کودکان را مجبور به دورغ گفتن نکنید!

به گزارش کودک پرس، دروغ‌گویی فرزندان، از آن دسته مشکلاتی است که بسیاری از والدین، حداقل در مقطعی از سن فرزند خود، با آن روبه‌رو می‌شوند. اما باید تجزیه و تحلیل دقیقی از عواملی که دروغ‌گویی را به وجود آورده‌اند انجام دهیم و سپس علت اصلی دروغ‌گویی را مورد درمان قرار دهیم.

دروغ‌گویی فرزندان، از آن دسته مشکلاتی است که بسیاری از والدین، حداقل در مقطعی از سن فرزند خود، با آن روبه‌رو می‌شوند. برخی از همین والدین، نسبت به این مشکل، بسیار حساس هستند. برخی از پدر و مادرها، این رفتار را طبیعی می‌دانند. تا حدودی این برداشت درست است، اما باید بگوییم اگرچه رفتاری در یک مقطع سنی، طبیعی و بهنجار به نظر می‌رسد، اما در مقطع دیگر، طبیعی و بهنجار نخواهد بود. برای مثال، کودک دو ساله، درک صحیحی از اهمیت راستی و درستی ندارد، اما همین کودک در سن 10 سالگی باید تفاوت بین راست و دروغ را درک کند.
همچنین برای کودک پنج ساله، طبیعی است در افکار رویایی و تخیلی غوطه‌ور شود و داستان‌های بلند و طولانی تعریف کند. در واقع این کودک قصد فریب دادن کسی را ندارد. باید توجه داشت که دروغ‌گویی کودک بدون دلیل نیست و ریشه آن را باید عمدتاً در خانه و بعد در مدرسه جستجو کرد. با این حال، این کودک بی پناه است که در نقش معلول، تنبیه‌های مختلف را دریافت می‌کند. باید علت را یافت و به رفع آن پرداخت. پس قبل از آن باید با انواع نشانه‌های دروغ در کودکان آشنا شویم.

انواع دروغ‌های کودکان
روانشناسان، دروغ‌های کودکان را به هفت دسته زیر تقسیم می‌کنند:
1- دروغ بازی
که با آن، کودک، حوادث تخیلی را به دیگران می‌باوراند؛ مثلاً کودک چهار ساله‌ای تحت تأثیر فیلم دیشب، شروع به تعریف یک داستان دروغی می‌کند.
2- دروغ مبهم
این نوع دروغ، از ناتوانی کودک در گزارش دقیق جزییات یا مطالعه کردن یک مسئله بنا به پیشنهاد و تشویق فرد دیگر ناشی می‌شود؛ مثلاً یک کودک چهار ساله، از اتفاقی که دیشب در اتاقش افتاد و باعث ترسش شد، صحبت می‌کند، اما برخی از گزارشاتش با دروغ همراه است.
تحسین، مهم‌ترین منبع افزایش رفتار مطلوب کودکان است. وقتی فرزندانمان صداقت را رعایت می‌کنند، به آن‌ها بازخورد مثبت بدهید؛ به خصوص زمانی که در شرایط سخت، صداقت را ادامه می‌دهند.
3- دروغ پوچ
در این حالت، کودک، دروغ را برای جلب توجه دیگران به کار می‌برد؛ مثلاً وقتی کودک هشت ساله متوجه بازی مادرش و برادرش می‌شود، شروع به تعریف کردن یک حادثه دروغی از آن روز مدرسه‌اش می‌کند.
4- دروغ انتقام‌جویانه
این نوع دروغ از نفرت کودک ناشی می‌شود؛ مثلاً کودکی برای انتقام از مادرش، وقتی پدر به منزل برمی‌گردد، ماجرایی را همراه با دروغ بر علیه مادر، به پدر می‌گوید.
5- دروغ محدود
کودک در نتیجه ترس از محدود شدن شدید، انضباط سخت‌گیرانه یا تنبیه بدنی، دروغ می‌گوید؛ مثلاً کودک پنج ساله از ترس تنبیه بدنی مادر، شکستن ظرف را به گردن خواهرش می‌اندازد.
به یاد داشته باشید که فرزندان ما، آن چیزی می‌شوند که ما هستیم، نه آنچه که می‌خواهیم. پس الگوی مناسبی در صادق بودن در نزد فرزندان باشید.
6- دروغ خودخواهانه
دروغی حساب شده است که برای گول زدن دیگران استفاده می‌شود، تا کودک آنچه را می‌خواهد به دست آورد؛ مثلاً کودک نه ساله‌ای در بازار به مادرش می‌گوید که دوستش برای کادوی تولد، یک ماشین بزرگ گرفته و او ناراحت شده! از این طریق، سعی در ترغیب مادر برای خرید آن ماشین می‌کند.
7- دروغ عرضی یا وفادارانه
به منظور حفظ و مراقبت از یک دوست، دروغ می‌گوید؛ مثلاً شکسته شدن ظرف به وسیله خواهرش را به گردن می‌گیرد.

