن فیلم‌ها و همچنین سرمایه‌گذاری در ساخت سینما، به این عرصه کمک کرده‌اند. ما در عرصه سینما باید به این اقبالی که مردم نشان داده‌اند، جواب مناسب و شایسته‌ای بدهیم.

ما باید این حضور را قدر بدانیم و با ساخت فیلم‌های بهتر و دغدغه‌مندتر این حضور را پاسخ بدهیم. حدود 12 سال پیش ما تفاهم‌نامه‌ای را با شورای شهر به امضا رساندیم که به ازای هر یک صندلی سینما، شهرداری معادل هزینه یک متر از عوارض تجاری تخفیف قائل شوند؛ اما امروز تاثیر رونق در حوزه سینما اینگونه شده که، بزرگترین مراکز تجاری کشورمان بخشی از فضای خود را، با رغبت به ایجاد سینما اختصاص می‌دهند. ما باید با نمایش فیلم‌های متنوع ایرانی و در مواردی هم خارجی در این مجموعه‌ها، علاقه سرمایه‌گذاران را همچنان معطوف به سالن سازی نگاه داریم.

در سه ماه‌ اول امسال 18 سالن جدید به سینمای ایران افزوده شد و امیدوارم تا 2 ماه آینده، 19 سالن دیگر هم افزوده شود. این به معنای آن خواهد بود که ما در سال جاری نیز مانند سال گذشته حدود 100 پرده سینمایی جدید خواهیم داشت. ما موظف هستم برای قدرشناسی از این اقبال مردم فیلم‌های متنوع‌تر و بهتری بسازیم.

این نکته بسیار دقیق و ظریفی درباره سینمای کمدی است. یک زمانی سینما بر دو اصل در جهان تعریف می‌شد، یعنی سینمای متکی به سکس و خشونت. سینمای ایران آمد و ناقض این فرضیه شد و هر کجا رفت به عنوان سینمای صادق و اخلاقی شناخته شد و جای خود را باز کرد. ما این راه رفته و این فتح ارزشمند را نباید فراموش کنیم. تماشاگران سینمای ایران برای شنیدن اینگونه چیزها به سینما نمی‌آیند و این تصور غلط برخی از سازندگان فیلم‌های کمدی است که از اینگونه ادبیات استفاده می‌کنند. ما سال گذشته شروع به اصلاح این وضعیت کردیم و آن را با قدرت ادامه خواهیم داد.

نباید اجازه داد با استفاده از عناصر و کلام غیر فرهنگی، اثر فرهنگی تولید شود. کمدی گونه ارزشمندی است و نمی‌گذاریم که اینگونه اتفاقات باعث نابودی این ژانر شود. همانطور که اشاره کردید «کمدی موقعیت»، بین‌المللی‌تر از «کمدی کلامی» است. لذا بیشتر باید به سمت اینگونه کمدی حرکت کرد.

به نظرم همیشه سینماهای موفق، سینماهایی بودند که در قبال جامعه مسئولیت پذیر بوده‌اند، سینمای موفق سینمای مسئول است. به میزانی که سینما مسئولیت خود را درست انجام بدهد، در جامعه نیز مقبول خواهد بود. سینمای ما باید بیش از قبل به سمت تقبل مسئولیت اجتماعی حرکت کند. مردم از سینما انتظار دارند که صدای رسا، زبان گویا و نافذ آنها باشد و نقدهایش را با صراحت اعلام کند. ما سینمای خنثی نمی‌خواهیم؛ شاکله اصلی سینمای ما نباید سینمای خنثی باشد.

مردم قطعاً از سینما می‌خواهند که درباره موضوعات مختلف نقد داشته باشد، نکته حائز اهمیت در این بخش آن است که نقد مسئولانه باید منصفانه باشد. طرح مسائل و مشکلات هم باید جدی گرفته شود؛ اما در چارچوب منافع ملی.