از تغییر ذائقه کودکان امروز تا مشکلات ناشران حوزه ادبیات کودک و نوجوان

به گزارش کودک پرس ، روز درگذشت مهدی آذر یزدی در هجدهم تیرماه به نام «روز ملی ادبیات کودک و نوجوان» نام گذاری شده است؛ وی از برجسته‌ترین نویسندگان حوزه کودک و نوجوان است که به «پدر ادبیات کودک و نوجوان ایران» ملقب شده و با توجه به اهمیت این موضوع، فعالیت‌های مختلفی صورت گرفته است.

ادبیات کودک و نوجوان یکی از موضوعات مورد توجه در کشور است و اهمیت این موضوع آن جایی مشخص‌تر می‌شود که طبق آمار از سال گذشته تا کنون، ۱۱ هزار و ۲۰۰ کتاب تألیفی و ۱۰ هزار و ۲۱۰ کتاب ترجمه شده در حوزه کودک و نوجوان منتشر شده و این کتاب‌ها با استقبال خوب مخاطبان نیز مواجه می‌شود اما از سویی شاهد مطالبات فراوان فعالان این حوزه در ابعاد مختلف نیز هستیم که با توجه به اهمیت ادبیات کودک و نوجوان، به بررسی ابعاد مختلف این حوزه پرداخته‌ایم.

باید بدانیم نسل جدید به چه محتوایی نیازمند است

مونا آرام فر دکتری زبان و ادبیات فارسی، استاد دانشگاه و مدیر انتشارات شازده کوچولو اظهار می‌کند: بیشترین مشکل کتاب‌های کودک و نوجوان مربوط به کاغذ است؛ این کتاب‌ها با وجود اینکه صفحات کمی دارند، به خاطر چهاررنگ بودن باید حداقل ۳ هزار تیراژ داشته باشد؛ علاوه بر این، اگر جایی وجود داشت که به ما توضیح دهد کودکان این نسل، چه چیزهایی را می‌پسندند، اتفاقات خوبی می‌افتاد؛ مثلاً با پرسشنامه‌های مخصوص، از ظرفیت مهدکودک‌ها و سرپرستان مناطق خاص استفاده می‌کردیم تا بدانیم احتیاج این نسل چیست؛ شاهد این هستیم که چندین ناشر به صورت همزمان، به یک موضوع و کار کودک می‌پردازند.

وی می‌افزاید: مشکل بعدی، تبلیغات ضعیف و در نتیجه معرفی کمتر کتاب‌هاست، در واقع تنها جایی که ما می‌توانیم دیده شویم، نمایشگاه کتاب است که در آن هم به ما ناشران کوچک‌تر، جای خوبی نمی‌دهند و غرفه‌های کوچک‌تری به ما تعلق می‌گیرد؛ همچنین ناشران بزرگ‌تر و معروف‌تر، تبلیغات بهتری دارند؛ با این وجود، نمایشگاه نسبت به شرایطی که داشتیم بازخورد خیلی خوبی داشت و اگر شرایطی ایجاد می‌شد تا ناشران کوچک در کنار ناشران بزرگ‌تر قرار می‌گرفتند، بهتر بود.

استقبال خانواده‌ها از کتاب کودک افزایش یافته است

این نویسنده کودک و نوجوان ادامه می‌دهد: به توجه به انجام کار فرهنگی با فعالیت در این حوزه، باید گفت وقتی کتابی، حق چاپ محدود داشته باشد و توسط چندین ناشر با ترجمه‌های مختلف، منتشر می‌شود، رقابت به حساب می‌آید اما اگر قرار است این‌طور باشد، کودک می‌تواند با بارگیری نسخه الکترونیکی آن کتاب، ترجمه آن را هم پیدا کند؛ به نظر من، مهم‌ترین هدف کتاب، ساخته شدن ذهن و اندیشه کودکان است تا با روش‌های جدید، دیدگاه بهتری داشته باشند؛ ما نیاز داریم که به این نسل آموزش‌ها و کتاب‌های خاص و جدیدتری ارائه دهیم زیرا تفکر نسل‌ها دائماً درحال تغییر است و نیازهای متفاوتی دارد.

