بازی‌های بومی محلی پیوند دهنده نسل‌ها

به گزارش کودک پرس ، این بازی ها که نشان دهنده بخشی از هویت فرهنگی، اجتماعی و ریشه های هر قوم و ملتی هستند در گذر زمان و با توجه به شرایط محیطی، اجتماعی، اقتصادی و حتی امنیتی شکل گرفته و رشد کرده و تکامل یافته اند.
این تحول های پرشتاب و زندگی صنعت زده ی امروز که در پی آن افراد همه چیز را سریع و راحت می خواهند باعث شده انسان ها از بنیان های فرهنگی و اجتماعی خود که یکی از جنبه های آن بازی های بومی و محلی است فاصله گیرند.
در گذشته بازی های بومی محلی کارکردهای فراوانی داشته و حتی شاید بتوان گفت بخش از تعلیم و تربیت افراد با آنها انجام می شده است.
پژوهش های مختلفی که توسط محققان کشور انجام شده و در پایگاه های معتبر علمی کشور منتشر شده جنبه ها و کارکردهای گوناگون این بازی ها را بیان کرده اند، کارکردهایی که از بالا بردن مهارت های جسمی، حرکتی و بصری افراد تا بهبود برقراری ارتباط با دیگران را در بر می گیرند.
یک کارکرد بازی های بومی محلی که شاید هنوز در برخی روستاها انجام می شود انتقال فرهنگی است که این بازی ها با در کنار هم قرار دادن افراد دارای سن های مختلف این کار با بهترین شیوه انجام می دادند.
درعصر ارتباطات و صنعتی و با تغییر سبک زندگی این بازی ها هم به تدریج در معرض فراموشی قرار گرفته اند و این خطر را باید جدی گرفت و برای از دست نرفتن این جنبه ازهویت جمعی محله، روستا، شهر، استان و کشور خود تلاش کنیم.

** بازهای بومی محلی بُن مایه فرهنگی ملل
نویسنده هنرمند و پژوهشگر مشهور هرمزگانی در خصوص بازی های بومی محلی گفت: این بازی ها بُن مایه فرهنگی ملل و تمرینی برای زندگی هستند که تمام دوران زیست انسان را پوشش می دهند و به تقویت جسم، روح و حتی مهارت های زبانی افراد کمک می کنند.
علی رضایی در گفت و گوبا ایرنا افزود: این بازی ها اشتراک و همزیستی مسالمت آمیزی بین گروه های اجتماعی ایجاد می کنند و از این نظر بر ورزش های کلاسیک غلبه و برتری دارند.
وی ادامه داد: یک دختر کوچک با انجام یک بازی محلی هرمزگان به اسم ‘دوت لوکا ‘ یا ‘دوخت لوکا’ می تواند بخشی از زندگی خود مانند بچه داری و تربیت فرزند و غذا دادن به وی را تمرین کند.
وی اضافه کرد: افراد با انجام این بازی ها برای پذیرش مسوولیت آماده و به صورت ناخودآگاه در آن کار ورزیده می شوند و فرصت فرصت امتحان کردن بخشی از زندگی را می یابد.
این نویسنده هنرمند و پژوهشگر مشهور هرمزگانی یاد آور شد: بازی های بومی محلی در برابر ورزش های رسمی کلاسیک از ظرفیت های بالایی برخوردارند، به عنوان مثال می توان به مقایسه بازی جهانی فوتبال با ‘رمازا’ یا ‘ درا ‘ پرداخت.
رضایی افزود: بازی فوتبال دارای محدودیت زمین، تعداد افراد و زمان است ولی بازی ‘ رمازار’ یا ‘ درا ‘ این محدودیت ها را نداشته و بسیار منعطف بوده و می توان آنرا در هر زمانی بازی کرد.
وی تصریح کرد: در بازی محلی دارتوپ، نوجوان 13 ساله و مرد 70 ساله با هم بازی می کنند، در هیچ ورزشی چنین شرایطی مشاهده نمی شود و این از ویژگی های بازی های بومی محلی است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در بازی درا شاهد تمرین حمله و دفاع و چگونگی تسخیر جایی هستیم و چاباکی، چالاکی، قدرتمندی و تفکر در آن به نمایش گذاشته می شود.
رضایی تاکید کرد: بازی های محلی ظرفیت زندگی سازی بسیار خوبی برخوردار هستند ولی به دلیل شرایط شهر نشینی و فاصله گرفتن افراد از محیط های باز اجتماعی و طبیعی از این ظرفیت های خوب فاصله گرفته ایم.

