اهداف و ساز و کار مدارس طبیعت برای کودکان

به گزارش کودک پرس ، کودکان امروز نوعی دیگر از آموزش را تجربه می‌کنند، مدارس طبیعت کودکان را آزاد می‌گذارد و به آنها اجازه اشتباه می‌دهد. مدارسی که به وسیله عبدالحسین وهاب‌زاده پایه‌گذاری شد، او برنده جایزه ملی محیط‌زیست، جایزه مهرگان علم و یکی از سی خادم محیط زیست ایران است.

دوره‌ای که معصومه ابتکار مسئولیت ریاست سازمان حفاظت محیط زیست را بر عهده داشت، محمد درویش، مدیر کل دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان بود. آنچه در ادامه می‌خوانید ماحصل گفت ‌وگو با اوست.
تلاش می‌کنیم، در مدارس طبیعت هیچ نوع آموزش مستقیمی به کودکان داده نشود. به نظر می‌رسد یکی از بزرگترین لکنت‌ها و خلأهایی که در تکوین شخصیت انسان‌ها رخ داده این است که سهوا یا عمدا به ساعاتی که برای بازی کودکان اختصاص داده شده است، به نوعی هدر رفته نگاه می‌شود.

خانواده‌ها در نسل ما سعی داشتند که کودکانشان دو سال را در یکسال بخوانند، از سنین پایین زبان‌های خارجی و نواختن آلات موسیقی را بیاموزند تا وقت کودکان هدر نرود. این طرز فکر خطرناک باعث شده ما با نسلی به شدت انزواطلب، فردگرا، افسرده مواجه شویم که با تلنگری ناامید می‌شود و اعتماد به نفس و اراده کافی برای کار گروهی ندارد. مهم‌ترین نکته این است که با طبیعت سرزمین خود بیگانه شده است.

**مدارس طبیعت به کودکان چه مسائلی را آموزش می‌دهد؟
گسترش شهرنشینی مجال لمس بی‌واسطه طبیعت را از کودکان گرفته است، در همه جای دنیا این اتفاق افتاده است. فرهیختگان و بزرگان آموزشی دنیا به این نتیجه رسیدند که باید کودکان را از کلاس‌های تنگ و تاریک مدارس و روش‌های کلاسیک و خسته کننده آن نجات دهیم و اجازه دهیم که کودکان تا قبل از 12 سالگی تا می‌توانند بازی کنند و لذت ببرند. از کنار هم بودن در سرزمینی که برای آنهاست و آنها باید ویژگی‌های آن سرزمین را یاد بگیرند و نه اینکه حفظ کنند، لذت ببرند.

ما در مدارس طبیعت فضایی آماده می‌کنیم که کودکان بتوانند بپرسند و مهم‌تر اینکه بتوانند پاسخ پرسش‌های خود را کشف کنند. در مدارس طبیعت هیچ وقت پاسخ پرسش‌ها را به کودکان نمی‌گوییم. تسهیل‌گران در مدارس طبیعت یاد می‌گیرند تا فضای ایمن و شادی برای کودکان فراهم کنند و به نحوی کودکان را تربیت کنند که کودکان بتوانند پاسخ پرسش‌های خود را به صورت مستقیم یا در ارتباط با دیگران یا مطالعه کتاب به‌دست آورند.

**گفتید مدارس طبیعت برای کودکان تا 12 سال ایجاد شده است، آیا مشکلی برای مدرسه کودکان ایجاد نمی‌شود؟
ما مدارس طبیعت را برای کودکان از سه تا 12 سال در نظر گرفتیم که امسال به صورت آزمایشی از یک تا سه سال را هم البته با حضور مادر یا پدر می‌پذیریم. کودکان تا هفت سال می‌توانند به صورت تمام وقت در مدارس طبیعت باشند و بعد از آنکه مدارس خود را شروع کردند، به اندازه نیم‌روز در هفته که عموما پنجشنبه‌هاست کودکان در مدارس طبیعت حضور خواهند داشت تا بتوانند کلاس‌های درسی خود در مدارس را هم ادامه دهند.

**آیا هزینه مدارس طبیعت به اندازه‌ای است که خانواده‌ها بتوانند از پس آن برآیند؟
هزینه مدارس طبیعت مانند هزینه مهد کودک‌های غیرانتفاعی شهرهای مختلف است که بسته به همان شهر مدرسه طبیعت 10 درصد کمتر هزینه دارد.

**عبدالحسین وهاب‌زاده پایه‌گذار این مدارس است، شما اطلاع دارید که چه شد به فکر تاسیس آن افتاد؟
وهاب‌زاده با سابقه بیش از چهار دهه آموزش و پرورش دانشجویان را در دانشگاه فردوسی مشهد بر عهده داشت و کتاب‌های متعدد نوشته بود. تعداد زیادی از دانشجویان محیط‌‍زیست به ایشان مدیون هستند. وهاب‌زاده گفت بنده اگر آن چهار دهه زمانی که برای آموزش به دانشجویان صرف کردم تا به محیط زیست و طبیعت عشق بورزند صرف کودکان کرده بودم، الان بحران‌های پیش روی محیط زیست کشور به مراتب کمتر بود.

