تصویرگری در کتاب هنوز هم درگیر کلیشه‌های رایج است
کارشناسان معتقدند کتاب‌های کودک به لحاظ تصویر و محتوا جذابیت‌های لازم را ندارند و خلاقیت خاصی در آنها دیده نمی‌شود و درگیر همان کلیشه‌های رایجی هستند که سال‌های سال به آن پایبند بودند، در حالی که سلیقه و نیاز نسل جدید تغییر کرده و ضروری است اقدامات اصلاحی و خلاقانه‌ای صورت بگیرد که کودکان را به کتب مذهبی جذب و علاقه‌مند کند.
به گزارش کودک پرس ،اولین مواجهه هر کودکی با کتاب را می‌توان در تورق و جست‌وجو برای یافتن عکس و تصویرهای آن دانست. شاید بسیاری از ما نیز کتاب‌های دوران کودکیمان را با عکس‌های شاد و رنگارنگش به خاطر بیاوریم. قصه‌ای که در سطر سطر آن روایت میشد، اما ما با چشم‌هایمان تصاویری را که به شیوه خودشان روای قصه بودند، تعقیب می‌کردیم. حالا با رشد تکنولوژی و امکاناتی مانند تبلت و گوشی‌های موبایل و از سویی دیگر با گسترش فضای مجازی، بچه‌ها کمتر از قبل لا به لای کتاب‌ها به دنبال تصویرهای رنگی کاغذی می‌گردند.
با این وجود هنوز هم تصویرگری کتاب کودک از اهمیت بسزایی برخوردار است و هنرمندان مطرحی دغدغه طراحی و تصویرسازی مناسب و استانداردی را برای کتاب‌های کودکان و نوجوانان دارند.
در کنار این، موزه ملی هنر و ادبیات کودک کانون پرورش فکری نیز در هفته‌های اخیر اقدام به برپایی نمایشگاهی با عنوان «نقش نور» از آثار تصویرگران کتاب‌های مذهبی تولید شده در کانون کرده است. در این نمایشگاه ۳۴ اثر اصلیِ تصویرگران بنامی همچون علی‌اکبر صادقی، پرویز کلانتری، محمدحسین صلواتیان، نیره تقوی، ماهنی تذهیبی، راشین خیریه، محمدعلی بنی‌اسدی، هدی حدادی و جمعی دیگر از هنرمندان به نمایش گذاشته شده است.
آرشیو غنی موزه را در قالب نمایشگاه‌های مختلف بیرون می‌آوریم
نوشین آغاز، مسئول موزه ملی هنر و ادبیات کانون با اشاره به اهداف برپایی این نمایشگاه می‌گوید: موزه ملی هنر و ادبیات کودک یک آرشیو غنی از تصویرسازی کتاب‌های ارجیبنالِ چاپ شده در کانون دارد که این آثار از دهه ۴۰ به بعد در این مجموعه نگهداری می‌شود و به دلیل تعداد بالای آنها امکان اینکه به صورت دائم در فضای موزه به نمایش درآید، وجود ندارد. بنابراین تصمیم به برپایی نمایشگاه‌های فصلی گرفته شد و هربار براساس موضوعی که دستمایه کار قرار می‌گیرد تصاویری را انتخاب کرده و به نمایش می‌گذاریم تا فرصتی فراهم شود که علاقمندان این آثار را از نزدیک ببینید.
وی در ادامه با اشاره به انتخاب تصاویر کتاب‌های مذهبی عنوان می‌کند: آثار این نمایشگاه از سال‌های ۵۹ تا ۹۳ انتخاب شده و علت انتخاب این نوع کتاب‌ها به دلیل مناسبت‌های مذهبی در سه ماهه اخیر و مناسبت‌های پیش رو است. بر همین اساس ۳۴ قطعه عکس از ۱۶ هنرمند انتخاب شده که در این نمایشگاه به نمایش درآمده و تقریباً از هر هنرمند دو اثر داریم.
نتایج اثرگذاری پیام‌های غیرمستقیم روی کودکان مشهود است
وی با اشاره به وضعیت تصویرگری در کتاب‌هایی با مضامین دینی می‌گوید: آنچه که در کانون و در بخش کتاب‌های مذهبی مرسوم است، بیان اصول مذهبی به شکلی غیرمستقیم است. البته به غیر از کتاب‌هایی که در رده زندگینامه‌ها هستند و یا جنبه تاریخی دارند که در این موارد طبیعتاً باید به اصل موضوع پرداخته شود، بنابراین در کتاب‌هایی که مستقیم‌گویی شده باشد مانند همین آثار که در این نمایشگاه به نمایش درآمده، تصاویر بیشتر مبتنی بر وقایع تاریخی و زندگینامه بزرگان دین است و به صورت رئال و واقعی بوده و براساس اصل قصه تصویرسازی شده است، اما کتاب‌هایی هم داریم که اصول مذهبی را به صورت غیرمستقیم به کودکان آموزش می‌دهد و این همان چیزی است که کانون به آن معتقد است که تاثیرگذاری به صورت غیرمستقیم باشد و قاعدتاً تصاویر هم مطابق با داستان چندان درگیر مستقیم گویی نیست اما در عین حال اثرگذاری خوبی هم روی بچه‌ها داشته است.