این نویسنده، هنرمند و پژوهشگر مشهور هرمزگان بیان داشت: امروزه خانواده ها به دلیل مهاجرت و جابه جایی محل زندگی از روستاها به شهرها و فاصله گرفتن از محیط های سنتی از بازی های محلی بسیار بی خبر هستند یا آنها را به فراموشی سپرده اند، جوانان نیز این بازی ها را ندیده و تجربه نکرده و بنابراین آشنایی ندارند.
وی خاطر نشان کرد: خانواده ها در گذشته با یکدیگر آشنا بوده و به همین دلیل زمانی که بچه های یک محله بازی می کردند و می پرسیدند استک چه خونه، خونه به خونه ، خونه کی؟ خونه آقای فلانی و همه بچه ها سواره و پیاده با شادی و هورا و هلهله به آن خانه مراجعه می کردند با آنها مشارکت می کردند و پاسخ می دادند.
این نویسنده هنرمند و پژوهشگر مشهور هرمزگانی افزود: بچه ها امروز به در کدام آپارتمان بروند و چنین سئوالی بپرسند که برای ساکنان آن ایجاد مزاحمت نشود.
رضایی خاطر نشان کرد: بچه ها شادابی و نشاط خود را در بازی و درآب نشان می دادند که اکنون با جابه جایی گروه های اجتماعی وخالی شدن روستاها از سکنه، پر شدن شهرها و حاشیه نشینی، علاوه بر مشکل های زیست محیطی ومسایل اجتماعی فرهنگی به صورت خودکار بازی ها هم تحت تاثیر قرار گرفته اند.
وی ادامه داد: ابزار بازی های محلی به سادگی فراهم می شود و بازی گران می توانند از وسایل موجود پیرامون خود برای این منظور استفاده کنند.
رضایی یاد آور شد: این بازی ها برگرفته از شیوه زندگی مردمان بود و براساس شرایط و معیشت شکل متفاوتی به خود گرفته اند ولی بسیاری از بازی های کنونی با زندگی ها ارتباط و سازگاری ندارند، جای تاسف دارد که کار درستی در ساماندهی بازی های محلی انجام نشده و نسل امروز کمتر از این ظرفیت عظیم فرهنگی برخوردار هستند.
وی بیان کرد: می توان بازی های محلی را احیا کرد ولی باید به این نکته توجه شود که این بازی ها دستور پذیر نیستند و خود جوش هستند.

** بازی های بومی محلی فدراسیون می خواهد
این نویسنده هنرمند و پژوهشگر مشهور هرمزگانی با طرح این سئوال که چرا فدارسیونی مانند بازی های بومی محلی موفق نیست، گفت: این بازی ها مانند درختان جنگی آزاد و رها در طبیعت هستند و نمی توان طبیعت آزاد و رها را مقید کرد.
رضایی بیان داشت: اگر اکنون مسابقه بازی های محلی در منطقه ای برگزار می کنند جنبه سرگرمی دارد که این فاصله گرفتن از هدف اصلی بازی ها است.
وی افزود: این کارها بهره وری آنچنانی ندارد و اگر مسابقه طراحی نکنند مردم به صورت خود به خود دنبال آن نمی روند.
وی ادامه داد: در گذشته چنین نبود و ملوان، ماهی فروش، باربر و کارگر ساده و افرادی که به هردلیل برای استراحت و تفریح به لب دریا رفته بودند بازی دارتوپ را به صورت خودجوش آغاز می کردند.
رضایی اشاره کرد: یعنی نیاز به چیز خاصی نبود بدون هماهنگی و با فارغ بالی و نبود محدودیت بازی به صورت خود جوش آغاز می شد.
وی ابراز داشت: برای احیا بازی های بومی محلی باید از محلی هایی شروع کرد که این کار شدنی است و در برخی محله های بندرعباس و سایر شهرهای استان این امکان وجود دارد.
رضایی خاطر نشان کرد: به جای اینکه متولی احیای بازی های بومی و محلی یک دستگاه رسمی باشد باید آنرا به دل شوراها و پیرمردها برد تا مشوق جوانان باشند و در بازی هم مشارکت کنند.
وی اضافه کرد: آنان باید تجربه های خود را برای احیا این بازی ها به نسل جدید منتقل کنند که ترویج این بازی ها به نوعی تضمینی برای روحیه پهلوانی مردم داری و آماده شدن برای پذیرش مسوولیت در زندگی است.

