تعزیه آن‌گونه که باید مورد توجه قرار نگرفته است/ضرورت ایجاد گفتمانی تازه در حوزۀ تعزیه – حوزه هنری

سجاد عباسی، تهیه‌کننده نمایش «اولین بازی» و مدیر مرکز فعالیت‌های ترویجی امید حوزۀ هنری کودک و نوجوان، در گفتگو با خبرنگار روابط عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی با بیان این نکته که این نمایش نگاهی جدید به داستان‌پردازی در حوزۀ عاشورا دارد، گفت: «این نمایش، یک کاراکتر محوری نوجوان با نام «رضا» دارد، که قرار است در تعزیه‌ای با عنوان «طفلان مسلم» در محلۀ خود شرکت کند؛ اما به دلیل این که یکی از شخصیت‌ها دچار مشکل می‌شود، آن‌ها نمی‌توانند این تعزیه را برگزار کنند؛ به همین دلیل لوازم تعزیه را در خانۀ رضا می‌گذارند و در عالم خیال، لوازم تعزیه به سخن در می‌آیند و بخشی از ماجرا و مظلومیت عاشورا را روایت می‌کنند و زمانی که رضا از خواب بر می‌خیزد، تصمیم می‌گیرد که خودش، در این نقش به روی صحنۀ تعزیه برود.»

ضرورت ایجاد گفتمانی تازه در حوزۀ تعزیه

تهیه‌کنندۀ نمایش «اولین بازی»، ضمن تقدیر از «امیر مشهدی عباس» در جایگاه نویسنده و «میثم یوسفی» در جایگاه طراح و کارگردان اثر که این اثر را بسیار خوب نگارش، طراحی و اجرا کرده‌اند، افزود: «متأسفانه امروز، تعزیه در کشورمان آن گونه که باید مورد توجه قشر نوجوان قرار نگرفته است، اما زمانی که مخاطب به دیدن این نمایش می‌نشیند، به خوبی به این نکته دست می‌یابد که اثر، مشابهاتی در فرم، ریتم، محتوا و ادوات مورد استفاده با تعزیه دارد.»

وی با اذعان به این امر که این اثر در حوزۀ موسیقی، حال و فضای بسیار خوبی را برای مخاطب ایجاد می‌کند، ادامه داد: «ما به عنوان آخرین نسلی که با گونۀ نمایش تعزیه مواجه بوده‌ایم، تلاش کردیم تا گفتمان تازه‌ای را در حوزۀ تعزیه برای فرزندان و نسل جدید خویش ایجاد کنیم و این نکته، برای من به عنوان یک تهیه‌کننده نکته‌ای جذاب است.»

عباسی در بخشی دیگر از این گفتگو، با اشاره به این نکته که این اثر تا اواخر مردادماه سال جاری در تماشاخانۀ مهر حوزۀ هنری روی صحنه است، اضافه کرد: «در روزهایی که ریتم کار با اجراهای مستمر حفظ شده بود، استقبال مخاطبان از این اثر بسیار گسترده و مورد رضایت ما بود، اما در روزهای اخیر، به دلیل این که کشور در حوزۀ برق دچار مشکل شده بود، اثر ما هم با تعطیلی تماشاخانه و حوزۀ هنری، تعطیل شد اما حالا که ریتم کار حفظ شده است و اجراهای ما به صورت مستمر ادامه پیدا می‌کند، تمام سالن با مخاطب پر شده است.»

مدیر مرکز فعالیت‌های ترویجی امید حوزۀ هنری کودک و نوجوان، ضمن اظهار امیدواری در این زمینه که این استقبال تا آخرین روز اجرای این اثر ادامه داشته باشد، اظهار داشت: «حوزۀ هنری کودک و نوجوان، امسال با ۱۶ اثر تولیدی در زمینۀ نمایش، میزبان علاقه‌مندان به آثار نمایشی خواهد بود، اما در حوزۀ فعالیت بنده، تعداد بسیار زیادی اثر برای ارائه به مخاطب وجود دارد که این نمایش، نخستین حلقه از این زنجیرۀ بزرگ بود.»

