وقتی نویسندگی شغل نیست؛ انجمن صنفی چه معنایی دارد؟

به گزارش کودک پرس ، انجمن نویسندگان کودک، یک تشکل مدنی و غیرانتفاعی است که در سال ۱۳۷۷ شکل گرفته و اکنون تعداد اعضای آن به بیش از ۴۰۰ نفر می‌رسد. حمایت از حقوق مادی و معنوی پدیدآورندگان ادبیات کودک و نوجوان، ایجاد زمینه‌های لازم برای ارائه و نشر آثار ارزنده، تلاش برای معرفی آثار تازه، ایجاد تعامل میان نویسندگان و ناشران مختلف با یکدیگر، بهره‌گیری از تسهیلات قانونی، اعطای وام و بیمه نویسندگان از جمله اهداف شکل‌گیری انجمن نویسندگان کودک و نوجوان بوده و هست.

خبرگزاری مهر به بهانه بیست و یک ساله شدن انجمن نویسندگان کودک و نوجوان به سراغ چند تن از فعالان حوزه کودک و نوجوان رفته و با آنها درباره عملکرد انجمن‌های صنفی سخن گفته؛ برزو سریزدی، یکی از این افراد است. این نویسنده کودک و نوجوان به این‌که در کشور ما، تعاریف مختلفی از انجمن‌های صنفی وجود دارد و گاهی کارکرد انجمن‌های صنفی با مردم نهاد یکی می‌شود، اشاره و بیان می‌کند: در کشورهای پیشرفته دنیا، صنوف بسیار قدرتمند هستند و انجمن‌های صنفی موظف‌اند تا از اعضای خود، به لحاظ حقوقی، حمایت کنند. اعضا هم، همان‌طور رفتار می‌کنند که انجمن مورد نظر از آنها می‌خواهد؛ اما در ایران نه انجمن‌های صنفی و نه سازمان‌های مردم‌نهاد هیچ‌کدام، کار خود را به درستی انجام نمی‌دهند. برای مثال انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، یک موسسه فرهنگی است که از وزارت فرهنگ و ارشاد، مجوز گرفته و نه وزارت کار؛ پس باید کار فرهنگی انجام دهد در حالی که فعالیت صنفی هم دارد و این مساله، مشکلاتی را به دنبال می‌آورد چراکه وقتی نه کمک‌های مردمی وجود دارد و نه دولتی، ناچار است درآمدزایی داشته باشد و چرخ خود را بگرداند و همین، مساله ایجاد می‌کند.

 

 

انجمن‌های صنفی اهل قلم قدرت مالی و اجرایی ندارند

به گفته این نویسنده کودک و نوجوان، انجمن‌ها نمی‌توانند مستقل باشند چون قدرت لازم برای این کار را ندارند. به عبارت دیگر، همه چیز در دست دولت است و دولت و وزارت فرهنگ و ارشاد حاضر نیستند بخشی از مسئولیت خود را به انجمن‌ها واگذار کنند. برای مثال وزارت ارشاد می‌تواند ممیزی و انتخاب کتاب‌های کودک را به انجمن نویسندگان کودک و نوجوان بسپارد اما چنین کاری نمی‌کند و همین مساله موجب می‌شود، انجمن‌ها آن‌گونه که باید و شاید قدرتمند و مستقل نشوند در صورتی‌که داشتن قدرت مالی و توان اجرایی برای انجمن‌ها ضروری است؛ گرچه با داشتن این دو هم انجمن‌ها نمی‌توانند فعالیت سیاسی داشته باشند زیرا هر دولتی که روی کار می‌آید براساس سلایق خود با انجمن‌ها و اعضایشان برخورد می‌کند.

 

 

سریزدی به ضرورت تعامل میان انجمن‌های صنفی و دولت اشاره و بیان می‌کند: نهادهای مدنی، چون انجمن نویسندگان کودک، انجمن فرهنگی ناشران و دیگر انجمن‌های فرهنگی، پل ارتباطی میان دولت و بدنه اجتماع هستند و نباید آنها را مزاحم دولت تصور کرد؛ این نهادها می‌کوشند تا مطالبات اعضای خود را پیگیری کنند بنابراین تعامل این دو بخش با یکدیگر ضروری است؛ البته این ارتباط نباید استقلال انجمن‌ها را خدشه‌دار و آنها را به کارگزار دولت تبدیل کند.

 

 

چرا همه نهادهای مرتبط با کودک با هم یکی نمی‌شوند؟

مجید شفیعی، یکی دیگر از نویسندگان کودک و نوجوان است. او انجمن‌های صنفی از جمله انجمن نویسندگان کودک و نوجوان را گونه‌ای چتر حمایتی می‌داند که پیگیری حق و حقوق نویسندگان از جمله شیوه پرداخت مالیات و حق‌التالیف و ارتباط آنها با ناشران، کوچک‌ترین کاری است که باید و می‌توانند برای اعضای خود انجام دهند اما مساله این است که هنوز نویسندگی به رسمیت شناخته نشده و شغل به شمار نمی‌آید در نتیجه من نویسنده، در چنین شرایطی چگونه می‌توانم از حقوق صنفی خود حمایت کنم؟ پس ناچارم کار دیگری جز نویسندگی انتخاب کنم و شب وقتی از راه می‌رسم، آن‌قدر خسته و بی‌رمق هستم و در سرم هزار فکر عجیب و غریب می‌گذرد که مجال و فرصتی برای نوشتن و نویسندگی باقی نمی‌ماند.

