1 تا 2 درصد سرطان ها مربوط به گروه سنی زیر 15 سال است

به گزارش کودک پرس ،با اینکه آمار رسمی از میزان ابتلای کودکان در کشور وجود ندارد، اما براساس اعلام وزارت بهداشت سالانه 135هزار نفر مبتلا به سرطان می‌شوند و انجمن‌های علمی سرطان کودکان تأکید می‌کنند که سهم کودکان زیر 15سال در کشور، در این میزان ابتلا، 3هزار نفر در سال است. الگوی ابتلا به سرطان در کودکان با بزرگسالان متفاوت است، با اینکه سرطان‌های شایع در مردان، به ترتیب، معده، پروستات و روده بزرگ و در زنان، سرطان معده و سینه است، اما در کودکان نخستین سرطان، خون است و پس از آن سرطان مغز قرار می‌گیرد. ابتلا به سرطان در میان کودکان به‌دلیل گروه سنی‌شان و رنج‌های ناشی از درمان، همواره یکی از موضوعاتی است که آسیب‌های روانی زیادی برای جامعه دارد. درحالی‌که گفته می‌شود اغلب سرطان‌ها در کودکان ارثی است، اما مطالعات نشان می‌دهد که سهم این مسئله در ابتلای آنها به این بیماری، کم است.

دلیل سرطان‌های کودکان موروثی نبوده و بیشترین علت آن تغییراتی است که در ژن‌ها در دوره‌های مختلف قبل و بعد از تشکیل نطفه اتفاق می‌افتد. پیش از این در مطالعه‌ای که درباره عوامل خطرزای بروز سرطان در کودکان زیر 14سال انجام گرفته، مشخص شده که برخی عوامل خطرزا مثل محل سکونت، مصرف سیگار از سوی پدر در دوران بارداری، سطح تحصیلات والدین و وضعیت اقتصادی، ارتباط زیادی با خطر ایجاد سرطان در کودکان دارد. در همین پژوهش آمده که مراقبان بهداشتی، بهبود وضعیت محیطی، اقتصادی و اجتماعی خانواده را باید جزو اهداف اصلی خود قرار دهند؛ موضوعی که می‌تواند بر کاهش موارد ابتلا به سرطان در این گروه سنی نقش داشته باشد. حسن ابوالقاسمی، فوق تخصص خون و سرطان کودکان، رئیس انجمن خون و سرطان کودکان ایران و رئیس دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله است و اطلاعات گسترده‌ای درباره دلایل ابتلا به سرطان در کودکان و راه‌های درمانی آن دارد. او در هفته پیشگیری از ابتلا به سرطان   توضیحات بیشتری درباره این موضوع ارائه می‌دهد.

در هفته پیشگیری از سرطان آمارهای زیادی از فراوانی ابتلا به این بیماری در کشور داده می‌شود، اما همیشه کودکان فراموش می‌شوند. میزان شیوع سرطان در این گروه‌ سنی چقدر است؟

به‌طور کلی، یک تا 2درصد کل سرطان‌ها در افراد زیر 15سال دیده می‌شود. اما با توجه به اینکه کودکان در شروع زندگی قرار دارند، تشخیص زودهنگام بیماری در آنها بسیار مهم است. در ایران هر سال بین 2 تا 3هزار مورد جدید ابتلا به سرطان در کودکان زیر 15سال گزارش می‌شود. البته نکته اینجاست که سرطان در کودکان، پاسخ خوبی به درمان دارد و میزان معالجه قطعی آن هم‌، به 85درصد رسیده است. یعنی 85درصد کودکان مبتلا به سرطان می‌توانند با درمان‌های امروزی بهبود پیدا کنند و بیماری آنها به‌طور کامل و قطعی رفع شود.

شما در بررسی‌هایی که انجام داده‌اید، آیا شاهد تغییر در ابتلای کودکان به انواع سرطان‌ها شده اید؟ یعنی ترتیب ابتلا به نوع خاصی از سرطان در طول سال‌های گذشته تغییر کرده؟

همیشه سرطان‌ خون، شایع‌ترین نوع سرطان در بین کودکان بوده است. پس از آن، سرطان سلسله اعصاب مرکزی یعنی مغز و نخاع قرار می‌گیرد. رتبه سوم به سرطان غدد لنفاوی اختصاص پیدا می‌کند. در کنار اینها، سرطان‌هایی مثل کلیه و فوق‌کلیه، سرطان‌های بافت نرم، سرطان‌های استخوان، سرطان مربوط به انتهای چشم هم از دیگر سرطان‌های شایع در میان کودکان شناخته می‌شود.

