راهکارهايي براي آموزش کودکان مبتلا به اوتيسم

به گزارش کودک پرس    اين اختلال در بيماران اوتيستيک باعث مي شود که مغز نتواند در زمينه رفتارهاي اجتماعي و مهارت هاي ارتباطي به درستي عمل کند و مانع او براي يادگيري چگونگي ارتباط و تعامل با ديگران به طور اجتماعي مي شود. پيدا کردن شناخت در مورد کودک اوتيستيک برداشت کودکان اوتيسم از جهان ، با برداشت ما کاملا متفاوت است . بنابراين بايد زمان بيشتر و تلاش روز افزونتر داشته باشيم تا بتوانيم تصويري از چگونگي شخصيت و درک احساسات آنها نسبت به پيرامونشان بسازيم .
چگونه شروع کنيم ؟
موثرترين روش براي شناخت کودک اوتیستیک ،اين است که مدت زمان کوتاهي را در ابتداي ملاقاتمان با او بگذرانيم و عکس العمل او را در يک موقعيت ملاحظه کنيم . سعي کنيد وارد دنياي کودک شويد ، نه اينکه او را وادار به انجام فعاليتي کنيد که شما مي خواهيد . براي چند لحظه سعي کنيد بفهميد او از چه چيزي لذت مي برد . آنچه که او انجام مي دهد ، شما هم تکرار کنيد . براي مثال اگر مي خواهد با تکه چوب ها جاده يا برج درست کند ، شما هم جاده يا برج درست کنيد .

جلب کردن توجه کودک
به خاطر داشته باشيد شايد او پيام هاي حسي مشابهي که شما دريافت مي کنيد را دريافت نکند و به خصوص در مورد انتقال توجهش از يک موضوع به موضوع ديگر مشکل داشته باشد . اگر شما مي خواهيد توجه او را جلب کنيد ، بهتر است قبل از شروع آموزش در مسير نگاه او قرار بگيريد و بعد نامش را صدا بزنيد .
بعضي از کودکان اوتيسم ، اگر شخصي ناگهان از پشت سر آنها بيايد يا آنها را صدا کند و از دنياي خودشان خارج سازد وحشت مي کنند و عصباني مي شوند. اگر مي خواهيد توجه کودک را به چيزهاي جديدي جلب کنيد به آنها ضربه بزنيد و به جاي صحبت کردن در مورد آن موضوع به آن اشاره کنيد . اطلاعات نوشتاري يا وسايل بصري شايد بهتر از يک عبارت طولاني گفتاري توجه آنان را جلب کند . امتحان کنيد تا بفهميد کدام راه جواب مي دهد.
آيا کودک روي موضوع ديگري تمرکز کرده است ؟
براي بعضي از بچه ها استفاده همزمان از چند حس مشکل است ، بنابراين اگر آنها در حال نگاه کردن به چيزي هستند ، شايد نتوانند کلمه به کلمه به حرف هاي شما توجه داشته باشند. يکي از بچه ها ظاهرا به مکعب هايي که معلم با آنها در حال شرح دادن يک مساله رياضي بود، هيچ توجهي نداشت ، اما هنگامي که معلم براي مدت کوتاهي صحبت خود را متوقف کرد ، کودک خود را حرکت داد تا بتواند ديد خوبي به مکعب ها داشته باشد و دوباره هنگامي که معلم شروع به صحبت کرد ، نگاهش را برگرداند.