**300نوع بازی بومی محلی در هرمزگان 
مدیرعامل انجمن میراث داران فرهنگ هرمزگان هم گفت: این استان دارای افزون بر 300 نوع بازی بومی محلی است که برخی از آنها با سایر مناطق و استان ها مشترک بوده و در هر منطقه و روستایی نام متفاوتی دارد.
اسحاق برخوردارزاده ادامه داد: هنوز برخی بازی های بومی محلی در شهرستان های میناب و قشم رواج دارد ولی در مجموع رواج و رونق گذشته را ندارند و مسائل و مشکل های معیشتی و اقتصادی باعث شده مجال کافی برای انجام بازی های سنتی وجود نداشته باشد.
وی اضافه کرد: به عنوان مثال یک بازی با آب که در بندرعباس با نام حسن کلجو شناخته می شود در میناب حمل آجو و در شهرستان های دیگر اسامی متفاوت دیگری دارد.
مدیرعامل انجمن میراث داران فرهنگ هرمزگان خاطر نشان کرد: بسیاری از افراد بازی های بومی محلی را بی کلاس و دارای سطح پایین و بدور از شان خود می دانند و حاضر به بازی کردن نیستند و برخی هم به دلیل گرفتاری های روزمره و مشغله فراوان فرصت بازی کردن ندارند.
برخوردار زاده اشاره کرد: افرادی هم هستند که از روستا برخاسته و با پرورش و با همان تربیت به موفقیت رسیده اند ولی از یاد دادن آن به فرزندان خود خودداری می کنند.
وی افزود: با تاسف باید گفت مسوولان از ثبت و اجرای مراسم های سنتی هرمزگان حمایت نمی کنند و اهمیتی به آن ها نمی دهند و زمانی متوجه اشتباه های خود خواهند شد که سایر کشورها و حتی استان ها آیین های این استان را به نام خود ثبت کرده اند.
وی افزود: برای حفظ بازی ها ثبت آنها در فهرست آثار ناملموس آغاز شده و بازی هایی مانند درآ، رحمانی، هشتایا و رمازا به ثبت در فهرست آثار ملی رسیده است.
وی یاد آور شد: همه بازی های بومی محلی هرمزگان در حال منسوخ شدن هستند و بسیاری از آنها دیگر بازی نمی شود و بازی هایی که انجام می شود به تعداد انگشتان دست هم نمی رسد.

