لزوم توجه به ویژگی‌های روانشناختی کودک و نوجوان در تولید آثار دینی

به گزارش کودک پرس ، زهرا توکلیان حقیقی، استاد حوزه و دانشگاه و نویسنده حوزه ادبیات دینی کودک و نوجوان با اشاره به این حدیث از امام علی(علیه‌السلام) که «هرچه در کودکی به کودکان آموزش داده شود، مانند حک کردن بر روی سنگ است»، درباره انگیزه فعالیتش در حوزه کودک و نوجوان، توضیح داد: بر همین اساس، من ۱۲ سال است که در حوزه مهدکودک‌ و پیش‌دبستانی فعالیت دارم و دیدم که بیان آموزه‌های دینی در قالب داستان برای کودکان این مقطع، از مواردی است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ در همین راستا اقدام به نگارش کتاب در این حوزه کردم که اولین اثر با عنوان «حیوانات در قرآن» در سال ۹۳ به چاپ رسید.

توکلیان در رابطه با موضوع اولین اثرش «حیوانات در قرآن»، اضافه کرد: در این کتاب، اسامی حیوانات از آیه‌های قرآن استخراج شده و به همراه آیه، شعر، صفحه‌آرایی و رنگ‌آمیزی به چاپ رسید که به استقبال خوبی هم مواجه شد.

وی با بیان این مطلب که ایده دومین کارش را براساس نظرسنجی انجام‌گرفته از پدران و مادران کودکان مقطع دبستان انتخاب کرده است، افزود: ما از آن‌ها پرسیدیم که به کدام سؤالات فرزندانشان نمی‌توانند پاسخ دهند و آنان به چه مفاهیمی نیاز دارند که تقاضا شد درباره مفاهیم غدیر کاری انجام دهیم؛ در همین راستا کتاب «الفبای غدیر» را به رشته تحریر در آوردیم؛ در این کتاب شعرهایی از شاعر خوبمان، خانم زهره نیک‌اندام که با هرکدام از حروف الفبا برای حضرت علی(علیه‌السلام) شعر گفتند بودند و نیز شش دلیل برتری حضرت علی(علیه‌السلام) بر همه مخلوقات به همراه متن کوتاه، نقاشی و داستان منتشر شده است.

 

بیان آسیب‌های عزاداری برای کودک و نوجوان

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به برخی آسیب‌های عزاداری و مواردی همچون سد معبر و نماز اول وقت در هنگام عزاداری، درباره موضوع سومین کتابش، بیان کرد: کتاب «نوگلان حسینی» اثری است درباره آداب عزاداری که در آن مواردی همچون سد معبر و اینکه ممکن است دسته‌های عزاداری مانع عبور آمبولانس شوند، موضوع نماز اول وقت و برتری آن نسبت به عزاداری، اسراف در اطعام‌های نذری و … در قالب مطالبی مناسب سن کودکان ارائه شده که بازخوردهای خیلی خوبی نیز به همراه داشته است.

توکلیان حقیقی با اظهار این مطلب که کودکان در این رده سنی، به موجودات و داستان‌های خارق‌العاده علاقه زیادی دارند، به کتاب جدیدش اشاره کرد و افزود: بر همین اساس من تصمیم گرفتم یکی از ۳۳۰ معجزه‌ای که برای حضرت علی(علیه‌السلام) گفته شده را با عنوان «ابر کوچولو و اژدهای سخنگو» به رشته تحریر درآورم. این کتاب درباره سخن گفتن حضرت علی(علیه‌السلام) با اژدهاست که ایده اولیه‌اش با دیدن «در اژدها» در حرم امام علی(علیه‌السلام) در ذهنم شکل گرفت و باعث شد تصمیم به نوشتن این کتاب بگیرم؛ «ابر کوچولو واژدهای سخنگو» در سیزدهمین نمایشگاه قرآن و عترت مشهد رونمایی شد.
مدیر مؤسسه قرآن و عترت دانش‌آوران در همین راستا اضافه کرد: از آنجا که بچه‌ها افرادی که بتوانند با موجوداتی مانند اژدها صحبت کنند را اسطوره می‌دانند، این کتاب هم توانست ارتباط خوبی با مخاطبش برقرار کند و حتی برای پدر و مادرها هم جالب و جدید بود.

