شیر مادر، بهترین الگوی رشد و تکامل کودک

اهمیت تغذیه طبیعی نوزاد سبب شده است تا از سوی سازمان‌های بهداشت جهانی و یونیسف همه ساله از ۱۰‌ تا ۱۶ و هفته اول آگوست مرداد به‌عنوان هفته جهانی شیر مادر تعیین شود. این در حالی است که در ایران نیز روز ۱۰مرداد به‌عنوان روز جهانی شیر مادر به رسمیت شناخته شده است.

در زمان‌های قدیم تنها راه تغذیه نوزاد در ماه‌های اول یا ۲سال ابتدایی زندگی شیر مادر بود، اما امروزه متأسفانه با وجود شیر خشک مادران یا زودتر شیردهی طبیعی به کودک را متوقف می‌کنند یا برخی از مادران نسبت به دادن شیر خود به نوزاد بی‌تفاوت می‌شوند این در حالی است که شیر مادر تغذیه مطلوب را برای نوزادان فراهم می کند، دارای مقدار مناسبی از مواد مغذی است و به راحتی قابل هضم و در دسترس است. همچنین شیر مادر دارای آنتی بادی است که به کودک در مبارزه با ویروس ها و باکتری ها کمک می کند.

برخی مطالعات نشان می دهد که بین نوزادان تغذیه شده با شیر خشک و تغذیه شده با شیر مادر ممکن است تفاوت در رشد مغز باشد. این تفاوت ممکن است به دلیل صمیمیت فیزیکی، تماس چشم و لمسی در ارتباط با تغذیه با شیر مادر باشد.

علاوه بر این تغذیه با شیر مادر مزایای زیادی برای زنان دارد. به عنوان مثال این نوع تغذیه حفاظت طولانی مدت را برای مادران در برابر سرطان و بیماری های مختلف ایجاد می کند، به گونه ای که در مجموع شیردهی در یک زن با کاهش خطر سرطان پستان و تخمدان ارتباط دارد.

در خصوص مزایای شیر مادر، روش صحیح تغذیه شیرخوران و مضرات تغذیه با شیرهای مصنوعی با الهه زکی زاده، کارشناس تغذیه و رژیم درمانی، دکترای تغذیه از دانشگاه علوم پزشکی اهواز به گفتگو پرداختیم که مشروح آن در ادامه از نظرتان می گذرد:

روش صحیح تغذیه شیرخواران چگونه است و تغذیه با شیر مادر باید برای چه مدتی ادامه یابد؟

برقراری تماس پوستی با نوزاد بلافاصله پس از تولد و شروع تغذیه نوزاد با آغوز ظرف ساعت اول تولد و تغذیه انحصاری شیرخوار با شیرمادر به طور مکرر و در شب و روز برای ۶ ماه اول توصیه می شود.

منظور از تغذیه انحصاری با شیرمادر آن است که شیرخوار در ۶ ماه اول نیاز به آب، مایعات یا غذاهای دیگر ندارد و نباید هیچ ماده غذایی دیگری به وی داده شود (مصرف ویتامین و مواد معدنی مجاز است).

پس از پایان ۶ ماهگی باید غذاهای تکمیلی به شیرخوار داده شود، به گونه ای که تنوع غذاها و مقدار آن به تدریج افزایش یافته و تغذیه شیرخوار با شیرمادر تا دوسالگی ادامه یابد.

تغذیه با شیر مادر دارای چه مزایایی است و به چه علت این نوع تغذیه برای نوزادان توصیه می شود؟

تغذیه با شیرمادر نیازهای تغذیه ای را تامین کرده و بهترین الگوی رشد و تکامل کودکان را فراهم می کند. این در حالی است که تغذیه با شیرمادر نیازهای تغذیه ای شیرخواران را تامین کرده و بهترین الگوی رشد و تکامل مطلوب کودکان را فراهم می کند.

همچنین این نوع تغذیه احتمال چاقی و بیماری های مزمن مانند بیماری های قلبی عروقی، سرطان ها و دیابت را در بزرگسالی کاهش می دهد. به رشد و تکامل فک و صورت کمک کرده و از پوسیدگی دندان پیشگیری می کند.

علاوه بر این تغذیه با شیرمادر تأمین کننده صمیمیت، نزدیکی و تماس مادر و کودک است که نتیجه آن ارتقاء تکامل جسمی و عاطفی کودک است.

آغوز چیست و چرا تغذیه نوزاد با آغوز تاکید می شود و تا این میزان اهمیت دارد؟

شیری که پستان ها در دو سه روز اول پس از زایمان تولید می کنند، آغوز یا ماک یا کلستروم نامیده می شود که غلیظ و زرد رنگ و یا به رنگ روشن و سرشار از مواد ایمنی بخش است و نوزاد را در برابر عفونت ها محافظت می کند به حدی که آن را اولین واکسن نوزاد می نامند.

این شیر در مقایسه با شیری که پس از آن تولید می شود، دارای مقدار بیشتری پروتئین و ویتامین های محلول در چربی و برخی مواد معدنی مثل سدیم و مقدار کمتری چربی و ویتامین های محلول در آب است.

تغذیه با شیرخشک چه مضراتی برای نوزادان دارد و آنها را در آینده با چه خطراتی مواجه می کند؟

ترکیب شیر مصنوعی یکسان است و مانند شیر مادر تغییر نمی کند. همچنین هورمون ها، آنزیم ها، انواع املاح و نحوه جذب آن ها و صدها فاکتور ایمنی بخش موجود در شیرمادر، در شیر مصنوعی وجود ندارد.

علاوه بر این کودکان از فواید شیرمادر در ارتقاء بهره هوشی و همچنین از فواید عاطفی تغذیه با شیرمادر و امنیت روانی ناشی از آن در دوران بلوغ محروم می شوند و این امر بر تکامل روانی اجتماعی کودک در آینده اثر می گذارد.

برخی دیگر از خطرات تغذیه با شیر مصنوعی شامل ابتلای شیرخوار به بسیاری از بیماری ها (مانند اسهال و استفراغ ، اگزما، آسم و …) و احتمال ابتلا به چاقی، بیماری های قلبی و عروقی است و احتمال ابتلا به بیماری دیابت نیز در دوران بزرگسالی بیشتر می شود.

چرا قبل از شروع شیر مادر نباید مواد دیگری به نوزاد داده شود؟

برخی مادران یا مادر بزرگ ها قبل از شروع تغذیه نوزاد با آغوز موادی مانند شیرخشت، ترنجبین، آب قند یا نوشیدنی های دیگر به نوزاد می دهند. تغذیه با این مواد خطرناک است، زیرا جانشین تغذیه نوزاد با آغوز به عنوان اولین تغذیه او می شود، احتمال ابتلای کودک به عفونت هایی نظیر اسهال، سپتی سمی، مننژیت و احتمال بروز حساسیت و اگزما را افزایش می دهد.