به گفته نویسنده کتاب «ماه پیشونی قصه ما»، انجمن‌های صنفی از ساختار قابل اعتمادی که نویسندگان بتوانند به آن اعتماد کنند، برخوردار نیستند؛ برای مثال، انجمن قلم، انجمن نویسندگان کودک را قبول ندارد و برعکس. از سوی دیگر، وقتی انجمن‌های اهل قلم، گزارش سالانه خود را اعلام می‌کنند، می‌بینی خرجشان از دخلشان بیشتر است و تو با یک انجمن مردم‌نهاد ورشکسته روبه‌رو هستی که نمی‌تواند حداقل‌ها را برای اعضایش فراهم کند در حالی که تشکل‌های صنفی باید به قدری توانمند باشند که بتوانند درگیر مسایل سیاسی و پیرو دولت حاکم نشوند و راه خود را بروند؛ آن وقت، هر دولتی سر کار بیاید ناچار است، این انجمن‌ها را به رسمیت بشناسد و با آنها تعامل داشته باشد.

شفیعی یکی از مشکلات اساسی در ایران را داشتن نظام قومی- قبیله‌ای می‌داند و براین باور است که هرکس گروه و قبیله خاص خود را دارد و در جزیره خود زندگی می‌کند. نهادهای مدنی هنوز نتوانسته‌اند به یک اتحادیه تبدیل شوند. چه اشکالی دارد اگر شورای کتاب کودک، انجمن تصویرگران کتاب کودک و انجمن فرهنگی ناشران و همه نهادهای مدنی که در ارتباط با کتاب و ادبیات کودک فعالیت می‌کنند باهم یکی شوند و اتحادیه‌ای را به وجود آورند، آیین‌نامه‌هایی را تصویب کنند و …؟ به این ترتیب به جایگاه قانونی محکم‌تری دست می‌یابند و می‌توانند مطالبات مشروع و منطقی خود را آسان‌تر پیگیری کنند. مجلس برای آنها بودجه‌ای در نظر می‌گیرد و شرایط مالی و معنوی‌شان بهتر می‌شود.

 

 

تعریف حقوقی نویسنده مشخص شود

حسین بکایی، نویسنده کودک و نوجوان است. او پیش از این‌که بهاین پرسش، پاسخ دهد که کارکرد انجمن‌های صنفی و انتظار نویسندگان و مترجمان از این انجمن‌ها کدام است، به سابقه شکل‌گیری جامعه جدید فرهنگی در ایران اشاره و بیان می‌کند: همزمان با روزگار مشروطه، جامعه جدید شکل گرفت؛ این جامعه، شاعران و نویسندگان و هنرمندان رشته‌های مختلف را در خود جای می‌داد. از آن زمان تاکنون، نویسندگانی شروع به فعالیت کردند که هم سیاست را می‌شناختند هم فرهنگ را. ملک‌الشعرا بهار، نمونه بارز این گروه از شاعران و نویسندگان بود. در نتیجه سیاست و فرهنگ به هم آمیخته شد اما از آن زمان تاکنون هیچ‌کسبه تعریف نویسندگی و جایگاه حقوقی و قانونی نویسندگان توجهی نکرد به همین دلیل با این‌که بیش از ۱۰۰ سال از آغاز حکومت قانون در ایران می‌گذرد اما هنوز نویسنده و شاعر به جایگاه قانونی خود دست پیدا نکرده است و مهم‌تر این‌که هنوز تعادلی در ارتباط میان نویسندگان و بدنه دولت به چشم نمی‌خورد.

به گفته نویسنده کتاب «دوباره ایران»، زمان آن رسیده که نویسندگان در پی یافتن تعریف حقوقی از نویسنده باشند و یک بستر مناسب و درست حقوقی برای نویسنده و انجمن‌های مربوط به اهل قلم درست کنند تا زمینه گفتگو با دولت‌ها و فعالیت‌های اجتماعی فراهم‌تر شود؛ انجمن‌ها هم باید پیگیر مطالبات قانونی اعضای خود باشند و اعتماد نویسندگان با سلیقه‌های مختلف را جلب کنند.

فرزاد فربد، در شمار نویسندگان کودک و نوجوان نیست. او ترجمه می‌کند و با برگردان آثار فلیپ پولمن و نیل گیمن به فارسی، نقش موثری در شناساندن ادبیات فانتزی به نوجوانان داشته است. مترجم مجموعه «هنک سگ گاوچران» به این‌که انجمن‌ها، هیچ نقشی در پیگیری مطالبات قانونی اعضاشان ندارند، اشاره و بیان می‌کند: من به هیچ کدام از انجمن‌های صنفی باور ندارم. انگار انجمن‌ها، به دنبال حق و حقوق و منافع خودشان هستند، بی این‌که به اعضاشان فکر کنند و درپی مطالبات صنفی باشند.

 

 

به گفته مدیر انتشارات پریان، در حال حاضر، انجمن صنفی مترجمان شهر تهران شکل گرفته و به مترجم‌ها کد می‌دهند اما کسی نیست تا صلاحیت خود اعضای انجمن را تایید کند. در کل انجمن‌های صنفی، اعتماد بسیاری از فعالان حوزه فرهنگ را جلب نکرده و تنها به فکر منافع خود بوده‌اند.

 

 

 

 

منبع: مهر