آثار کودک و نوجوان به دست مخاطب نمی‌رسد

عباسی، توجه به حوزۀ ترویج و توزیع را یکی از مهم‌ترین اولویت‌های پیش روی این مرکز برشمرد و ضمن ابراز تأسف از این امر که امروز، کمبودهایی در این حوزه احساس می‌شود، تصریح کرد: «امروز آثار بسیار خوبی در کشور توسط هنرمندان فعال در عرصۀ کودک و نوجوان تولید می‌شود، که متأسفانه به دلیل عدم توجه به زیرلایه‌های ترویج و توزیع به دست مخاطب کودک و نوجوان ما نمی‎‌رسد و این مشکل، به نظرم، یک چالش اساسی در این زمینه است که تا به امروز در اتمسفر هنر کودک و نوجوان وجود داشته است و حوزۀ هنری کودک و نوجوان تصمیم گرفته است که نقش خود را در حوزه‌های موسیقی، کتاب، نمایش و هنرهایی از این دست ایفا کند.»

مدیر مرکز فعالیت‌های ترویجی امید حوزۀ هنری کودک و نوجوان، با اظهار امیدواری از اینکه این مرکز بتواند از طریق تولید آثار نمایشی در حوزۀ کودک و نوجوان، بخش بزرگی از معضلات موجود در جامعه را مرتفع کند، خاطرنشان کرد: «متأسفانه در شهرستان‌هایی که تولید آثار نمایشی در حوزۀ کودک و نوجوان اتفاق نمی‌افتد، هیچ اثری به اجرا گذاشته نمی‎‌شود و در حوزۀ کتاب نیز به همین صورت است و بسیاری از آثار تولید شده در حوزۀ کتاب شهرستان‌ها، به خوبی به مخاطبان خویش معرفی نمی‌شود.»

عباسی، ضمن ابراز تأسف از این امر که امروز بسیاری از آثاری که در حوزۀ سینمای کودک و نوجوان تولید می‌شود، به خوبی و با تبلیغات درست معرفی نمی‌شوند و آن گونه که باید به گوش مخاطبان نمی‌رسد، یادآور شد: «متأسفانه، بسیاری از آثار تولیدی کودک و نوجوان در میان تولیدات حوزۀ سینما گم می‌شود. امروز تبلیغات پرطمطراق و پر زرق و برق بسیاری از آثار سینمایی که در جایگاه خویش، تولیدات خوبی هستند، به جهت سودآوری بالایی که دارند، موجب می‌شوند تا سینمای کودک و نوجوان آن گونه که باید دیده نشود.

تهیه‌کنندۀ نمایش «اولین بازی» همچنین تأکید کرد: «اخیراً وضعیت انیمیشن در کشور اندکی بهتر شده است اما، مخاطبان همچنان در حوزۀ دسترسی به نمایش کودک و نوجوان دچار مشکل هستند.»

راه اندازی تورهای نمایشی کودک و نوجوان در کشور 

وی، انیمیشن را یکی از مهم‌ترین آثاری برشمرد که در بازار آن دسترسی بسیار راحت‌تری برای محصولات وجود دارد. عباسی با هشدار در این زمینه که امروز نمایش کودک و نوجوان در بسیاری از خانواده‌ها، هنوز آن قدر که باید موضوعیت مصرف ندارند، گفت: «نمایش امروز، می‌بایست برای کودک و نوجوان دسترس‌پذیرتر باشد و به همین دلیل، تصمیم داریم تورهای نمایشی کودک و نوجوان را در استان‌های مختلف کشور راه‌اندازی کنیم تا خانواده‌ها به مصرف‌کنندۀ تئاتر مبدل شوند و این ذائقه در میان افراد در مناطق مختلف کشور ایجاد شود.»

