نگاهی بر مجموعه داستان «ضامن‌های نامعتبر»

به گزارش کودک پرس ، امروزه یکی از مشکلات ادبیات کودک و نوجوان، شناساندن مسائل اخلاقی، مذهبی، عقیدتی، سیاسی و اقتصادی به مخاطبینی است که آینده­‌ساز این مرز و بومند. تفهیم اینگونه مسائل، به ویژه پرداختن به آنها در قالب داستانی، به گونه­‌ای که برای مخاطب نوجوان، خواندنی و لذت‌­بخش باشد، کاری بس دشوار است و اغلب، این کارها شکلی شعارگونه، سفارشی­‌نویسی­ و غیرادبی به خود می­‌گیرند.

در این خصوص، با نگاهی به آثار سیدسعید هاشمی درمی‌­یابیم، وی در غالب نوشته­‌هایش با به کار گرفتن طنز شیرین، توانسته بر این معضل غلبه کند و از عهده این امر، به خوبی فائق آید. وی از جمله شاعران و نویسندگان کودک و نوجوان معاصری است که فعالیت و تلاش‌­های مؤثری در حیطه آثار طنز انجام داده. هاشمی با استفاده از این راهکار در اغلب آثارش به مسائل روز جامعه پرداخته و در کنار بیان مشکلات و دغدغه­‌های مردمی، نگاهی طنزآمیز به آنها دارد؛ مسائلی که در حوزه کودک و نوجوان کمتر کسی به آنها توجه داشته است. از جمله این مسائل، موضوع اقتصاد مقاومتی است که سیدسعیدهاشمی در مجموعه داستان «ضامن­های نامعتبر» به شکلی ساده و جذاب، به آن پرداخته و در آن بستری مناسب برای رشد فکری و نگاه منتقدانه­ی نوجوان فراهم نموده است.

لازم به ذکر است که اقتصاد مقاومتی، سیاستی است که از جانب حکومت، اتخاذ شده و هدف از آن، استفاده بهینه از پتانسیل­‌های مردمی و منابع کشور است که به واسطه­ آن گامی مؤثر در روند رشد اقتصادی و کاهش آسیب­‌پذیری در مقابل تحریم­‌ها برداشته شود تا جایی­ که که نیازها و وابستگی­‌مان را به دیگر کشورها به حداقل برساند. گفتنی است که هاشمی در نمایاندن و معرفی این مقوله به نوجوان معاصر، گامی موفق برداشته و توانسته در این مجموعه­ داستانی، با محوریت قرار دادن اقتصاد مقاومتی، سیاست‌­های برشمرده از آن را در 10 داستان کوتاه، در قالب طنز و به‌گونه­‌ای شیرین برای مخاطب نوجوان به نمایش بگذارد.

اشتغال‌­زایی، کارآفرینی، استفاده صحیح و بجا از تسهیلات بانکی، مبارزه با مفاسد اقتصادی، تولید داخلی، صنعت کشاورزی، الگوی مصرف، صادرات و واردات و بیکاری از جمله مسائلی است که سیدسعید هاشمی در این مجموعه­ 128صفحه­‌ای به آنها اشاره داشته است. وی در هر کدام از داستان­‌هایش حمایت از تولید داخلی، دلال بازی در مسکن، نزول خواری، زمین‌خواری و تن پروری اقتصادی را درونمایه کار خویش قرار داده و به جای مستقیم‌­گویی و تعریف این مفاهیم، به تأثیرات منفی آن در جامعه و زندگی مردم پرداخته است.

به عنوان نمونه، نگاه کوتاهی می­‌اندازیم به اولین داستان از این مجموعه که عنوانش است «بچه­ زبان­‌نفهم». این داستان، روایتی گزارش­گونه از ماجرای پدری است که از دست پسر نااهلش ذله شده و بعد از مرگش نیز در آن دنیا تقاص کارهای او را پس می‌­دهد. شخصیت اصلی داستان که نامش، مش­‌اسماعیل است، نماینده­ پدرانی است که یک تنه بار مشکلات اقتصادی زندگی را به‌دوش می­‌کشند و به دلیل نابسامانی­‌های جامعه، گویی از عهده تربیت فرزندان هم بر نمی‌­آیند.

