فضای مجازی در حکم آلترناتیو برای بازار کتاب کودک

به گزارش کودک پرس ،بازار کتاب کودک، مطابق آمار در سال 1399 که کرونا نشان داد ماندنی است در مقایسه با سال پیش‌ از آن افت 20 درصدی را حکایت می‌کند. این بازار که پیش‌تر و از اوایل دهه 90 کاهش شدید شمارگان را به خود تجربه کرده بود، این‌بار کرونا را مقابل خود دید. کمبود ویترین ویژه کتاب کودک، کم‌توجهی کتاب‌فروشان به ایجاد بخش کودک و افزایش قیمت به‌واسطه گرانی ملزومات تولید، به‌‌علاوه‌ بحران جدید کرونا، ناشران را به فکر استفاده از قابلیت‌های فضای مجازی  به‌عنوان راه‌حل جایگزین انداخت.

به گفته زهره حسین‌زادگان، مدیر نشر آفرینگان؛ «باید بپذیریم به دوره قبل از کرونا برنمی‌گردیم و به‌نظر می‌رسد، توجه به فضای مجازی آلترناتیو بحران کرونا برای ناشران از‌جمله ناشران کودک بود که باید تقویت شود.»

بازار کتاب کودک که تقریبا از یک دهه گذشته با افت شمارگان مواجه بوده، با شیوع کرونا و کاهش دسترسی گروه‌های مخاطب به کتاب‌فروشی به‌دلیل اعمال محدودیت‌های شدید کرونایی، دچار رکود قابل‌توجهی شده است؛ به‌طوری که آمار از کاهش 20 درصدی تولید کتاب در این حوزه می‌گوید. با توجه به این وضعیت، ناشران کتاب کودک از 17 ماه گذشته برای حفظ بازار، راهکار‌های مختلفی را تدبیر کرده‌اند. مهم‌‌ترین راهکار شما در این ماه‌های کرونازده در کسب‌و‌کار کتاب کودک چه بود؟

ایجاد سایت مستقل و دفتر پخش برای معرفی و فروش نشر آفرینگان، به‌عنوان نخستین اقدام در دستور کار قرار گرفت؛ بنابراین مهم‌ترین راهکار نشر با شیوع کرونا، توجه به فضای مجازی بود. تلاش کردیم، با استفاده از قابلیت‌های فضای مجازی در اینستاگرام و یا سایت نشر و پخش آفرینگان، فروش بیشتر را رقم بزنیم.

یکی از تفاوت‌‌های قابل توجه در بازار فروش آنلاین، کتاب کودک  و بزرگسال، توانایی و مهارت مراجعه و ثبت سفارش کتاب است. می‌دانیم برای کودکان این امکان وجود ندارد. با وجود این مشکل، به فروش دست پیدا کردید؟
بی‌تردید فروشگاه‌های فیزیکی، بهترین مکان برای فروش کتاب کودک محسوب می‌شوند؛ اما برای فروش آنلاین، گروه‌های هدف والدین هستند و پدر‌و‌مادر‌ها همراه با بچه‌ها امکان مراجعه، انتخاب و خرید کتاب را دارند. به‌عبارت دیگر کتاب‌فروشی فیزیکی در فضای مجازی شبیه‌سازی شده است. به‌نظر می‌‌رسد، با تقویت فروشگاه‌های مجازی کتاب، بازار کتاب کودک گسترده‌تر شده است؛ چراکه معمولا کتاب کودک در مقایسه با کتاب بزرگسال، ارزان‌تر و کم‌حجم‌تر است. موضوع دیگر، تعداد اندک کتاب‌فروشی‌های کودک و در مجموع کمبود قفسه کتاب کودک در کتاب‌‌فروشی‌ها است؛ بنابراین کتاب کودک به‌اصطلاح، خوب دیده نمی‌شود بنابراین به نظر می‌رسد، فرصت قابل توجهی ایجاد شده تا ناشران از ظرفیت‌های فضای مجازی استفاده کنند. تولید ویدئو معرفی کتاب و یا مشارکت نویسنده یا مترجم‌ در معرفی آثارشان و انتشار ویدئو آن‌ها در صفحات مختلف بهترین راهبرد‌ها برای نجات کتاب کودک در دوره شیوع کرونا است. به‌ویژه اینکه عرضه کتاب کودک، برای کتاب‌فروشان فیزیکی چندان به صرفه نیست.

رفتار ناشران کتاب کودک، در 17 ماه گذشته که تجربه‌های قابل توجهی در استفاده از فضای مجازی کسب کرده‌اند را چقدر حرفه‌ای‌ تحلیل می‌کنید؟          
نمی‌توان رفتار همه ناشران را حرفه‌ای دانست؛ نشر کتاب باید حرفه‌ اصلی باشد، تا فعالیت آن‌ها حرفه‌ای تعریف شود. رفتار این ناشران متاثر از شیوع ویروس کرونا، در استفاده از فضای مجازی نیز حرفه‌ای بود و ورود این ناشران به فضای مجازی اتفاق بسیار خوبی است هرچند که پیشگامان این حوزه، تجارب بیشتری در این حوزه داشتند. به‌نظر می‌رسد ناشران مجبورند بخشی از فعالیت‌های خود را د فضای مجازی دنبال کنند.

تحلیل‌های متفاوتی درباره تاثیر کرونا بر بازار کتاب کودک وجود دارد؛ مثل اینکه شیوع کرونا، زمینه غربال ناشران حرفه‌ای از غیرحرفه‌ای را به‌وجود آورد، برخی دیگر نیز می‌گویند این غربال آثار منفی هم داشت، چراکه شاهد حذف ناشران موفق، تعطیلی و تغییر کاربری کتاب‌فروشی‌ها بودیم. با وجود این تجارب، برای بازار کتاب کودک چه چشم‌اندازی دارید؟
باید بپذیریم به دوره قبل از کرونا برنمی‌گردیم؛ دوره‌ای را گذار کردیم که ناشران و به‌ویژه کتاب‌فروشان متحمل آسیب‌های جدی شدند. نکته قابل‌‌توجه در تجربه کرونا و سایر بحران‌های نشر، توانمندی ایجاد برنامه‌های جایگزین و متفاوت و به‌تعبیر دیگر، ایجاد آلترناتیو‌هایی برای ادامه فعالیت است. به‌نظر می‌رسد، توجه به فضای مجازی آلترناتیو بحران کرونا برای ناشران از‌جمله ناشران کودک بود که باید تقویت شود. یکی از دلایل اصلی ضرورت توجه به قابلیت‌های فضای مجازی، هزینه‌های اندک آن است و همه ناشران با هر توان مالی امکان حضور در این فضا را دارند که عدالت را برقرار می‌کند؛ بنابراین این ناشران و کتاب‌فروشان هستند که باید خود را با ظرفیت‌های زمانه همراه کنند.