کتابهای تالیف شده در بازار توانایی تغذیه کودک و نوجوان را ندارند
یکی از مشکلات مهمی که کارشناسان درباره بازار کتاب کودک و نوجوان کشور به آن اذعان دارند عدم توانایی آثار تولید شده در این حوزه بنابر نیاز کودکان نمی‌باشد.
به گزارش کودک پرس ، فاطمه مرتضایی فرد، مسئول بررسی کتاب «شورای کتاب کودک» هم از جمله کارشناسان حوزه کتاب است که نقدهایی به آثار منتشر شده در این حوزه دارد. به گفته وی حتی اگر نگوییم که کتابهای تألیفی این گروه سنی، مدتی است که سر از ناکجاآباد درآورده‌اند اما می‌توان اطمینان داشت که وضعیت آنها نیاز به بررسی جدی دارد.
وی در همین رابطه گفت:«در چنین شرایطی مسئولان فرهنگی باید دست به کار شوند و دست به بررسی دلایلی بزنند که منجر به بروز کاهش سطح کیفی کتابهای تألیفی کودک و نوجوان شده است. البته حتی در شرایط فعلی نیز همچنان شاهد انتشار آثار خوب در این حوزه هستیم اما مسأله اینجاست که وضعیت کلی این بخش از نشر چندان رضایتبخش نیست.»
عضو هیأت مدیره شورای کتاب کودک درباره اینکه چرا اغلب گام‌های مثبتی که طی این سال‌ها در زمینه کودک و نوجوان برداشته شده، ادامه پیدا نکرده است، افزود: «متأسفانه اغلب کارهای فرهنگی در ایران فرد محورند و به محض تغییر مدیریت‌ها دیگر خبری از ادامه کارهای قبلی نیست. زمانی که آقای شاه‌آبادی مدیریت انتشارات کانون را برعهده داشت شاهد اتفاقات خوبی در حوزه ادبیات داستانی برای این گروه سنی، بویژه «نوجوانان» بودیم. اما این اقدام متأسفانه بعد از او ادامه پیدا نکرد.»
او تأکید دارد که با وجود آنکه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در دوره‌هایی از جمله مراکز بسیار اثر‌گذار در حوزه انتشار کتابهای این گروه سنی بوده اما هم‌اکنون نقش چندانی در بهبود وضعیت آثار منتشر شده دراین بخش نشر ندارد.»
آن‌طور که این کارشناس ادبیات کودک و کتابداری تأکید دارد هم‌اکنون نه تنها در بحث محتوا، بلکه در بحث ساختاری کتابهای تألیفی نیز با مشکلاتی روبه‌رو هستیم؛ هر چند که معتقد است این مسأله بیش از همه در ساختار داستان‌هاست که خودنمایی می‌کند. مرتضایی‌فرد از وضعیت تصویرگری آثار منتشر شده در حوزه کتابهای کودک و نوجوان هم گلایه دارد چراکه می‌گوید گاه کتاب‌هایی منتشر می‌شود از جهت موضوعی خوب هستند اما تصویرگری مناسبی ندارند و مخاطب را جذب نمی‌کند.
به‌گفته مرتضایی‌فرد خود اهالی کتاب هم باید تلاش بیشتری در خلق آثار به خرج بدهند؛ بیش از پیش کتاب بخوانند، سفر کنند و حتی از آثار خارجی غافل نشوند تا ایده‌های بیشتری برای تألیف آثار خواندنی پیدا کنند.نکته دیگری که به عقیده مرتضایی‌فرد نباید از آن غفلت کرد این است که ناشران هم تمایل بیشتری به انتشار آثار ترجمه شده دارند، چراکه هم از فروش آنها اطمینان بیشتری دارند و هم اینکه کتابهای خارجی هزینه انتشار کمتری در پی دارد.
عضو هیأت مدیره شورای کتاب کودک، سانسور آثار ادبی این حوزه را نیز یکی دیگر از مشکلات آن می‌داند، به عقیده او سختگیری بر کتابهای تألیفی بیش از آثار خارجی است. آنچنان که اغلب مواردی که در کتابهای تألیفی با مشکل روبه‌رو می‌شوند در ترجمه‌های با سهولت بیشتری انتشار می‌یابند.