** تفاهم نامه ترویج بازی بومی محلی با آموزش و پرورش 
رییس هیات بازی های بومی محلی هرمزگان هم گفت: در راستای ترویج بازی های بومی محلی تفاهم نامه ای با آموزش و پرورش برای اجرا و برگزاری این بازی ها در مدارس منعقد شده و از روسای هیات های شهرستان خواسته شده با آموزش و پرورش منطقه خود چنین تفاهم نامه هایی منعقد و برنامه های مشترک اجرا کنند.
جعفر مُتقی ادامه داد: علاوه برآن جشنواره های روستایی و محلی برای آشنا ساختن جوانان با این بازی ها برگزار می کنیم که با استقبال دهیاران، شوراهای اسلامی و مردم ان سکونتگاه ها همراه شده است.
وی اضافه کرد: امسال 28 جشنواره بازی های بومی محلی به مناسبت دهه فجر انقلاب اسلامی در سراسر هرمزگان برگزار می شود که امید می رود این جشنواره ها و جشنواره های دیگر نقش موثری در حفظ این میراث باقی مانده از پیشنینان داشته باشند.
رییس هیات بازی های بومی محلی هرمزگان اظهار داشت: رقابت های برخی شاخه های بازی های بومی محلی همچون هفت سنگ و شتر دوانی مانند برخی رشته های ورزشی در سطح ملی برگزار می شود که هرمزگان هم در آنها شرکت می کند.
متقی افزود: هرمزگان هم اکنون دارای یک ملی پوش در رشته هفت سنگ بانوان است وهمچنین در رقابت های شتر سواری قهرمانی کشور که امسال در اصفهان برگزار شد موفق به کسب مقام های اول، دوم و چهارم شد.
ابراز داشت: اکنون نهادهای متولی پیش گیری از آسیب های اجتماعی به این نتیجه رسیده اند که این بازی ها برای شادابی و نشاط مردم و تشویق آنها به تفریح های سالم مفید است که امیدواریم این ظرفیت را بکار گیرند.

** ثبت 15 بازی بومی محلی هرمزگان در فهرست آثار ناملوس 
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان هم گفت: تا کنون 15 بازی بومی محلی در فهرست آثار نا ملموس به ثبت رسیده است.
عباس نوروزی بیان داشت: برای جلوگیری از بازی های بومی محلی می توان آنها را با کمک افراد محلی در آیین هایی مانند نوروز و یا دهه فجر برگزار کرد ولی مهمتر از آن ورود شوراها و دهیاری های روستایی به این حوزه است.

وی ادامه داد: شوراهای روستاها و دهیاران می توانند با تشویق افراد به بازی کردن و ترویج آن ها بین مردم از فراموش شدن این بخش از هویت جمعی شهر و روستای خود جلوگیری کنند که در برنامه های مختلف با آنان به گفت و گو خواهیم پرداخت.
وی اضافه کرد: هر بازی بومی محلی بیانگر رازها و حکایت ها و رویدادهایی است که در گذشته بوقوع پیوسته و علاوه بر جنبه ورزشی دارای جنبه های فرهنگی بوده و اگر از دست بروند بخشی از ریشه های تاریخی هویتی جامعه از دست رفته است.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان ابراز داشت: نسل های بعدی هم حق بهره گیری از داشته های گذشتگان و درک هویت مستقل خود را در جهانی که رو به سوی جهانی شدنی که به معنای غربزدگی است را دارند.
نوروزی یاد آور شد: این بازی ها دارای کارکردهای تربیتی اند و ایجاد روحیه تعاون و همکاری وتلاش برای شادی همدیگر و یاد دادن روحیه گذشت از جمله کارکردهای دیگر آنها ذکر کرد.
وی افزود: تمام بازی های استان برای بازیکنان و تماشاگران دارای کارکرد شور آفرینی و نشاط آوری هستند که وجود آنها برای حفظ روحیه نشاط مردم استان لازم است.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان گفت: بازی «زو» یا کبدی تا دهه 70 در تمام محله های بندرعباس وساحل شهر بازی می شد که این بازی در استان های هرمزگان و سیستان و بلوچستان مشترک است.
نوروزی یادآور شد: بانوان منطقه هم بازی های خاص خود را داشتند که به آنها می پرداختند و علاوه بر ایجاد شور و نشاط بر مهارت های زندگی آنان نیز می افزوده می شد.

وی اضافه کرد: این بازی ها به عنوان بخشی از میراث ناملموس و معنوی در بستر سنت ها و باورها و آداب و رسوم و دانش مردم منطقه شکل گرفته اند که سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری با جمع آوری مدارک و مستندات مکتوب و مصور نسبت به ثبت آنها در فهرست آثار ناملموس اقدام می کند.

 

 

 

 

منبع: ایرنا