کمک براي تمرکز يافتن
دانش آموز در انتقال توجهش از يک موقعيت به موقعيت ديگر مشکل دارد . شايد او روي چيزهاي غيرمعمولي تمرکز پيدا مي کند ، مثلا پرتوي از نور خورشيد روي کف اتاق يک سري خطوط روي يک تکه کاغذ . اگر چه شما به او کمک مي کنيد تا روي کارش متمرکز شود، اما شايد قادر به انجام اين کار نباشد. اگر فهميديد کودک چنين مشکلاتي دارد شايد لازم باشد گوشه دنجي را که نسبتا از آشفتگي ها به دور باشد ، براي او تعيين کنيد ، اين منطقه مي تواند با پرده ها يا يک قفسه کتاب درست شود . شايد اين کار فقط براي چند روز نياز باشد . البته زماني که مي خواهيم تا حد امکان به او شانسي براي برقراري ارتباط و برخورد با ديگر بچه ها بدهيم ، بايد تنها به او جهت بدهيم و او را از حالت قبلي بيرون آوريم. به هر حال استفاده از اين سازگاري ها نبايد به عنوان مجازات باشد ، بلکه بايد به عنوان يک روش ملموس براي حل مشکل مطرح شود .
برنامه ريزي
مثل همه ي ما ، کودکان اوتيسم هم نياز دارند بدانند که از آنها چه انتظارتي داريم و آنها چه انتظاراتي از ما دارند . بيان کردن قوانين در يک نوشته ، تصوير يا سمبل هاي ديگر و فراهم آوردن يک برنامه واضح از آنچه در روز اتفاق مي افتد و قرار دادن آن روي ديوار يا کارت روي ميز دانش آموز مي تواند براي کودکي که در مورد پيش بيني رفتار افراد ديگر يا بررسي تغيير رفتار آنها مشکل دارد ، متغير باشد .
برنامه ريزي مي تواند يکي از تاثير گذارترين روشها براي کمک به کودکان اوتيسم باشد ، البته اگر از آن به عنوان يک روش مداوم و پيوسته استفاده شود . زمان بندي به صورت بصري (استفاده از ساعت ها ، تقويم ها و ديگر توافق ها براي نشان دادن برنامه ) اضطراب کودک را کاهش مي دهد.migna.irاگر برنامه در حال تغيير است يا متوجه شديد که دانش آموزي با تغيير برنامه عصباني شده است يا به نظر مي رسد که قادر به فهم قانون يک کلاس نيست ، مورد را روي کاغذ بياورد و به آرامي اطلاعات را با کودک مرور کنيد . اغلب کودکان اوتيسم جذب بازي با يک شي مي شوند .
اين کار اغلب اوقات آنها را از وظيفه اي که در حال انجام دادن آن هستند منصرف مي کند . اگر اين مورد پيش آمد ، از دانش آموز بخواهيد کار خود را متوقف کند و يا شي را از او دور کنيد ،اين کار ممکن است باعث ناراحتي او شود.
اين مساله شايد به وسيله مراحلي که در زير آمده ، قابل حل باشد :
1-به دانش آموز بگوييد به چه دليل از او مي خواهيد کارش را متوقف کند.
2-يک ساعت برايش رسم کنيد که به دانش آموز نشان دهد چه مدت زمان ديگر مي تواند وسيله اش را بدست آورد يا به فعاليت خود ادامه بدهد.
3-ساعت را به او نشان دهيد و به او بگوييد که چه موقع شي را پس خواهيد گرفت يا به فعاليت خود ادامه دهد. به او نشان دهيد الان ساعت چند است ، تا او ببيند چه مقدار زمان بايد صبر کند .
4- شي را از دانش آموز بگيريد و آن را در جايي که نتواند ببيند يا به راحتي بدست آورد قرار دهيد و کار را ادامه دهيد . 5-به کودک اطمينان بدهيد که در زمان اختصاص داده شده ، دانش آموز مي تواند شي را پس بگيرد يا به فعاليتش ادامه دهد. لازم است روي اين روش تا زماني که کودک اطمينان حاصل کند که شما واقعا آنچه را مي گوييد اجرا خواهيد کرد ، پافشاري کنيد .
روشهايي براي کمک به کودکان اوتيسم
ماساژ دادن : ماساژ دادن قسمتي از بدن کودک که آن را تکان مي دهد، مي تواند روش موثري براي کمک به متمرکز شدن حواس او باشد .اين استراتژي ساده ، اغلب خيلي تاثير گذار است اگرچه بعضي از کودکان نياز دارند در مورد لمس شدن آگاهي داشته باشند .
الگو دهي : خيلي از کودکان در شروع کار با مشکل مواجه مي شوند .به کودک اجازه دهيد شما را تماشا کند و چندين بار حرکات را انجام دهيد .بعضي اوقات انجام حرکت هم زمان با کودک مفيد مي باشد .براي مثال کودکي که قادر نيست از روي صندلي بلند شود ،اگر شما کنارش بنشينيد و بگوييد (حالا با هم بلند مي شويم )و بعد با او بلند شويد ، قادر خواهد بود اين کار را انجام دهد .
راهنمايي با گرفتن دست ها :
بعضي اوقات در طول يک حرکت نياز است که چندين بار دست يا بازوي کودک را هدايت کنيم . براي مثال ، وقتي کودکي را براي ساختن برجي با وسايل دست ساز تشويق مي کنيم ،ابتدا معلم فعاليت را شروع مي کند و بعد دست کودک را براي مدتي هدايت مي کند ،از آن به بعد کودک قادر است خودش آن را ادامه دهد .
ريتم و موسيقي : براي بعضي از بچه ها ، خواندن يک آواز با يک آهنگ مناسب يا شمردن براي شروع و ادامه دادن يک حرکت مفيد مي باشد .براي مثال اگر کودکان آهنگ مخصوصي را در زمان مناسبي مي خوانند ، شما با زدن ضربه با دستانتان روي ميز و گفتن 1،2،3 به حرکتشان کمک کنيد .
حرکات کنترل نشده : بعضي اوقات اندام کودک حرکات ناخواسته اي انجام مي دهد ، که او را آشفته مي سازد يا از انجام کار او جلوگيري مي کند . مثلا مشاهده مي کنيم که کودکي بعضي اوقات ضمن انجام کار دست هايش را تکان مي دهد.در بعضي موارد او آن قدر درگير اين کار مي شود که مانع انجام کارش مي شود. ما بايد با پايين آوردن دست ديگر به آرامي به او کمک کنيم يا چيزي براي نگه داشتن به او بدهيم . بعضي اوقات مي توانيم به کودک ياد بدهيم تا يک دستش را داخل جيبش بگذارد ، ضمن اينکه با دست ديگرش در حال انجام کار است . براي بعضي از بچه ها بعد از اينکه مهارتي را تمرين کرده اند ، تشويق هاي کلامي مي تواند مناسب و کافي باشد .
تمرين فيزيکي : بعد از ورزش هاي قدرتي فيزيکي ، بعضي از بچه ها قادرند براي مدتي اندام را به طور موثرتري هماهنگ کنند .

