مسمومیت‌های شایع در کودکان
اکثر مسمومیت‌ها در سنین 3 ـ 2 سال که سن تجربه مواد پیرامون با دهان در کودکان است رخ می‌دهد به طور کلی از زمانی که کودک نوپا می‌شود و به راه می‌افتد، مسوولیت مراقبت از او سنگین‌تر می‌شود. به اصطلاح قدیمی‌ها باید چهارچشمی مواظب کودک نوپای خود باشند. کودکان در این سنین حس کنجکاوی عجیبی دارند و علاوه بر مسمومیت حتی ممکن است به دلیل تجربه دهانی، هر ماده‌ای که در اطرافشان وجود دارد را به دهان نزدیک کنند و در نتیجه این کار حتی دچار خفگی ناشی از گیر کردن آنها در مجرای تنفسی شوند.
مسمومیت در کودکان چگونه اتفاق می‌افتد؟
مسمومیت در کودکان عمدتا به وسیله داروها که به طور اتفاقی در دسترس کودک قرار می‌گیرند یا به وسیله مواد شیمیایی مثل جوهرنمک، سفیدکننده‌ها و انواع شوینده‌ها (که این روزها تنوع آنها نیز بسیار زیاد شده و در اغلب منازل وجود دارد)، ایجاد می‌شود.
با توجه به فصل سرد سال ممکن است برخی افراد موادی مثل ضدیخ یا بنزین و نفت را در منزل نگهداری کنند. اگر چنانچه این مواد به دلیل سهل‌انگاری و بی‌دقتی والدین در دسترس کودک قرار گیرد باید منتظر پیامدهای سوء این سهل‌انگاری باشیم.
به طور کلی هر ماده شیمیایی که برای کودک جذابیت داشته باشد و کنجکاوی و توجه او را جلب کند می‌تواند برایش خطرناک باشد و باعث مسمومیت شود. علائم مسمومیت گاهی ممکن است پدر یا مادر، کودک را در حال بازی کردن با دارو یا خوردن آن پیدا کنند، چرا که کودکان در سنین خاصی هر چیزی را با دهان امتحان می‌کنند که البته کاملا طبیعی است و در واقع این عمل بخشی از درک آنان از محیط اطرافشان و یک برهه از تکامل کودک است و صدالبته این غریزه طبیعی زمینه‌ساز بروز مسمومیت در آنهاست.
چنانچه والدین، کودک را در این حال پیدا کردند و شک داشته باشند که دارو خورده است یا نه، نباید منتظر بروز علائم مسمومیت در کودک شوند. چرا که در ساعات اولیه مصرف دارو ممکن است هیچ علائمی در کودک بروز نکند.
گاهی دیده شده که بی‌علامتی در کودک باعث عدم مراجعه بموقع بیمار به مراکز درمانی می شود و به دلیل همین بی‌دقتی، علائم اصلی پس از چند ساعت ظاهر می‌شوند. متاسفانه در چنین حالتی یا دیگر کار از کار گذشته یا به دلیل همین سهل‌انگاری و عدم آگاهی باید منتظر عواقبی باشیم که شاید غیرقابل جبران باشند.
به طور مثال اگر کودکی تعداد قابل ملاحظه‌ای قرص مربوط به بیماران قلبی را مصرف کرده باشد، ممکن است ضربان قلبش پایین بیاید و از لحاظ ظاهر علائمی مثل بی‌قراری، رنگ پریدگی و تعریق را داشته باشند. رساندن کودک در این حال به مراکز درمانی خیلی دیر است.
بنابراین والدین به محض دیدن یا حتی مشکوک شدن به مصرف دارو یا مواد شیمیایی مثل جوهر نمک یا مواد هیدروکربنی مثل نفت و بنزین و… حتما باید هر چه سریع‌تر به اورژانس مراجعه کنند و نباید منتظر بروز علائم مسمومیت و اطمینان از خوردن آنها توسط کودک باشند و حتی‌الامکان با یک مرکز پزشکی یا اورژانس یا مراکز پیش اورژانسی مثل 115 تماس بگیرند و موضوع را برای آنها توضیح دهند و از آنها در ارتباط با این حادثه مشاوره بگیرند و در صورت لزوم به آن مرکز مراجعه کنند.
به یاد داشته باشید اساس برخورد با مسمومیت‌ها درمان به موقع آن است. بسیاری از موارد مسمومیت با دارو، مسمومیت با داروهای آرامبخش است چرا که در اغلب خانواده‌ها قرص‌های آرامبخش و ضد‌افسردگی به وفور پیدا می‌شود.