آرام‌فر با بیان اینکه بعد از اسباب‌بازی، کتاب برای کودک بسیار نتیجه بخش است، می‌گوید: امروزه، خانواده‌ها بیش از قبل به سمت کتاب می‌روند؛ یکی از کارهایی که خودم انجام داده‌ام درباره ایران شناسی به زبان کودک است که شهرهای مختلف ایران را به این مخاطب، معرفی کرده‌ام و والدینی که به غرفه مراجعه می‌کنند، در جستجوی کتاب شهرهای دیگر هستند؛ جای خوشحالی است که پدر مادرها دارند وقت بیشتری برای این موضوع می‌گذارند.

هیچ چیز جای کتاب کاغذی را نمی‌گیرد!

وی تصریح می‌کند: درباره کتاب‌های الکترونیک برای کودک و نوجوان، فکر می‌کنم کاغذ به عنوان آنچه کودک می‌تواند لمس کند، بیشتر به حافظه بلندمدت می‌سپارد و بهتر از آن استفاده می‌کند.

نویسنده کودک و نوجوان خاطر نشان می‌کند: بحث گرافیکی کتاب کودک به سن او بستگی دارد و اگر بتوانیم انجمنی برای تصویرگران داشته باشیم تا ناشران بتوانند آن‌ها و مهارتشان را بشناسند، بسیار مفید خواهد بود؛ چه بسا تصویرگر، فرد معروفی نباشد اما کیفیت کار بالایی داشته باشد.

آرام‌فر تشریح می‌کند: برای کودکان ۲ تا ۵ سال، تصویر در کتاب‌هایی با سبک روانشناسی بسیار ثمر بخش است؛ مثلاً وقتی می‌خواهیم که کودک، ناخن‌های خود را نجود یا در اتاق خودش بخوابد، دیدن تصویر می‌تواند به او کمک کند؛ برای ۵ تا ۱۰ سال، استفاده پکیجی از تصاویر با متن‌های کوتاه و حتی دو زبانه بودن کتاب، مؤثر است؛ از سن ۱۰ سال به بالا هم بیشتر به سمت داستان‌های ترسناک و تخیلی تمایل دارند که داخل کتاب، آن‌قدرها به تصویر نیاز ندارند اما جلد زیبا و خلاقانه در آن اهمیت دارد و چه بسا به فروش بیشتر آن نیز منجر شود؛ به طور کلی بیشتر دغدغه والدین تا سن ده تا یازده سالگی است و خرید بیشتری نسبت به سن بالاتر صورت می‌گیرد.

تغییر زمان نمایشگاه کتاب از مطالبات ناشران است

وی بیان می‌کند: یکی از مطالبات ما تغییر زمان نمایشگاه کتاب است چرا که در آن تاریخ، کودکان درگیر به اتمام نرسیدن مدارس و مهد و مدرسه خود هستند به خصوص والدین چند فرزندی امکان حضور به خاطر امتحانات کودکان نخواهند داشت؛ حیف است که با وجود هزینه‌های زیاد برای غرفه و امکانات، مخاطبی که اینقدر مشتاق به آمدن است موفق به حضور نشود؛ همچنین با وجود استقبال خوب از نمایشگاه‌های استانی، برخی شرایط سخت از جمله مشکلات مالی، باربری و… وجود دارد که باید حل شود؛ به طور کلی اگر بتوانیم علاوه بر تهران، چند شهر دیگر را هم به نمایشگاه اضافه کنیم و به خود ناشر هم اجازه حضور دهیم تا کتاب خود را معرفی کند، کمک شایانی به این حوزه کرده‌ایم.

احمد محمودزاده یکی از مسئولان انشارات توتک نیز با بیان اینکه کودکان به دنبال رنگ‌های شاد هستند و انتشارات باید تلاش کنند از لحاظ بصری، از آن استفاده کنند، اظهار می‌کند: یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در نشر کتاب، نشر کتاب کودک است؛ ما در انتشارات خودمان‌، یک گروه تحقیق داریم که در آن تصویرگر، نویسنده و روانشناس کودک حضور دارند تا بررسی کنیم یک موضوع را می‌توانیم با کودک ارتباط دهیم یا خیر؛ اینکه بتوانیم موضوعات خوبی پیدا کنیم و خوراک خوبی به آن دهیم، به دغدغه اصلی ما ناشران کتاب کودک تبدیل شده است

ادبیات کودک و نوجوان، یکی از مهم‌ترین و بهترین روش‌ها برای آموزش مسائل مختلف زندگی به زبان خود کودک است؛ علاوه بر این نقش پررنگ این حوزه در معرفی اساطیر و فرهنگ ایران به کودکان این خاک غیر قابل انکار است و امید که شاهد پیشرفت روزافزون آن باشیم.‌