علل پیدایش دروغ گویی در کودکان
* در کودکان کم‌سن و سال، علت دروغ‌گویی، جنبه خیال‌بافی و رویااندیشی آنان دارد و بهتر است زیاد جدی گرفته نشود.
* آموزش‌های نادرست خانواده و تقلید از اطرافیان و در واقع الگوگیری از والدین.
* مورد بی‌مهری قرار گرفتن و در نتیجه برای جلب توجه دیگران (کمبود عاطفه).
* برای اجتناب از ناراحتی و مدرسه و تعقیب.
* هنگامی که کودک در محیط ناآرامی قرار گیرد.
* وقتی مورد سرزنش یا تحقیر قرار گیرند.
* وقتی اعتماد خودشان را به اطرافیان از دست می‌دهند.

دروغ-صداقت
علائم دروغ‌گویی
وقتی کودکان دروغ می‌گویند، در بسیاری از موارد می‌توان متوجه رفتار آنان شد. کودکان برای اینکه بتوانند نشانه‌های دروغ‌گویی خود را بپوشانند، بسیار ناتوان‌تر از بزرگ‌سالان هستند. برخی از نشانه‌های دروغ‌گویی که البته به صورت مجموعه‌ای مشاهده می‌شوند، عبارتند از:
* افزایش ضربان قلب
* نفس نفس زدن
* رنگ پریدگی
* بی‌قراری و اضطراب
* خشکی دهان
* شتاب‌زدگی و عجله
* بدبینی
* فراموش‌کاری
* پنهان کردن دست‌ها
* لب گاز گرفتن
* پوشاندن بخشی یا نیمی از دهان به وسیله دستان و انگشتان
* عدم تماس چشمی