شما در بخشی از صحبت‌هایتان به اهمیت تشخیص زودهنگام ابتلا به سرطان در کودکان اشاره کردید. اگر یک قدم عقب‌تر برویم، آیا راهی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری در کودکان وجود دارد؟

در پاسخ به این سؤال باید گفت که می‌توان ابتلا به سرطان را از کودکی و با اصلاح روش‌های زندگی و با دوری از عواملی که خطرناک و سرطان‌زا هستند، کنترل کرد. اما سرطان مربوط به کودکان معمولا قابل پیشگیری نیست. جز مواردی از سرطان مانند آنها که به‌دلیل قرار گرفتن در معرض اشعه، ایجاد می‌شود یا استثناهایی که به‌صورت ارثی منتقل می‌شود، شاید نتوان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد. سؤال مهم این است که چه می‌توان کرد تا بیماری سرطان در میان کودکان زودتر تشخیص داده شود؟ چراکه با تشخیص زود، امکان معالجه قطعی هم بالا می‌رود. بررسی‌های ما نشان می‌دهد، سرطان‌های مربوط به استخوان، یا بافت‌های نرم، کلیه یا حتی انتهای چشم، جزو سرطان‌هایی هستند که سریع تشخیص داده می‌شوند و معمولا در مراحل اولیه قابل شناسایی‌اند. 95درصد این سرطان‌ها، بهبود پیدا می‌کنند. البته درصورتی که دیر تشخیص داده شوند، میزان موفقیت درمان 60تا 70درصد کاهش پیدا می‌کند. بنابراین اهمیت زیادی دارد که زودتر جلوی پیشروی بیماری گرفته شود.

چند درصد از سرطان کودکان ممکن است درمان نشود؟

با وجود تمام پیشرفت‌هایی که در علم آنکولوژی ایجاد شده، بین 10 تا 15درصد کودکان مبتلا به سرطان، به درمان پاسخ مناسبی نمی‌دهند و گاهی شاهد بازگشت بیماری در آنها هستیم. بنابراین والدین باید در مراجعه به پزشک و شروع درمان، این موضوع را درنظر بگیرند که احتمال بسیار ضعیفی وجود دارد که فرزندشان به درمان پاسخ ندهد. با این همه داروهایی‌ که امروزه در دسترس است و روش‌های درمانی که ایجاد شده، امید به درمان بسیار بالا رفته است. می‌توان گفت هم‌اکنون، درمان سرطان کودکان نسبت به 2 یا3 دهه گذشته، وضعیت بهتری پیدا کرده است. نکته‌ای که وجود دارد ثبت نشدن موارد ابتلا به سرطان کودکان در وزارت بهداشت است. اگر این اتفاق بیفتد، اطلاعات بیشتری درباره این بیماری در کودکان به‌دست می‌آید و با بررسی موارد آن، می‌توان برای پیشگیری از ابتلا، اقداماتی انجام داد که در نهایت منجر به کاهش موارد ابتلا شود. وقتی در کودکی سرطان تشخیص داده می‌شود، از تمام روش‌های روز برای درمان او استفاده می‌شود، روش‌هایی مثل شیمی‌درمانی، رادیوتراپی و درصورت لزوم جراحی. تمام اینها را هم پزشکان آنکولوژیست تشخیص می‌دهند. در ایران، هم‌اکنون بیش از 160آنکولوژیست کودکان وجود دارند. بنابراین دسترسی به این متخصصان یا فوق‌متخصصان سرطان کودک در تمام استان‌ها امکان‌پذیر است. در این میان مراکز پیوند مغز و استخوان هم وجود دارند که به درمان کمک می‌کنند. برای سرطان‌هایی که عود می‌کنند، گاهی نیاز به پیوند مغز استخوان وجود دارد.