به دنبال مصرف این داروها در کودک، علائمی مثل خواب‌آلودگی ظاهر می‌شود که البته چنین علائمی تاخیری است و پس از چند ساعت بروز می‌کنند.
در این حالت والدین حتما به پزشک مراجعه خواهند کرد که البته دیگر دیر خواهد بود. بنابراین والدین به محض دیدن یا مشکوک بودن به مصرف مواد سمی مثل داروها چنانچه کودک در سنی است که می‌تواند حرف بزند و توضیح دهد از او سوال کنند که آیا دارو خورده و چه تعدادی خورده و البته لازم به ذکر است والدین باید در کمال خونسردی و با آرامش از کودک سوال کنند تا کودک به دلیل ترس یا نگرانی به آنها دروغ نگوید و اگر کودک در سنی است که نمی‌تواند حرف بزند یا توضیح دهد حتما لازم است به بیمارستان مراجعه کنند تا پزشک به آنها این اطمینان را بدهد که کودکشان دارویی مصرف نکرده.
به این ترتیب برای پیشگیری از بروز عواقب احتمالی حتما باید به مرکز درمانی مراجعه کنند و هنگام مراجعه، والدین دارویی را که حدس می‌زنند کودکشان مصرف کرده همراه خود ببرند. این موضوع به روند درمان کمک زیادی می‌کند. در مواقعی که هنوز علائم مصرف دارو در کودک ظاهر نشده، پزشک به والدین توصیه می‌کند کودک را تحت نظر بگیرند و چنانچه کودک علائم خاصی را (که البته برای هر دارو علائم اختصاصی است) از خود نشان داد حتما مجددا به اورژانس مراجعه کنند.سمومی که علائم حادتری را ایجاد می‌کنند.
علائم مسمومیت در کودکان با مصرف مایعات
مایعاتی مثل بنزین و نفت بسیار حادتر از داروهاست و علائم آن تاخیری نبوده و خیلی زود بروز خواهد کرد مثلا بنزین به دلیل پایین بودن نقطه تبخیر آن بعد از مصرف سریع شروع به تبخیر می‌کند و همچنین به دلیل طعم بد آن کودک حتما شکایت می‌کند و بی‌قرار می‌شود و سپس علائم مسمومیت خیلی سریع برای والدین مسجل خواهد شد یا در مورد مواد شوینده‌ای مثل جوهرنمک یا سفیدکننده‌ها بلافاصله کودک بعد از مصرف به دلیل سوزش و همچنین عدم توانایی فرو بردن بزاق دهان و خروج بزاق از دهان ناآرام و بی‌قرار می‌شود. بنابراین والدین خیلی سریع متوجه مصرف این مواد شیمیایی خواهند شد.
اقدامات درمانی خانواده‌ها اکیدا ممنوع باور اشتباهی که در بین مردم در رابطه با مسمومیت‌ها وجود دارد این است که فکر می‌کنند چنانچه فردی دارویی را مصرف کرد که دچار مسمومیت شد باید وی را وادار به استفراغ کنند. این کار کاملا از نظر علمی اشتباه و در واقع یک باور غلط است، اما چنانچه کودک یا فردی که به واسطه مصرف دارو مسموم شده خود به خود دچار استفراغ شد، نه‌تنها مشکلی ایجاد نمی‌کند بلکه خیلی هم به روند درمان کمک می‌کند چون باعث جذب کمتر دارو خواهد شد.
در گذشته داروهایی وجود داشت که در چنین مواردی به بیمار می‌دادند که باعث تحریک بیمار به استفراغ می‌شد اکنون این کار از نظر جوامع بین‌المللی کاملا رد شده است و چنین درمانی دیگر در مراکز درمانی انجام نمی‌شود. چنانچه یک ساعت از مصرف دارو گذشته باشد دارو از معده خارج و وارد روده می‌شود. بنابراین شستشوی معده و استفراغ بی‌فایده خواهد بود.
در چنین شرایطی پزشک به بیمار دارویی به نام ذغال فعال می‌دهد که این دارو با مواد سمی ترکیب می‌شود و از جذب این مواد سمی توسط بدن جلوگیری کرده و از این طریق آنها را از بدن دفع می‌کند.