تفاوت هاي اجتماعي
اشخاص اوتيسم با قراردادهاي اجتماعي مشکل دارند . اما براي ما که قبل از صحبت کردن، بسياري از اين قوانين را ياد گرفته ايم ، مشکلي را بوجود نمي آورد . اين قراردادها به اين بستگي دارد که ما چه موقع و چطور به مردم نگاه کنيم ، چقدر طول مي کشد تا ما جواب سوال را بدهيم ، چطور و چگونه مي توانيم آن را قطع کنيم و امثال آنها . در حقيقت هزاران قوانين اجتماعي و رابطه اي در همه جا وجود دارد که ما انها را به کار مي گيريم . براي کودکان اوتيسم اين قوانين يک مبارزه پايان ناپذير است. حسي که آنها در آن زمان دارند، ناتواني براي پاسخ گويي ، ناتواني براي متوقف کردن پاسخي که مي دهند ، همه و همه دلايلي براي رفتار نامناسب اجتماعي هستند که آنها را بي علاقه نشان مي دهد . براي مثال ، دانش آموزي ممکن است توجه کودک ديگري را با موفقيت جلب کند و به او لبخند بزند ولي بعد قادر نباشد با او صحبت کند.

آموزش مهارت هاي اجتماعي
کودکان اوتيسم اغلب مشکلات عديده اي در برخوردهاي اجتماعي دارند که بيشتر آنها را بديهي مي دانيم . اين کودکان تجربه بسيار متفاوتي از دنيا نسبت به افراد ديگر دارند ، بنابراين خيلي تعجب آور نيست که عمل ها و عکس العمل هاي ديگر افراد اغلب براي آنها به صورت يک راز خودنمايي مي کند .
وقتي ما در موقعيت هاي اجتماعي قرار مي گيريم ، به شدت به تجربيات خودمان وابسته هستيم براي اينکه تصميم بگيريم در اين موقعيت چگونه عمل کنيم و به ديگران پاسخ دهيم ، اين تجربه ي به اشتراک گذاشته شده ، اساس توانايي احساس ما و درک ديگران است . براي کودکاني که اندام و حواسشان به طور بسيار متفاوتي پاسخ مي دهد ، تعجب آور نيست که اغلب به طور نامناسبي عکس العمل نشان دهند.میگناirاين کودکان اغلب در مورد تفاوت هاي ظريف حالات چهره يا عکس العمل هاي دست و پا به هنگام صحبت کردن آگاهي ندارند. حرکاتي که باعث مي شود ما درعکس العمل هايمان در برخورد با ديگران از آگاهي خوبي برخوردار باشيم . يک ابرو بالا انداختن باعث مي شود تا ما عنوان و موضوع مکالمه را تغيير دهيم .
يا يک حالت خشک ، نشانه اي است براي ما تا از کنار شخصي به آرامي دور شويم . عکس العمل افراد اوتيسم اغلب اوقات غير قابل بررسي يا بي ادبانه به نظر مي رسد . به هر حال افراد اوتيسم اغلب براي برقراري ارتباط و برخورد تمايل دارند و عقب نشيني يا فقدان پاسخ از طرف اشخاص آنها را گيج يا ناراحت مي کند .
کودک اوتيسم نياز به آموزش دارد
افراد عادي در مورد چگونگي برخورد با ديگر افراد ، از محيط به طور غير مستقيم چيزهاي زيادي ياد مي گيرند . اما براي کودک اوتيسم ، آموزش بايد به طور مستقيم باشد تا ياد بگيرد چگونه رفتارهاي لازم را انجام دهد. البته کار مشکلي است که ما همه ي ظرايف قوانيني که در دنياي اجتماعي وجود دارد را به آنان ياد بدهيم .
به هر حال ما نياز داريم اين قوانين را به صورت واضح و ساده براي او هجي کنيم و اگر نياز باشد براي او بنويسيم .