باور وهاب‌زاده بر این اساس است که شخصیت انسان‌ها تا سن 12 سالگی شکل می‌گیرد و ما هر گلی می‌خواهیم به سر نسل جوان ایرانی بزنیم، باید قبل از 12 سال این گل را بزنیم و برای همین او تغییر مسیر داد و الان تمام وقت خود را به کودکان ایران اختصاص داده است.

**بازخوردها از طرف کودکان به چه صورت بود، آیا توانستند با طبیعت ارتباط برقرا کنند؟
بازخورد کودکان عالی و رمز موفقیت مدارس طبیعت است، اگر الان 81 مدرسه طبیعت در ایران فعالیت می‌کند، به رغم تمام سنگ اندازی‌هایی که دستگاه‌های دولتی داشتند، خانواده‌ها دیدند که کودکان چقدر تغییر کردند، امیدوار و شاد شدند و تا چه اندازه اعتماد به نفش آنها بالا رفت و ضریب یادگیری آنها افزایش و بیش فعالی آنها کاهش پیدا کرده است.

بنده تجربه‌ای که در مدرسه طبیعت کنکاج در بیرجند داشتم. به من گفتند خانواده‌ای هر روز کودک خود را از شهرستان قائم به بیرجند می‌آورد و این مسیر 105 کیلومتری را هر روز طی می‌کند. از مادر پرسیدم چطور حاضر شدید کودک پنج ساله خود را به مدرسه طبیعت بیاورید؟

به من گفت که دخترشان که نیلوفر نام داشت اصلا اعتماد به نفس نداشت و دائم مانتو مادرش را می‌گرفت و از او جدا نمی‌شد، هر غذایی را نمی‌خورد و خانواده با او مشکلات زیادی داشت؛ اما از زمانی که به مدرسه طبیعت رفت اعتماد به نفسش زیاد و شاد شد و اصلا مادر نمی‌دانست که کودک کجا است خود نیلوفر با دیگر کودکان بازی و مشکلات خود را حل می‌کند و مهم‌تر اینکه هر غذایی را می‌خورد. مادر نیلوفر به من گفت اگر لازم بود، مسیر 300 کیلومتری را هم طی کنم من کودک خود را به مدارس طبیعت می‌بردم.

**چند خبر از تعطیلی برخی مدارس منتشر شد، آیا می‌توان برای فعالیت مجدد آنها کاری کرد؟
در اهواز مدرسه طبیعتی نداریم و تلاش شد که چند مدرسه طبیعت تاسیس شود، اما برخی از سازمان‌ها به دلیل تغییر مدیریت همکاری خود را با تاسیس کنندگان این مدارس متوقف کردند. ما فقط مدرسه طبیعتی در آبادان داریم که هنوز هم فعالیت می‌کند.

در مشهد مدرسه طبیعت کاوی‌کنج با شکایت آموزش و پرورش تعطیل شد که وزیر آموزش و پرورش قول داد به این مساله رسیدگی و مدرسه کاوی‌کنج را مجددا باز کند. برخی از مدارس طبیعت در برخی از شهرستان ها به دلیل مشکلاتی که برای کسب مجوز داشتند و فقدان همکاری مدیران محلی تعطیل شدند، اما اغلب مدارس طبیعت هنوز فعالیت می‌کنند.

**آیا سازمان محیط زیست برای حمایت از مدارس طبیعت همکاری می‌کند؟
همه درد ما همین است. مدارس طبیعت در زمان ابتکار که بنده مدیر کل آموزش بودم راه افتاد و گسترش پیدا کرد، اما عیسی کلانتری وقتی رئیس سازمان محیط زیست شد اوضاع تغییر کرد.

**آیا ممکن است روزی با همکاری مشترک بین مدارس طبیعت و آموزش و پرورش شکل گیرد؟ 
امیدوارم. مخصوصا سید محمد بطحایی(وزیر آموزش و پرورش) اعتقاد خوبی به مدارس طبیعت دارد و دستور داده که تمام کمک آموزشی‌ها باید از مقطع ابتدایی حذف شود و اجازه داده شود که کودکان بازی و شادی کنند. کاملا به روح مدارس طبیعت وفادار است و در جلساتی که در سال 95 داشتیم او(سیدمحمد بطحایی)، معاون وزیر آموزش و پرورش بود، یکی از بهترین معاونان بود که من فکر می‌کردم این مکتب تربیتی را درک کرده است و می‌تواند از این مدارس حمایت کند.