موضع متفاوت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مورد کتاب‌های ترجمه‌ای در حوزه کودک و نوجوان!

با توجه به کودکان و نوجوانان و مسائل مرتبط با آن‌ها از موضوعاتی است که امروزه بیش از گذشته در مجامع مختلف داخلی و خارجی مطرح می‌شود، به نظر شما کتاب کودک و نوجوان در کشور ما چه جایگاه و اهمیتی دارد؟

به نظر می‌آید کتاب کودک و نوجوان با فراز و نشیبی روبه‌رو بوده و روند روبه رشدی را از نظر تولیدات محتوایی و تصویرگری داشته است. و شاهد آن این است که تشکل‌ها و حرکت‌های صورت گرفته هم در حوزه نویسندگان کودک و نوجوان قابل توجه است و هم در حوزه تصویرگری. تصویرگران کتاب کودک ایران هم در حوزه منطقه‌ای و هم در حوزه بین‌المللی شناخته شده‌اند. یکی از چیزهایی که همیشه در گفت‌وگوی با اصحاب فرهنگ و هنر جهانی مطرح می‌شود وضعیت نسبی است که ما در حوزه کتاب کودک و نوجوان داریم. البته به این معنا نیست که ما در این حوزه شرایط کاملا مطلوبی داریم و طبیعتا باید اتفاق‌های بهتری صورت گیرد اما مسیر و روندی که در دهه‌های اخیر طی کرده‌ایم، مسیر رشد قابل توجهی در زمینه تولید و فضای کتاب‌آرایی و تصویرگری در حوزه کتاب کودک بوده‌ است.

اینکه ما کتاب‌های ترجمه‌ای زیادی در حوزه کودک و نوجوان داریم، نمی‌تواند ضعف تلقی شود چون در تبادل‌های فرهنگی ترجمه یکی از کانال‌هایی است که از جهاتی، هم می‌تواند به حوزه تالیف کمک کند و هم فرصت‌ها و ذائقه‌هایی را برای کتابخوانی فراهم کند. اما آنچه که می‌تواند مخاطره‌آمیز باشد این است که ما درنابرابری فضای هزینه‌های تولید تالیف و ترجمه قرار بگیریم. چیزی که به نظر می‌رسد تا حدی نویسندگان و پدیدآورندگان ادبیات کودک را اذیت کند و به حق هم هست این است که هزینه‌های تولید کتاب‌های تالیفی کودک و نوجوان با حوزه ترجمه برابری نمی‌کند. چون ما عضو کنوانسیون برن نیستیم تولید کتاب‌های ترجمه کم‌هزینه‌تر است و ما شرایط نابرابری را در زمینه تولید کتاب کودک و نوجوان داریم. و این شرایط نابرابر حق تولید داخلی نیست و در شرایطی که در حوزه‌های دیگر صنعت و اقتصاد از تولید داخلی صحبت می‌کنیم، باید بیش از فضای واردات خارجی به فضای تولیدات داخلی کمک کنیم و چون در فضای کتاب کودک و نوجوان به طور خاص این برابری دیده نمی‌شود، محل اشکال است. نکته دوم در فضای تالیف و ترجمه این است که وقتی سهم ترجمه در بازار کتاب، بالا می‌رود طبیعتا مزه فرهنگ بومی ما نیز در آثار کم‌رنگ می‌شود و این کمرنگ شدن فضای بومی مخصوصا در آثار کودک و نوجوان برای بچه‌هایی که می‌خواهد اولین غذاهایش را دریافت کند ممکن است اثرات خوبی نداشته باشد. این نکات و نکاتی از این قبیل نشان می‌دهد که بحث تالیف و ترجمه در بازار کتاب به طور عام و در این گفت‌وگو در زمینه کتاب کودک و نوجوان، را جدی‌تر بگیریم با این نگاه که هم این نسبت و هم هزینه‌های تولید و اقتصاد نشر کودک و نوجوان در جهات تعریف شده‌ای قرار بگیرد.

در این زمینه تابه حال کارهایی انجام شده و حرکت‌هایی صورت گرفته است. نخستین حرکتی که صورت گرفت بحث مروجان کتابخوانی بود، حرکت بعدی تشکیل نهادهایی در این زمینه و برگزاری جشنواره‌هایی مانند جشنواره کتاب کودک کاشان بود. با حمایت‌های زیرساختی و حمایت‌ها و پشتیبانی‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، عملا بخش زیادی از مروجان کتابخوانی در حوزه کودک و نوجوان کار می‌کنند. همچنین کار دیگری که اجمالا اتفاق افتاده رویکرد نهاد کتابخانه‌ها در سال‌های اخیر بود که با همکاری فضای نهاد در حال انجام است که طی آن بخش کودک و نوجوان کتابخانه‌های عمومی ما فعال‌تر از گذشته خواهد بود و بخش ویژه‌ای برای کودک و نوجوان خواهیم داشت و کتابدارانی هم که در حال فعالیت هستند حتما باید آموزش‌های ویژه‌ای ببینند و تعدادشان افزایش یابد.

اینکه بخش کودک و نوجوان کتابخانه‌ها را جدی بگیریم از مسیرهایی است که به بیشتر خوانده و دیده شدن کتاب کودک و نوجوان کمک می‌کند و این مسیر شتاب نسبتا خوبی پیدا کرده است. نکته بعدی وجود باشگاه کتابخوانی در کشور است. به عنوان مثال در شهر کاشان حدود 400 باشگاه کتابخوانی وجود دارد. معمولا در سفرهای استانی سعی می‌کنم فضای باشگاه‌های کتابخوانی را ببینم. اغلب باشگاه‌های کتاب‌خوانی که افزایش کمی و کیفی داشته‌اند فعالیت‌شان در حوزه کودک و نوجوان است و تعدادشان به بیش از دو تا سه هزار باشگاه در سطح کشور می‌رسد که باز با این نگاه است که بتوانیم مساله خواندن و خریدن کتاب کودک و نوجوان را جدی‌تر بگیریم.

این جشنواره‌ها فرصتی را فراهم می‌کنند تا با نگاه تخصصی به بخش کودک و نوجوان فرصت‌های ارتباطی بهتری را بین سه ضلع حوزه کتاب کودک شامل نویسندگان، ناشران و مصرف‌کنندگان ایجاد کنیم. اگر ارتباطات این سه ضلع بیشتر شود، کمک می‌کند کتاب کودک و نوجوان بیشتر دیده شود. جشنواره کتاب کودک و نوجوان کاشان که در سطح بین‌المللی برگزار شد و تصویرگرانی از کشورهای دیگر هم در آن شرکت کرده بودند به کمک می‌آید تا این سه ضلع با ارتباطشان با یکدیگر بتوانند کتاب کودک را در فضای مخاطبان استانی و منطقه‌ای بیش از گذشته مطرح کنند و فرصت دیده شدن را بیش از گذشته فراهم کنند. این تجربه با این نگاه فرصتی ایجاد می‌کند کتاب کودک را نه در حاشیه کتاب بزرگسال بلکه به عنوان موضوعی مستقل ببینیم.