مراکز پیوند مغز استخوان، به تعداد کافی در کشور وجود دارد؟

در حال‌حاضر این مراکز در تعدادی از استان‌ها مثل تهران، خراسان و مازندران و برخی دیگر از استان‌های کشور فعال‌اند و کودکانی که نیاز به پیوند دارند می‌توانند برای درمان به مراکز شهر خودشان مراجعه کنند. بنابراین نیاز نیست همه برای درمان به تهران مراجعه کنند.
تغییر در سبک زندگی، خانه‌نشینی بیشتر کودکان نسبت به قبل به‌ویژه در دوران کرونا، تغذیه نامناسب و کمتر شدن تحرک، چاقی و… ازجمله عوامل خطر ابتلا به سرطان شناخته می‌شود،

به اعتقاد شما به‌دلیل این تغییرات، چقدر احتمال دارد در آینده موارد ابتلا به سرطان بیشتر شود؟

بدون ثبت دقیق اطلاعات نمی‌توان به‌طور مشخص در این زمینه نظر داد، چرا که آمار ابتلا به سرطان در کودکان مشخص نیست و اطلاعاتش ناقص است. با این حال با توجه به‌وجود اطلاعات آماری درباره سرطان بزرگسالان، می‌توان گفت که به استناد آمار موجود، ابتلا به سرطان در حال افزایش است، یکی از عوامل تشدید‌کننده ابتلا به این بیماری هم بالا رفتن سن است. خطر ابتلا به سرطان در بزرگسالان بیشتر است. به‌طور کلی بررسی‌ها نشان می‌دهد آلودگی‌های محیطی، آلودگی آب، خاک و هوا، 30 تا 40درصد در ایجاد سرطان مؤثرند؛ عواملی که می‌توان از بروز آنها پیشگیری کرد.
چندی پیش با بازگشت برخی از محصولات کشاورزی و تأثیر سموم باقی‌مانده در این اتفاق، منجر شد تا بار دیگر، مسئله استفاده منطقی از سموم در محصولات کشاورزی مطرح شود، برخی به سرطان‌زا بودن این سموم اشاره دارند و از آن تحت عنوان عوامل خطر یاد می‌کنند. چقدر این موضوع در ابتلا به سرطان مهم است؟
به‌هرحال به استناد اطلاعات موجود، استفاده از سموم در طبیعت نقش مهمی در افزایش ابتلا به سرطان دارد. در کنار آن، سبک زندگی ناسالم یعنی کم‌تحرکی، افزایش وزن‌، چاقی مفرط، استفاده نابه‌جا و بیش از حد از مواد غذایی ناسالم و انواع فست‌فودها از دیگر عوامل مؤثر در افزایش ابتلا به سرطان به شمار می‌رود که امروزه هم در میان مردم به‌شدت شایع شده است. مردم نسبت به فعالیت فیزیکی بی‌تفاوت شده‌اند، این موضوع نه‌تنها برای سرطان بلکه برای سایر بیماری‌ها هم خطرناک است. اگر جامعه‌ای بخواهد از سرطان دور باشد، باید به این عوامل توجه کند و عوامل خطرآفرین را دور کند. عوامل خطرآفرین شناسایی شده‌اند و می‌توان آنها را حذف کرد.

در بحث پیشگیری، برخی سرطان‌ها مثل سرطان دهانه رحم، ظاهرا با تزریق واکسن، قابل پیشگیری است. چقدر این موضوع می‌تواند در کاهش ابتلا در این نوع سرطان، نقش داشته باشد؟

این واکسن‌ها، خیلی می‌توانند مؤثر باشند و باید در مورد آنها اطلاع‌رسانی دقیقی انجام شود. تشخیص زودهنگام این بیماری، عامل بسیار مهمی در درمان آن به شمار می‌رود. این نوع سرطان در میان کودکان و بزرگسالان مشترک است و مراجعه زودهنگام و آشنایی با نشانه‌های بیماری، نقش زیادی در جلوگیری از پیش‌روی بیماری دارد. اتفاقی که در 2سال گذشته با شیوع کرونا رخ داد، منجر شد تا مردم نسبت به معاینه‌های دوره‌ای کم‌توجه شوند و در بسیاری از موارد، به‌موقع‌ برای درمان مراجعه نکنند.