او ادامه داد: «بررس‌های ارشاد، گاهی حتی در ارتباط با اسامی حیوانات هم سختگیری‌هایی دارند، به‌عنوان نمونه سگ از جمله حیواناتی است که براحتی نمی‌توان از آن نام برد. اینها مواردی است که در نهایت به افت کیفی آثار منجر می‌شوند که مسئولان فرهنگی باید برای برطرف کردن آنها تلاش کنند، وگرنه همچنان شاهد ادامه همین وضعیت خواهیم بود. هر چند در بحث ساختاری که به آن اشاره کردم می‌توان به کمک ویراستاران خوب مشکل را حل کرد، کار نویسنده، خلق اثر خلاقانه است و کار ویراستار هم برطرف کردن نواقص ساختاری اثر.»
او در پایان سخنانش تأکید کرد که برای بهبود وضعیت انتشار کتابهای کودک و نوجوان هم به فعالیت پررنگ‌تر انجمن نویسندگان کودک نیاز هست و هم به لزوم شکل‌گیری نقدهای جدی در زمینه ادبیات این بخش. البته او معتقد است که بخش عمده‌ای از این مسأله به خود اهالی کتاب و کم کاری و بی‌توجهی‌های آنان بازمی گردد.
مقایسه آثار تألیفی و ترجمه شده کار صحیحی نیست!
مصطفی رحماندوست که به تازگی کتاب داستانی «شاخه‌ها در باد، ریشه‌ها در خاک» را برای گروه سنی «ب» و «ج» روانه بازار نشر کرده نظری متفاوت از مرتضایی‌فرد دارد. او درباره مقایسه‌اش از وضعیت آثار تألیفی و ترجمه‌ای در این حوزه گفت:«اینکه آثار تألیفی را با کودک و نوجوان مقایسه کنیم و بعد بگوییم چرا آثار خارجی وضعیت بهتری دارند! در تمام دنیا مترجمان به سراغ گزیده آثار منتشر شده در تمام جهان می‌روند. از همین رو طبیعی است که ما با آثاری قوی روبه‌رو باشیم که جذابیت‌هایی بیش از آثار ما داشته باشند.»
او یکی از دلایل مهم توجه بیشتر به آثار ترجمه شده را نپیوستن ایران به معاهده برن می‌داند و عقیده دارد، وقتی ناشر با اثری حاضر و آماده روبه‌رو شود که دلیلی به پرداخت هزینه‌ای برای تصویرگری و… ندارد، طبیعی است که تمایل چندانی به کتابهای تألیفی نشان ندهد.
این شاعر و نویسنده کودک و نوجوان بخشی از مشکلات کتابهای کودک و نوجوان را در پیام زدگی آنها می‌داند. او تأکید دارد، نویسندگانی که بدون اطلاع از ویژگی‌های روانشناختی این مخاطبان کم سن و سال دست به تألیف می‌زنند، طبعاً با استقبال مخاطبان نیز روبه‌رو نمی‌شوند. رحماندوست ادامه داد: «در تمام دنیا، هم کتابهای داستانی با هدف آموزشی تألیف می‌شوند و هم کتاب‌هایی که تنها هدفشان سرگرمی است. هر چند حتی آن دسته از کتاب‌ها هم که به ظاهر پیامی ندارند، حاوی یک پیام هستند که آن هم شادی است.»
خالق شعر «صد دانه یاقوت» افزود: «با اینکه معتقدم مقایسه آثار تألیفی و ترجمه شده کار درستی نیست اما نباید فراموش کرد که خودمان هم به تلاش بیشتری نیاز داریم، باید کاری کنیم که از خوانندگان عقب نمانیم.»
البته او تأکید دارد که در میان آثار تألیفی هم کتابهای خوبی عرضه شده که برخی از آنها حتی موفق به انتشار در آن سوی مرزها و کسب اسم و رسمی برای خالقانشان هم شده‌اند. رحماندوست مهم‌ترین مشکل کتابهای کودک و نوجوان را شمارگان پایین آثار و بی‌توجهی به مطالعه می‌داند. این شاعر و نویسنده کودک و نوجوان یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای بهبود وضعیت ادبیات کودک و نوجوان را افزایش سرانه مطالعه در خانواده‌ها و به تبع آن در کودکان می‌داند. به گفته او، وقتی تقاضای مطالعه کتاب بالاتر برود آن وقت است که نویسندگان مجبور به رقابت و خلق آثار بهتری می‌شوند.
ارسال دیدگاه