لزوم توجه به پرورش فکر کودکان در تولید آثار ادبی/کاهش صادرات ادبیات ثمره بی‌اعتمادی به نویسندگان است
نویسنده و شاعر کودک و نوجوان گفت: در آثار اخیر خود رشد دادن فکر کودکان را در دستور کار قرار دادم، یعنی به دنبال پند و نصیحت و موارد تربیتی نیستم بلکه بیشتر سخنانی را بیان می‌کنم که مقداری تفکر کودک تحریک شود.
به گزارش کودک پرس ، داستان و شعر کودک و نوجوان دارای حساسیت‌های خاصی است زیرا می‌تواند در مخاطبان خود تأثیرات ژرف را بر جای بگذارد و در آینده اثرات مربوطه خودنمایی کند.
القای پیام به روش غیر مستقیم در آثار نویسندگان مشاهده می‌شود بنابراین کودک و نوجوان با مطالعه اینگونه آثار پیام‌ها را استخراج می‌کنند و در زندگی خود به کار می‌برند. ادبیات ترجمه‌ای و وارداتی یکی از آسیب‌های تهدیدکننده در این بخش محسوب می‌شود بنابراین لازم است با هوشیاری به میدان وارد شد تا تبادل در این بخش روی دهد.
به منظور بررسی ویژگی‌های ادبیات کودک و نوجوان و پیام‌ها و نکات لازم در این زمینه با یحیی علوی فرد به عنوان یکی از شاعران و نویسندگان با سابقه به گفت‌وگو پرداختیم.
از جمله افتخارات وی میتوان به کسب رتبه اول نخستین جشنواره ملی انتخاب کتاب سال کودک و نوجوان در سال 90، رتبه دوم پنجمین جشنواره شعر دفاع مقدس قم در سال 90، رتبه دوم پنجمین جشنواره ملی یار و یادگار در سال 90، رتبه اول نخستین جشنواره ملی شعر اشراق در سال 91، نامزد نهایی هشتمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر در بخش آثار بومی و محلی زبان کُردی در سال 92، برگزیده شانزدهمین همایش ملی کتاب سال حوزه در سال 93 و برگزیده هجدهمین همایش ملی کتاب سال حوزه در سال 95 اشاره کرد.
فصل‌ها زیبایند، بهار ماندنی، نوآوری این است، بیا ببین، شهر پرنده ها، خدا کند همیشه جنگ باشد، گلوله خیالی، دوره گردها، محمد دوباره می آید، هدیه برای همه، مثل عروسک‌ها، مورچه‌های لواشکی، گرگ و میش، دوست دارم عکاس باشم، تو هم خودت درختی، یه صندوق طلایی، شهرمورچه‌ها، لبخند بخشیدن، وزن ارزشی در شعر کودک، سایه روشن، معنی گنجشک، خدا در شعر کودک و… از جمله آثار وی است.
آیا خط قرمزهایی در ادبیات کودک و نوجوان وجود دارد؟ چگونه میتوان آموزه‌ها و پیام‌ها را در قالب این ادبیات به کودکان و نوجوانان انتقال داد؟
هر فضایی خط قرمزهایی دارد. ادبیات کودک نیز دارای خط قرمزهای زیادی است که بحث آشنایی با تکنیک‌های ادبیات کودک در قالب آشنایی با زبان کودکان، تخیل کودکان، مفاهیم و محتوای مناسب کودک برای نویسندگان ضروری است.
قابل فهم بودن و نداشتن تأثیر تخریبی متون روی کودکان از جمله موارد مهم است. محتوا از دیگر موارد اثربخش محسوب می‌شود. در بسیاری از مواقع از سوی برخی از مؤسسات فعال در زمینه کودکان سطحی‌نگری می‌شود و از شاعران و کارشناسان استفاده نمی‌کنند تا از هزینه‌های اضافی جلوگیری کنند ولی این امر به ادبیات لطمه وارد می‌کند.
مسائل جنسی از جمله مباحث خط قرمز است بنابراین باید بدانیم تا چه اندازه حق داریم مباحث را برای کودکان و نوجوانان بیان کنیم تا ذهنشان درگیر مسائلی نشود که مناسب سنشان نیست.
برخی افراد از این امر سوء استفاده می‌کنند و خط قرمزها را می‌شکنند و آموزش‌هایی مطرح می‌کنند که ممکن است این آموزش‌ها نه تنها کمکی نکند بلکه آسیب‌هایی به مخاطب بزند.
ادبیات کودک و نوجوان چه تأثیری بر مخاطبان می‌گذارد؟
بخشی از آثار ادبی دارای القای مستقیم و بخشی القای غیر مستقیم پیام است که در مباحث تربیتی کاربرد دارد. به عنوان مثال برای اینکه به مخاطب رفتاری را آموزش دهید داستانی را بیان می‌کنید و غیر مستقیم می‌فهمانید که این رفتار خوب یا بد او باید اصلاح شود.
در بخش سوم که تأکید بیشتری نسبت به آن وجود دارد باید فکر کودکان با ادبیات رشد پیدا کند. این امر اولویت امروز ادبیات کودک است که بر اساس آن به جای پایین آوردن سطح محتواها، سطح کودکان و نوجوانان افزایش پیدا می‌کند.