وی در رابطه با مستندهای تاریخی معجزه سخن گفتن حضرت علی با اژدها و دیگر معجزه‌های ایشان، توضیح داد: این کتاب و سایر معجزه‌های ایشان مستند تاریخی دارد که در کتاب «نزهة المظاهر» آمده است و در اژدها در حرم امام علی(علیه‌السلام) نیز گواه صدق این معجزه است؛ البته معاویه قصد داشت با قرار دادن فیل در کنار این در، نام آن را به در فیل تغییر دهد و ذهن‌ها را از معجزه حضرت علی(علیه‌السلام) منحرف کند و موفق هم شد که تا زمان صدام هم همین نام بر آن در نقش بسته بود اما پس از آن‌که حکومت به دست شیعیان افتاد، نام آن به در اژدها تغییر کرد.

 

توکلیان حقیقی درباره آثار جدیدی که در دست تهیه و چاپ دارد، بیان کرد: کتابی خارجی در رابطه با اختراع‌های حضرت علی(علیه‌السلام) نوشته شده که ما سعی داریم در اولین فرصت، هرچند مورد از این اختراع‌ها را که بتوانیم برای مقطع خردسال، نوجوان و جوان ارائه کنیم. یکی دیگر از کتاب‌هایم، احکام پسران است که پس از ارائه کتاب احکام دختران در دوازدهمین نمایشگاه قرآن و عترت مشهد و استقبال از آن، در خواست شد که کتاب مشابهی درباره پسران هم بنویسم که نیمی از کار آن انجام شده و امیدوارم پس از تکمیل در سال آینده به چاپ برسد؛ در این کتاب احکام به صورت رمزی بیان شده مانند کلمه «یامنطق» که سرواژه نمازهای یومیه، آیات، میت، نذر و عهد، طواف و قضاست که باعث می‌شود یادگیری آسان‌تر و حفظ ماندگارتر شود.
این استاد حوزه و دانشگاه در همین راستا اضافه کرد: همچنین قصد داریم سایر معجزه‌های امام علی(علیه‌السلام) را به منظور معرفی شخصیت ایشان برای نوجوانان در کتاب‌های مناسب این رده سنی ارائه دهیم.

 

لزوم آشنایی با شرایط سنی و روحیات کودک و نوجوان برای نویسندگی

وی در پاسخ به سؤالی راجع به توانمندی‌های لازم برای نویسنده ادبیات دینی کودک و نوجوان، اظهار کرد: نویسنده کودک و نوجوان باید با شرایط سنی و روحیات کودک و نوجوان، آشنایی و مطالعه لازم را پیش از نویسندگی در این خصوص داشته باشد؛ به عنوان مثال بچه‌ها در سن پیش دبستانی تخیل پرور هستند، پس باید از روش‌هایی مانند شخصیت بخشی به اشیای بی‌جان استفاده شود تا هم مورد علاقه آن‌ها باشد و هم مطالب به آنان منتقل شود.
توکلیان حقیقی در همین راستا با بیان اینکه من پیش از ورود به حوزه نویسندگی، در دوره‌های مشاوره، روانشناسی رشد و … شرکت کردم، اضافه کرد: من کتاب‌های «طوقی دوقلوها» یا «ابر کوچولو و اژدهای سخنگو» که در سیزدهمین نمایشگاه قرآن و عترت مشهد رونمایی شد را بر اساس شرایط سنی کودکان از جمله خیال‌پردازی آنان نوشتم؛ در این کتاب‌ها اشیای بی جان مانند ابر و کبوتر صحبت می‌کنند که باعث ارضای قوه تخیل، جذب کودکان و یادگیری آنان خواهد شد.

وی با اظهار این مطلب که شیوه بیان مطالب نیز بر پذیرش کودکان تأثیرگذار است و باید در نوشتن آثار مورد توجه قرار گیرد، ادامه داد: به عنوان مثال، کتاب « طوقی کوچولوها» که با موضوع وظایف منتظران امام زمان(علیه‌السلام) است، بر مبنای یک حدیث چهارخطی نوشته شده اما من این حدیث را در قالب یک داستان ۱۲صفحه‌ای و همراه با نقاشی شرح دادم.