راهکارهایی برای والدین
راهکارهای زیر می‌توانند به کودکان کمک کنند تا راست‌گو باشند.
1- علت دروغ‌گویی را شناسایی کنید
باید تجزیه و تحلیل دقیقی از عواملی که دروغ‌گویی را به وجود آورده‌اند انجام دهیم و سپس علت اصلی دروغ‌گویی را مورد درمان قرار دهیم.
وقتی کودکان دروغ می‌گویند، در بسیاری از موارد می‌توان متوجه رفتار آنان شد. کودکان برای اینکه بتوانند نشانه‌های دروغ‌گویی خود را بپوشانند، بسیار ناتوان‌تر از بزرگ‌سالان هستند. برخی از نشانه‌های دروغ‌گویی عبارتند از: افزایش ضربان قلب، نفس نفس زدن، رنگ پریدگی، بی‌قراری و اضطراب، شتاب‌زدگی و عجله و …
2- مفهوم حقیقت را به کودک بگوییم
از طریق داستان‌گویی، فرق بین حقیقت و افسانه را آموزش دهیم و تفاوت بین داستان و زندگی واقعی را بیان کنیم.
3- به جای سوال کردن، با جمله خبری به او بگوییم چه کاری انجام داده است
مثلاً اگر می‌دانیم کودکمان ظرفی را شکسته است، به جای آنکه بگوییم «تو ظرف را شکستی؟» بهتر است بگوییم «ظرف روی میز به وسیله تو شکسته است.»
4- انکار کودک را نادیده بگیرید و به اصل ماجرا بپردازید
یعنی در صورتی که مطمئن هستید، به جای توضیح دادن و سوال و پرسش زیاد، خواسته خود را به طور ساده و مشخص بیان کنید.
5- علت همه تنبیه‌ها را برای کودک توضیح دهید
وقتی کودک برای رفتار نامناسبی تنبیه می‌شود، برای اینکه احساس ظلم و سپس انتقام‌گیری نکند، بهتر است دلیل تنبیه را به کودک توضیح دهیم و از آن مهم‌تر، تنبیه را متناسب با رفتار نامناسب او انجام دهیم، یعنی از تنبیه شدید بپرهیزیم.
6- راست‌گویی کودک را با تحسین تقویت کنید
تحسین، مهم‌ترین منبع افزایش رفتار مطلوب کودکان است. وقتی فرزندانمان صداقت را رعایت می‌کنند، به آن‌ها بازخورد مثبت بدهید؛ به خصوص زمانی که در شرایط سخت، صداقت را ادامه می‌دهند.
دروغ
7- اجازه بیان احساسات را به کودک بدهید
کودکان، بسیار تحت تأثیر هیجانات مختلف قرار می‌گیرند و وقتی رفتار نامناسبی انجام می‌دهند، ابتدا باید احساس همدلی و درک هیجانات را از طرف ما دریافت کنند تا مجبور نشوند برای پنهان کردن همین هیجانات، دروغ بگویند.
8- توجه و محبت لازم را به کودک بدهید
همان‌طور که گفته شد، یکی از دلایل دروغ‌گویی کودکان، کسب توجه و حمایت اطرافیان است. پس وقتی ما در زمان‌های مختلف، این توجه را به صورت غیر مشروط به کودک خود بدهیم، شاید دیگر نیازی به دروغ برای جلب توجه نداشته باشد. همچنین به کودک خود یاد بدهید که چگونه می‌تواند توجه شما را جلب کند.
9- انتظارات از کودک خود را تعدیل کنید
وقتی ما خواسته‌های زیادی از کودکان داشته باشیم که در توان و سن آنان نباشد، شاید مجبور شوند به ما دروغ بگویند تا تایید ما را دریافت کنند. بنابر این، خواسته‌ها و انتظارات خود را متناسب با توانایی و شرایط کودک منطبق کنید.
10- سوال‌هایی که کودک را وادار به دروغ‌گویی می‌کند، طراحی نکنید
گاهی ما می‌دانیم که دلیل رفتار چه بوده و چه باید کرد، اما برای اینکه کودک را شرمنده یا تحقیر کنیم، ناخواسته از او سوال‌هایی می‌کنیم که کودک مجبور می‌شود برای دفاع از خود، دروغ بگوید و ما عصبانی‌تر می‌شویم، در نتیجه، این دور باطل تکرار می‌شود. در این مواقع سعی کنید پیامد رفتار را در نظر بگیرید و اعمال کنید.
11- مقایسه و سرزنش ممنوع
کودکان را با یکدیگر مقایسه نکنید، زیرا موجب رشد حسادت و در نتیجه، تشدید دروغ‌گویی می‌شود. همچنین کودکان خود را سرزنش و تحقیر نکنید، چرا که کودک برای جبران آن، به دروغ‌گویی روی می‌آورد.
12- الگوی مناسبی برای فرزندان باشید
به یاد داشته باشید که فرزندان ما، آن چیزی می‌شوند که ما هستیم، نه آنچه که می‌خواهیم.