مهرورزی با کودکان در سیره نبوی

به گزارش کودک پرس  مهرورزی و یا ابراز محبت جزو بهترین روش هایی است که تأثیر بسزایی در شکل گیری اخلاق دارد، عدم توجه به این موضوع می تواند اثرات جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد، به ویژه در کودکان. بنابراین توجه و مهرورزی به کودک، سازنده شخصیت اوست. در تعالیم اسلام نیز بر مهرورزی و ابراز محبت به کودک تأکید زیادی شده است. در کتب فقهی اسلام، بابی است که در آن از استحباب ابراز مهر و حتی انجام دادن آن به صورت وظیفه ای برای والدین بحث می شود.(نصیری، تفسیر موضوعی قرآن ویژه جوانان، ج3، ص137) فرزند از آغاز متولد شدن، تا آنگاه که از محیط خانواده جدا می شود و زندگی مشترکی را با دیگران آغاز می کند، دو دوره تربیتی را باید بگذراند.

اول: دوران کودکی که از یک تا هفت سالگی را شامل می شود.
دوم: دوران نوجوانی که از هفت تا چهارده سالگی است که در این مقاله توجه ما بیشتر معطوف به دوران اول است و در این مختصر راه های مهرورزی به کودکان در سیره نبوی را بیان می کنیم:

1) تبسم و در آغوش گرفتن:
به مادران سفارش شده است هنگام شیر خوردن نوزاد سعی کنند آرامش داشته باشند و با لبخند و تبسم به روی کودک خود بنگرند. اگر مادری با شیر خشک و مانند آن فرزندش را تغذیه می کند، او را عاشقانه در آغوش بگیرد و در آغوش خود به او شیر دهد. پدر نیز موظف است در رسیدگی و محبت به کودک تمام تلاش خود را به کار گیرد. بهترین ابزار محبت کودکان در اوان تولد، نوازش، در بغل گرفتن و لبخند زدن به صورت آنان است. کودک در این دوران باید امنیت عاطفی و حمایت مادر را با تمام وجودش احساس کند. (یوسفیان، مدیریت زن در خانواده، ص 73)

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: «همان گونه که کودک به غذا و آب و هوا نیاز دارد، به محبّت و نوازش نیز نیازمند است، زیرا محبّت بهترین غذای روحی کودک می باشد، از این جهت کودک از تبسم، بوییدن و در آغوش گرفتن خشنود می شود و لذت می برد.» (احمدی، رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) الگوی زندگی، ص 174)


2) بوسیدن:
یکی از راه های ابراز محبت به کودکان بوسیدن است. آنها به طور فطری اظهار محبت دیگران را از این طریق درک می کنند. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: «هر کس فرزندش را ببوسد، خداوند عزّوجلّ برای او ثواب می نویسد و هر کسی که او را شاد کند، خداوند روز قیامت او را شاد خواهد کرد.»  مردی خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد و گفت: من تا به حال هیچ یک از فرزندانم را نبوسیده ام. هنگامی که از نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) رفت، حضرت فرمود: «این مرد نزد من اهل دوزخ است.» (ر.ک: کلینی، الکافى، ج6، ص 50)

3) برقرار کردن ارتباط عاطفی با کودک:
به کودک سلام کنید، با او مصافحه کنید، اگر داستانی نقل می کند، گوش فرا دهید، آنجا که می خندد، شما نیز بخندید، به او نشان دهید که از ناراحتی او ناراحتید، با او چنان رفتار کنید که احساس ستم نکند و خود را مظلوم نپندارد. به او هدیه بدهید و نیازهایش را برطرف نمایید. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) کودکان انصار را که می دید، بر سر آنان دست می کشید و به آنان سلام می کرد و دعا می نمود. انس بن مالک گوید: «من هیچ کس را ندیدم که نسبت به خانواده خود از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مهربان تر باشد». (چنارانی، رفتار پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم ) با کودکان و جوانان، ص 15)
امام علی (علیه السلام) می فرماید: «کودک کوچکی بودم، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مرا در دامان خود می نشاند و در آغوش می گرفت و به سینه خود می چسبانید، و گاهی مرا در بستر خواب خود می خوابانید و از مهربانی صورت بر صورت من می نهاد، و مرا به استشمام بوی لطیف خود موفق می داشت.» (نهج البلاغه، خطبه قاصعه، ص 12)

4) عمل کردن به وعده ها:
زمانی که پدر و مادر قولی را به کودک می دهند باید تمام تلاش خود را به کار گیرند که به وعده خود عمل کنند، کودک از این طریق احساس می کند مورد توجه قرار دارد، پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «کودکان را دوست بدارید و با آنان دلسوز و مهربان باشید و هنگامی که به آنها وعده دادید، به وعده خویش عمل کنید.» (حرعاملی، وسائل الشیعه، ص 6814)

5) شاد کردن کودک:
هر اندازه والدین بیش تر با کودک خود بازی کنند و تلاش کنند که او را شاد سازند، اثرات روحی مثبت بیشتری در کودک خود ایجاد کرده اند و کودک احساس می کند مورد محبت و مهرورزی قرار گرفته است. پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «کسی که دخترش را خوشحال کند، پاداش کسی را دارد که بنده ای از فرزندان حضرت اسماعیل (صلی الله علیه و آله و سلم) را آزاد کرده است و کسی که پسرش را خوشحال نماید، مانند کسی است که از خوف خداوند گریه کرده است و کسی که از خوف خدا گریه کند، خداوند او را داخل بهشت می نماید.»