مسئول موزه ملی هنر و ادبیات کانون با اشاره به این که سال‌ها در کتابخانه کانون از نزدیک رفتار کودکان و نوجوانان را در مواجهه با تصاویر کتاب و محتوای آن بررسی و رصد کرده، می‌گوید: من از نزدیک دیده‌ام که بچه‌ها کتاب‌هایی با محوریت مضامین دینی و اخلاقی را بسیار دوست داشتند و ناخودآگاه در معرض آموزه‌های مذهبی قرار می‌گرفتند، اما اتفاقی که امروز در بازار نشر با آن مواجه هستیم این است که متاسفانه تعداد کتاب‌های خوب با موضوع دین و مذهب قابل توجه نیستند و معمولاً کتاب‌ها به آثار بازاری تنه می‌زنند.
آغاز در ادامه می‌افزاید: این کتاب‌ها به لحاظ تصویر و محتوا جذابیت‌های لازم را ندارند و خلاقیت خاصی در آنها دیده نمی‌شود و درگیر همان کلیشه‌های رایجی هستند که سال‌های سال به آن پایبند بودند، در حالی که سلیقه و نیاز نسل جدید تغییر کرده و ضروری است اقدامات اصلاحی و خلاقانه‌ای صورت بگیرد که کودکان را به کتب مذهبی جذب و علاقه‌مند کند.
در ادامه محمدحسین صلواتیان، نویسنده و تصویرگر کتاب‌های کودک و نوجوان که آثارش در این نمایشگاه به نمایش درآمده در واکنش به اهمیت و نقش تصویرگری در ارائه الگو به کودکان می‌گوید: با توجه به رقبای قدرتمند کتاب، پدیده‌های نوظهور صوتی تصویری و اقبال شدید کودکان از این پدیده ها و مشکلات تهیه کتاب از لحاظ دسترسی و قیمت، متاسفانه کتاب جایگاه تاثیرگذاری خود را تا حد قابل توجهی از دست داده و به تبع آن تصویرگری کتاب نقش چندانی در الگو سازی برای کودکان ندارد. البته این مسئله در حوزه تصویرسازی در فضای مجازی و محصولات مجازی متفاوت و مقوله‌ای جداست.
این نویسنده و داور بین‌المللی مسابقه نقاشی کودکان تاکید می‌کند: البته با سیاست‌های مدبرانه مسئولین فرهنگی می‌توان منزلت و جایگاه کتاب را مجدداً احیا کرد. امیدواریم که مدیران فرهنگی در دولت آینده این دغدغه خاطر و دلسوزی را داشته باشند و همانند دولت‌های قبلی به موضوعات فرهنگی بی‌توجهی نکنند.
اصل مهم در تصویرگری متون مذهبی پرهیز از اباحه گری است
صلواتیان در ادامه و در پاسخ به این پرسش که اصل محتوا در کتاب کودکان بیشتر مبتنی بر تصویر است تا متن، تصویرگری در آثار مذهبی تا چه حد می‌تواند به القای مفهوم درست در ذهن کودک کمک کند، می‌گوید: نکته بسیار مهم و کلیدی در تصویرگری متون مذهبی پرهیز از اباحه گری برخاسته از مکتب مدرنیته است. مکتب مدرنیته دین ستیز است، هنرش هم هنر لاابالی و اباحه است و با هنر تحت تأثیر این مکتب نمی‌توان کار مذهبی انجام داد.
وی با تاکید بر این که نوگرایی با هنر مدرن تفاوت‌های آشکاری دارد، ادامه می‌دهد: نوگرایی رگ حیات هر هنری است، از جمله تصویرگری! اگر یک تصویرگر زبده متون مذهبی را تصویر کند و همه مبانی تصویرگری مذهبی را مد نظر داشته و رعایت کند آن‌گاه تصویر می‌تواند پا به پای متن و حتی گاهی جلوتر از آن اثربخش باشد.
این تصویرگر و کاریکاتوریست یادآور می‌شود: در واقع پیشگام بودن آن به دلیل دریافت بصری مخاطب است، چراکه قسمت عمده‌ای از دریافت‌های ذهنی ما از طریق دیدن صورت می‌گیرد و این از ویژگی‌های تصویر است. بنابراین یک تصویر خوب و ماهرانه مذهبی می‌تواند برای همیشه در ذهن مخاطب بماند.
نمایشگاه «نقش نور» تا بیستم شهریورماه در روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۹ تا ۱۳ در موزه ملی هنر و ادبیات کودک کانون دایر است و علاقه‌مندان می‌توانند برای بازدید به موزه مراجعه کنند.
ارسال دیدگاه