در بخشی از کتاب می­‌خوانیم: «تو این چند ماه مش­ اسماعیل یک پایش بیمارستان بود و یک پایش مغازه. دو تا لیچار از زنش می­‌شنید و سه تا از پزشک‌­ها، چند تا لیچار هم خودش به خودش می‌­گفت که آخه آدم حسابی نونت نبود، آبت نبود بچه خواستنت چی بود؟»

 از همان ابتدای کار، مشکل مش ­اسماعیل خودش را نشان می‌­دهد؛ تهیه­ شیرخشک برای بچه که به علت تحریم،در بازار پیدا نمی­‌شود و مش­ اسماعیل را به طرف بازار ناصرخسرو و دلال‌های شیرخشک می‌­کشاند. با بزرگ­تر شدن بچه­، مشکلاتش هم بزرگ­تر می­‌شود. عاقبت، پسر مش ­اسماعیل که نه حرفه‌ای دارد، نه هنری و نه کاری، نان‌­خور پدر باقی می­‌ماند. این گره، بعد از مرگ مش ­اسماعیل هم باز نمی­‌شود. او فوت می­‌کند و پسر خلافکار، همچنان از یارانه­ پدر مرحومش بهره می‌­برد.

 سیدسعید هاشمی در این داستان به مسئله­ تحریم و هدفمندسازی یارانه­‌ها اشاره دارد و نیز به مسئله­ پرورش نسل آینده می­‌پردازد که گویی قرار است مصرف­‌کننده تربیت شوند. خواننده شاهد است که مش­ اسماعیل فقط به نان و آب و مدرسه رفتن پسرش توجه دارد و عاقبت، پسر به دلیل بیکاری و خرج و مخارج زندگی، به دزدی و مواد مخدر روی می‌­آورد. هاشمی با به صدا درآوردن این زنگ خطر، از یک سو، نگاه مردم و دولت را به این سمت کشانده و از سوی دیگر، خواننده­ نوجوان را درمورد عاقبت پسر، به تفکر وا می­‌دارد.

با شرحی اجمالی، از دیگر داستان­‌های این مجموعه می‌­توان به «مسکن آقای خوش‌نشین» اشاره­ کرد که به بی‌­ثباتی قیمت­‌ها در مسکن و مشکلات حادث شده از آن می­‌پردازد. در «ضامن­‌های نامعتبر» مخاطب، شاهد نزول­‌خواری و نرخ بالای بهره­ بانکی است. در «رابطه­ غیرمستقیم ارج و آقا رضا» نویسنده، حمایت نکردن از تولیدات داخلی و در نتیجه تعطیلی کارخانه­‌ها را مطرح می­‌نماید و در داستان­‌های «حیوانات شکایت‌نامه تنظیم می­‌کنند» و «بنگاه داداش» به ساخت­ و سازها و زمین­‌خواری می­‌پردازد. در داستان «دزدی که ول کن نبود» مسئله­ کیفیت پوشاک ایرانی و مقایسه­ آن با پوشاک چینی را به نمایش می‌گذارد و در «لابه‌­لای صدتا شغل جورواجور» به چند شغله بودن بعضی آدم‌­ها اشاره دارد. همچنین نویسنده در داستان «حقوق دوبرابر» از زمین­‌های کشاورزی ­صحبت به عمل می‌­آورد که زیر ساخت و سازها و برج سازی­‌ها رو به نابودی است.

سیدسعیدهاشمی در تمامی این داستان‌­ها از پیچیدگی و ابهام، دست شسته و با نثری بسیار ساده و روان که متناسب با سن مخاطب و طنز موجود در داستان است، موقعیت‌­هایی نمایشی و لطیفه­‌وار خلق کرده.

چیزی که این مجموعه را برای عموم نیز خواندنی می­‌کند داستان­‌هایی بدون پیچیدگی موضوعی و کلامی است؛ موضوعاتی بسیار ساده که با توجه به بحران اقتصادی موجود در جامعه، دغدغه اغلب مردم است و نویسنده در این مورد، سعی داشته با شیرینی طنز، از تلخی این وقایع کم نماید.

این مجموعه، در بهار نود و هفت در قطع جیبی و توسط انتشارات جمکران به چاپ رسیده است.

منبع: تسنیم