به بچه هاي کوچکتر کمک کنيد تا از شرکت در صحبت ها و کارهاي ديگران لذت ببرند
بهترين موقع براي اين که به بچه ها کمک کنيم تا لذت برقراري ارتباط و دوستي با ديگر افراد را تجربه کنند، زماني است که آنها بسيار کوچک هستند . براي بعضي از بچه ها تنها راه برقراري ارتباط اين است که سعي کنيم به همان کاري که انجام مي دهند ، مشغول شويم . مثلا شما بايد کنار آنها خم شويد و برگ هاي پاييزي را با هم به صدا درآوريد، يا يک روبان را بتابانيد .
به هر حال براي کودکي که به ندرت در مورد وجود ديگران شناخت دارد ، يک نگاه گذرا بهتر از هر پاداشي مي تواند باشد . براي اين بايد دقت کنيم تا با گفتارمان به اين کودکان فشار وارد نکنيم و مکان ساکتي انتخاب کنيم تا حواس آنها بار اضافي بيش از فعاليتي که انجام مي دهند،را تحمل نکند .
وقتي فرد اوتيسم به يک گروه ملحق مي شود ، بهترين کار اين است که به او اجازه دهيم تا در يک زمان با يک کودک برخورد داشته باشد .اين تماس بايد کوتاه و در صورت نياز ساختاربندي شده باشد .

به کودک براي تشخيص و شناسايي احساسش کمک کنيد
اغلب اوقات کودکان اوتيسم احساس ديگران را تشخيص نمي دهند يا حتي احساسات خودشان را درک نمي کنند. بعضي از بچه ها در نظم دادن به احساسشان مشکل دارند و عکس العمل مثبت يا منفي يا حتي نمايش احساس متضادي با آنچه که شما انتظار آن را داريد نمي توانند بدهند.
براي بچه هاي بزرگتر از تعدادي فعاليت هايي که به آن ها براي يادگيري و تشخيص احساسشان کمک کند بايد استفاده کرد. براي انجام کار مي توان از تصاوير و فعاليت هاي سودمند استفاده کرد. کار در جلو آينه که معلم با صورت خود شکل هاي ناراحتي ،شادي يا عصبانيت را نشان مي دهد و بچه را به انجام چنين بيان هايي تشويق مي کند ، در کمک به او براي فهم تغييرات در قسمت هاي مختلف صورت مفيد است.
تمرين موقعيت هاي اجتماعي متداول
براي کودکان تمرين موقعيت هاي اجتماعي متداول ،مانند ملاقات با افراد جديد و پرسش از ديگر بچه ها براي دوستي با آن ها مفيد است مانند موارد ديگر، روشهاي گفتاري در مورد رفتار با کودک اوتيسم خيلي موثر نيست. بعضي از بچه ها در موقعيت هاي بازي در يک نقش خوب پاسخ مي دهند. ويدئو هم ابزار مفيدي براي کودک است تا عملکرد خودش و ديگران را به صورت هاي ديگري ببيند.
تعريف کردن يک داستاني که براي کودک موقعيتي را توصيف مي کند و احساسات شخصيت ها را توضيح مي دهد،مي تواند کمک مناسبي براي فهميدن اين موضوع باشد که چرا ديگران اين گونه عمل مي کنند و چه کارهايي مناسب است تا در اين موقعيت انجام دهد.
تاکيد بر روي آنچه که کودک بايد انجام دهد و آنچه که اشتباه انجام داده است
کودکان اوتيسم اغلب به انتقاد حساس هستند در برابر آن خيلي مضطرب مي شوند و در چنين مواقعي تمرکز کمتري در کارشان دارند، به همين دليل به توضيحات شما گوش نخواهند داد. پس سعي کنيد مثبت باشيد و کودک را در مورد اينکه چه کاري بايد انجام دهد راهنمايي کنيد و تا حد امکان از انتقاد بپرهيزيد.

منبع:    کودکان با نیازهای خاص