عباسی در بخشی دیگر از این گفتگو، با تأکید بر این مفهوم که امروز، نظام تماشا بر اساس ذائقه‌سازی برای مصرف‌کننده و به اصطلاح «قلقلک دادن» مصرف کننده باید تغییر ساختار دهد، افزود: «باید بتوانیم با بازی‌وارسازی، محصولات خویش را به مخاطب ارائه کنیم و پس از آن، باید ضرب‌آهنگ تولید آثار نمایشی برای کودک و نوجوان افزایش پیدا کند، چرا که امروز بسیاری از آثار حوزۀ کودک و نوجوان که در حال اجرا هستند، بیش از ۲۰ بار روی صحنه رفته‌اند و یا بسیاری دیگر از آثار اقتباسی هستند.»

تهیه‌کنندۀ نمایش «آخرین بازی»، آثاری همچون «زیبای خفته» و «سیندرلا» را از جملۀ آثاری برشمرد که امروز نسل کودک و نوجوان ما، بارها و بارها کتاب آن را خوانده یا انیمیشن آن را دیده‌اند.

وی ادامه داد: «اگر این در ساخت آثار نمایشی این گونه از داستان‌ها مورد استفاده قرار بگیرند، به دلیل این که بارها و بارها برای مخاطب تکرار شده‌اند، دیگر جذابیتی برای مخاطبان کودک و نوجوان ما ندارند و نمی‌توانند با استقبال مواجه شوند.

دو عامل ایجاد امید 

وی، توانایی در تصحیح نظام مصرف و جان دادن به تولید بیشتر آثار نمایشی را از مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز در راستای امیدواری برای ایجاد رخدادهای بهتر در حوزۀ نمایش کودک و نوجوان برشمرد و اضافه کرد: «امروز تبلیغات تئاتر در حوزۀ کودک و نوجوان، به حدی که بخواهیم به آن به عنوان یک آژانس تبلیغاتی نگاه کنیم، اصلاً وجود ندارد، اما به نظرم باید رسانه‌های تخصصی در این زمینه ورود کنند و تأثیرگذاری خویش را بیشتر کنند.»

مدیر مرکز فعالیت‌های ترویجی امید حوزۀ هنری کودک و نوجوان، تبلیغات میدانی در حوزۀ هنر نمایش را یکی از پررنگ‌ترین نقش‌های تبلیغاتی در حوزۀ آثار نمایشی دانست و با اشاره به اینکه امروز این نقش در حوزۀ تئاتر کودک و نوجوان بسیار کمرنگ است، اظهار داشت: «میزان تبیلغات کودک و نوجوان در میان سفرۀ تبلیغات تئاتر بسیار کوچک است و با این که امروز، این حجم از تبلیغات در حوزه‌های مختلف میدانی در آثار نمایشی وجود دارد، اما سهم حوزۀ کودک و نوجوان از این سفره بسیار کم و کمرنگ است.»

رسانه‌ها به میدان بیایند

تهیه‌کننده نمایش «اولین بازی»، در همین راستا، با اشاره به این نکته که خطاهای موجود در سیستم تبلیغات تئاتر کودک و نوجوان می‎‌تواند اصلاح شود و با توجه بیشتر، بهبود پیدا کند، تصریح کرد: «نکتۀ دیگری که در این زمینه وجود دارد، این است که ما، به فراخور این که میدان را فعال می‌کنیم، می‌بایست رسانه‌ها را نیز به این موضوع حساس کنیم، چرا که خانواده در این میان بسیار مهم است.»

وی با تاکید بر اینکه باید به فرزند به عنوان یک بخش مهم از خانواده نگاه کرد، خاطرنشان کرد: «اگر این نگاه، یعنی نگاه به خانواده در حوزۀ تولید آثار نمایشی مدنظر قرار بگیرد، این موضوع برای رسانه‌ها نیز اهمیت و موضوعیت پیدا می‌کند.»

منبع