چنانچه کودک بر اثر مصرف مایعاتی مثل نفت و بنزین دچار مسمومیت شود، استفراغ خود به خودی یا تحریک به استفراغ خیلی خطرناک خواهد بود، چراکه با استفراغ ممکن است مقداری از بخارات یا ماده شیمیایی وارد سیستم تنفسی شود که همین امر باعث سوختگی دستگاه تنفس خواهد شد. از آنجا که سوختگی دستگاه تنفس بخصوص در کودکان بسیار خطرناک است و عواقب سویی را در پی دارد پزشکان در چنین مواردی هیچ گونه دارویی یا حتی ذغال فعال به فرد مسموم نمی‌دهند و تنها کاری که باید صورت گیرد کنترل علائم تنفسی آنهاست.
اگر کودک در اثر مصرف مایعاتی مثل سفیدکننده‌ها یا جوهرنمک دچار مسمومیت شود، علائمی مانند قرمزی، ورقه ورقه شدن پوست و تورم دهان و سوزش در وی ایجاد می‌شود. تحمل کودک اینجاست که دیگر تمام می‌شود و بی‌قراری می‌کند.علائم در مورد سفیدکننده‌ها و جوهرنمک معمولا مشترک است، ولی ضایعات در این دو مورد متفاوت است. سفیدکننده‌ها قلیایی و بسیار خطرناک‌تر از مواد اسیدی مثل جوهرنمک هستند.
معمولا بافت را سوراخ و سوختگی شدید ایجاد می‌کنند، در صورتی که سوختگی اسیدی مثل جوهرنمک ممکن است سطح مخاط را بسوزاند و سوختگی منتشر و وسیع که تمام دستگاه گوارش را درگیر کند، اتفاق نمی‌افتد.
در مسمومیت با مواد هیدروکربنی نیز کودک به هیچ وجه نباید استفراغ کند، چراکه ممکن است مقداری از این مایعات وارد سیستم تنفسی شود که اینجای داستان همان جایی است که پزشکان از آن واهمه دارند.
در سوختگی با مواد شوینده، مهم‌ترین مساله برای پزشکان کنترل سیستم تنفسی و راه‌های هوایی است، زیرا شانس سوختگی راه‌های هوایی خیلی بالاست و سوختگی در این نواحی باعث تورم خواهد شد و در پی آن مسیر عبور هوا تنگ شده و بیمار دچار علائم نارسایی اکسیژن به بدن خواهد شد که در این وضعیت مداخلات پزشکی خیلی جدی‌تر خواهد بود.
در چنین مواردی لوله مصنوعی گذاشته و کمک تنفسی داده می‌شود و تنها توصیه‌ای که در سوختگی با مواد قلیایی مثل سفیدکننده‌ها به خانواده‌ها می‌توان کرد، این است که دادن شیر به فرد مسموم می‌تواند کمک‌کننده باشد، ولی در موارد دیگر هیچ اقدام خاصی از سوی خانواده‌ها توصیه نمی‌شود.
آنچه در رابطه با مسمومیت با شوینده‌ها مطرح است و اهمیت دارد مشکلات تنفسی است و خود شوینده خطر جدی برای بیمار ایجاد نمی‌کند، یعنی ممکن است ماده شوینده تنها داخل معده سوختگی سطحی ایجاد کند که نهایتا دفع می‌شود، ولی عوارضی که باید جدی گرفته شود تورمی است که مخصوصا در راه‌های هوایی ایجاد می‌شود.
در این مسمومیت‌ها به دلیل عدم جذب مواد توسط ذغال فعال نمی‌توان از این دارو استفاده کرد، اما خوشبختانه باید بگوییم سوختگی‌های شیمیایی در داخل معده کمترین آسیب را می‌زنند، چون معده دارای اسید بسیار قوی‌ای است.
طبیعتا اسید ضعیف‌تر با ورودش به معده نمی‌تواند آثار مخربی داشته باشد و مواد قلیایی هم از این امر مستثنا نیستند و بعد از ترکیب با اسید معده اثر سوء مهمی نمی‌گذارند، اما آنچه در این بین دارای اهمیت است و مورد توجه خاص پزشکان قرار می‌گیرد و تحت نظر بودن بیمار از نظر سیستم تنفسی است.
اما گاهی نیز در برخی بیماران دیده شده که با ورود این مواد شیمیایی به روده، باعث سوختگی آن نیز شده که به دنبالش کودک از درد شکم شکایت می‌کند.
این علائم معمولا تاخیری است، به همین دلیل این بیماران حدود 12 ـ 6 ساعت بستری می‌شوند و این همان زمانی است که اگر آسیبی به روده‌ها وارد شده باشد علائم به صورت درد شکم در معاینات مشخص یا در بی‌قراری کودک بر پزشک مسجل می‌شود و اقدامات درمانی و تشخیصی بعدی برای کودک صورت می‌گیرد.
منبع: مجله من
ارسال دیدگاه