 

ضعف آثار کودک و نوجوان در حوزه عقاید

این نویسنده با اشاره به ضعف آثار کارشناسی شده و دقیق در حوزه ادبیات دینی کودک و نوجوان، عنوان کرد: آثار این حوزه بیشتر شبیه هم است، دچار موازی کاری شده و آثاری که از روی مطالعه و کارشناسی باشد کم است. ما اکنون به ویژه در حوزه عقاید از جمله خداشناسی، معاد و … کمبودهایی داریم که باید آثاری با توجه به ویژگی‌های روانشناختی کودک و نوجوان و آشنایی با شیوه انتقال مطالب به آنان نوشته شود.
وی با تأکید به اینکه خلأ آثار دینی در حوزه کودک و نوجوان می‌تواند در شکل‌گیری آینده فرزندان‌مان تأثیرگذار باشد، ادامه داد: امروز بعضی داستان‌ها و فیلم‌هایی که برای کودکان و نوجوانان تهیه شده، آن‌قدر تکرار شده که هم پدر و مادرها و هم بچه‌ها حفظ هستند حال ما چرا نتوانیم درباره امامان‌مان داستانی ارائه کنیم که در ذهن فرزندان‌مان نهادینه شود و به جای آن‌که مردعنکبوتی و بتمن در ذهن کودکان‌مان منجی باشند، امام زمان(عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف علیه‌السلام) را منجی بداند و یا چرا داستانی جایگزین شنل قرمزی نداشته باشیم که نوع لباس پوشیدن او برایش الگو شود؟؛ بنابراین لازم است این الگوسازی دینی از دوره پیش دبستانی آغاز شود.

 

تقاضای حمایت از آثار دینی کودک و نوجوان

این نویسنده در پایان با دعوت از مسئولان، مردم و نویسندگان برای گسترش آثار کودک و نوجوان، ابراز کرد: ان شاء الله پیام ما توسط ایکنا به مسئولان و مردم برسد که آنان برای استقبال از کتاب‌های مذهبی کمک کنند؛ این کتاب‌ها با سختی نوشته و چاپ می‌شود؛ امیدواریم با خرید آن‌ها و پشتیبانی از این آثار ما نیز بتوانیم آثار بعدی‌مان را منتشر کنیم.
وی همچنین اضافه کرد: از کارشناسان حوزه و دانشگاه نیز می‌خواهم که در این حوزه قلم بزنند چون یک نفر شاید نتواند آن اندازه کار کند که خلأ موجود را پر کند.

یادآور می‌شود، توکلیان حقیقی علاوه بر نویسندگی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان، آثار دیگری برای رده بزرگسالان نیز نوشته است؛ «زیبایی مردان» اولین کتاب اوست که عنوان آن از حدیث حضرت ابراهیم(علیه‌السلام) برگرفته شده است که فرموده است: «ریش زیبایی مردان است.» در این کتاب دلایل حرام بودن ریش تراشی از منظر آیات، روایات، داستان، شعر و همچنین دلایل پزشکی ارائه شده که به گفته نویسنده، مورد توجه دانشجویان نیز قرار گرفته است.
«چالش‌های فقهی و حقوقی رحم جایگزین» نیز یکی دیگر از آثار توکلیان حقیقی است که موانع فقهی و حقوقی رحم جایگزین را مطرح کرده و به همراه مصاحبه‌هایی با مراکز ناباروری و پزشکان منتشر شده که رتبه سوم استان خراسان رضوی در مقطع کارشناسی ارشد را کسب کرده است.

از دیگر آثار وی، می‌توان به «احکام دختران» اشاره کرد که به سؤالات دختران از سن بلوغ تا دبیرستان پاسخ می‌دهد؛ این کتاب براساس روش جدید رمزگذاری که ابداع سیدمهدی قاسمی بوده، نوشته شده و مورد استقبال نیز قرار گرفته است.

 

 

 

 

منبع: ایکنا