6) پاسخ به نیازهای مشروع کودک:
برآوردن نیازهای منطقی و مشروع کودک و به خرج دادن صبر و حوصله در این زمینه اثرات تربیتی مفیدی بر روی کودک دارد و کودک می آموزد اگر نیازی از او برآورده نشد، دلیل آن کم محبتی و کم توجهی به او نیست. یک بار پیامبر به سجده رفت و سجده ی خود را چندان به درازا کشانید که بر نمازگزاران دشوار آمد، چون سلام نماز گفت و نماز را به پایان برد، برخی از مردم، شگفت زده به او گفتند: ای پیامبر خدا سجده را چندان دراز گردانیدی که گمان بردیم کاری پیش آمده یا بر تو وحی نازل شده است پیامبر پاسخ داد: «هیچ یک از اینها نبود، پسرم بر پشت من سوار شد، دوست نداشتم او را برای فرود آمدن به شتاب وادارم» سخنی فشرده و کوتاه با معنایی روشن و بیانی رسا که بینشی پدرانه و پیامبرانه را برای بزرگداشت نوه ای گرامی به نمایش می گذارد. با وجود این سخن و کار پیامبر کاری خصوصی را به آموزشی عمومی تبدیل می کند. (عبدالمقصود، فاطمه زهرا (سلام الله علیها) در پرتو خورشید محمدی، ص 209)

7) پیامدهای عدم ابراز محبت و نقش آن در آینده کودک:
در خانواده هایی که والدین با کودکان خود بازی نمی کنند، محرک های فیزیکی و روانی برای آنها فراهم نمی آورند، آنها را نوازش نمی کنند، دست به سر و صورتشان نمی کشند و بغل نمی گیرند، کودکان کمتر احساس امنیت می کنند. این کودکان، آسیب پذیرتر می شوند و کمتر به دنبال ایجاد ارتباط با دیگران می روند. بعدها نیز وقتی صاحب فرزند می شوند، ممکن است مانند والدین خود کمتر عاطفی باشند. (نصیری، تفسیر موضوعی قرآن ویژه جوانان، ج 3، ص 142) کسی که از آغاز کودکی به اندازه کافی از مهر و محبّت پدر و مادر بهره مند و از چشمه گوارای محبّت سیراب شده است روحی شاد و روانی با نشاط دارد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در خطبه شعبانیّه در ضمن بیان وظایف مردم فرمود: «به بزرگسالان خود احترام کنید و نسبت به کودکان خود ترحم و عطوفت نشان دهید.» (احمدی، رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) الگوی زندگی، ص 174؛ ر.ک: مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۰۱، ص۹۷)

8) نمونه هایی از مهرورزی پیامبر با کودکان:

8-1. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نسبت به کودکان بسیار عطوف و مهربان بود و به آنان بسیار محبت می کرد. در رفتار آن حضرت نوشته اند موقعی که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) از سفری مراجعت می کرد و در راه با کودکان مردم برخورد می کرد به احترام آنها می ایستاد، سپس امر می فرمود کودکان را می آوردند و از زمین بلند می کردند و به آن حضرت می دادند، رسول خدا بعضی را در آغوش می گرفت و بعضی را بر پشت و دوش خود سوار می کرد و به اصحاب خود نیز می فرمود: «کودکان را در آغوش بگیرید و بر دوش خود بنشانید.» (دلشاد تهرانی، کرامت و تکریم، ص 14؛ ر.ک، المحجه البیضاء، ج 3، صص 366 – 367)

8-2. روزی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) همراه یارانش از راهی عبور می کردند، در آن مسیر کودکانی مشغول بازی بودند نزدِ یکی از آنان نشست و پیشانی او را بوسید و با وی مهربانی کرد. علت آن را از وی پرسیدند. حضرت پاسخ داد: من روزی دیدم این کودک با فرزندم حسین (علیه السلام) بازی می کرد و خاکه ی زیرِ پای حسین را برمی داشت و به صورت خود می مالید. بنابراین چون او از دوستان حسین است من هم او را دوست دارم. جبرئیل مرا خبر داد این کودک از یاران حسین (علیه السلام) در کربلا خواهد بود. (چنارانی، همان، ص15)

8-3. به لحاظ ظرافت روح کودک حضرت تلاش داشت هیچ کودکی را آزرده خاطر ننماید، حتی وقتی کودکی را در آغوش داشت و کودک در آغوش وی ادرار می نمود، حاضر نبود کودک را از خود جدا کند. (احمدی، همان، ص 174)

بهترین راه برای داشتن جامعه، خانواده و نسلی سالم، مهرورزی، ابراز محبت و توجه به نیازهای عاطفی مشروع کودکان است. نوازش و مهرورزی و برآوردن نیازهای عاطفی به کودکان اعتماد به نفس می دهد و آنان را به انسانهایی عاطفی تبدیل می کند. در نتیجه به کارگیری این امر موجب می شود در آینده افرادی با روحیه سالم اداره یک جامعه را در دست بگیرند.

منبع:     زندگی رضوی