بنده به عنوان شاعر و کسی که نویسنده کودک است مهمترین هدف و بزرگترین وظیفه را این امر می‌دانم که اثری که تولید می‌کنم فکر کودک را یک قدم جلوتر و یک پله بالاتر ببرد.
ادبیات کودک باید به چه گونه‌ای باشد آیا چاشنی‌هایی نیاز دارد یا ادبیات ساده برای انتقال پیام‌ها کافی است؟
اصطلاح سهل ممتنع در این بخش مطرح است یعنی آسان به نظر می‌آید ولی بسیار سخت است یعنی تولید اثر ادبی هر چه سطح ساده، روان‌تر و دلنشین‌تر باشد زحمت بیشتری برای آن متحمل شده‌اند.
اثر کودک لازم است ساده، قابل فهم، همراه شناسایی زبان کودکان، مناسب سن و نزدیک با دغدغه‌ها باشد یا با مناسب‌سازی به دغدغه‌ها نزدیک شده باشد.
جذابیت و زیبایی مهمترین ویژگی است که به تخیل و ابزار هنری بستگی دارد که در واقع در شعر نظم، وزن و قافیه سه عنصر اصلی محسوب می‌شود.
اگر اثری این موارد را داشته باشد اثر خوب و جذابی است که می‌تواند برای بچه‌ها قابل استفاده باشد ولی متأسفانه بسیاری از آثاری که در بازار است و به عنوان کتاب‌های بازاری می‌شناسیم یک یا چند عنصر ضروری را ندارد.
در شعرهای خود به چه شاخصه‌هایی اهمیت می‌دهید و پیام خود را بر چه اساس به کودکان منتقل می‌کنید؟
آثاری در رده‌های آموزش و پرورش تفکر داشتم و در آثار اخیر رشد دادن فکر کودکان را در دستور کار قرار دادم یعنی به دنبال پند و نصیحت و موارد تربیتی نیستم بلکه بیشتر سخنانی را بیان می‌کنم که مقداری تفکر کودک تحریک شود و به دنبال برخی کشف‌ها و موضوعات برود. در این زمینه شعر کوتاهی برای کودک می‌سرایم به عنوان مثال:
چه شادی آفرینن این دو صدای زیبا
صدای دست مادر، صدای پای بابا
زمانی که کودک این شعر را می‌شنود فکرش فعال می‌شود که صدای دست مادر و صدای پای بابا چیست که این امر بیشتر از مسائل آموزشی، پند و نصیحت تأثیرگذار است.
آیا ادبیات وارداتی به معنی ترجمه‌ای در شعرها وجود دارد؟
تبادل فرهنگی و ادبی مفید است که بین ادبیات کودکان ایران و کشورهای همسایه یا کشورهای دیگر این تبادل وجود دارد ولی متأسفانه در این تبادل کفه ترازو به نفع ادبیات واراداتی در مقایسه با ادبیات صادراتی سنگین‌تر است و صادرات ادبیات کمتر وجود دارد که یک سری زیرساخت‌ها مشکل دارد و یک سری بی‌اعتمادی‌ها نسبت به نویسندگان و موارد دیگر مشاهده می‌شود که سبب شده ادبیات ایران کمتر به خارج از ایران صادر شود.
ادبیات وارداتی چه آسیب‌هایی دارد؟
زمانی که تبادل فرهنگی می‌کنید باید سخنان ما نیز آن سوی مرز شنیده شود و اینگونه نباشد که به سخنان آنها گوش دهیم.
یک سری آداب، رسوم و فرهنگ‌ها با این کتاب‌ها ترجمه و به جامعه وارد می‌شود که تأثیرگذار است که بخشی آسیب است و بخشی ممکن است آسیب نباشد.
برخی از مواردی که در کتاب‌های ترجمه‌ای مطرح شده با فرهنگ ما سازگاری ندارد و از این طرف فعالیتی انجام نمی‌شود بنابراین بدون تردید تأثیر خود را می‌گذارد. اگر فکری برای صادرات ادبیات کودک نکنیم و تنها واردات داشته باشیم بدون تردید آسیب‌هایی به همراه دارد.
بنده با تبادل ادبی و فرهنگی موافق هستم ولی زمانی تبادل محسوب می‌شود که تعادل وجود داشته باشد.
کدام یک از آثارتان را بیشتر می‌پسندید؟ چرا؟
تمام شعرهایم مانند فرزندانم هستند بنابراین نمی‌توان بین آنها تفاوت قائل شد. به دلیل آنکه یک سری ویژگی‌های مدرنیته در برخی از شعرک‌ها وجود دارد که شامل بند چهار پاره و چهار مصراعی و کوتاه است و ایجازگویی طرفدار دارد بنابراین شعرک‌هایی که در چند سال اخیر سرودم بیشتر از شعرهای قبلی دوست دارم.
یکی همیشه آرام ولی یکی شتابان
تفاوت عجیبی است میان برف و باران
منبع: فارس
ارسال دیدگاه