استفاده از آزمون‌های هوش توصیه نمی‌شود/ مدارس تیزهوشان رفتار طبیعی را از دانش‌آموز می‌گیرد
یک روانشناس کودک گفت: براساس نشریه «هوش موفق»، تیزهوشی با درس‌خوان بودن در مدرسه متفاوت است و فرد تیزهوش، کسی است که بداند در موقعیت‌های مختلف، چگونه هوش خود را به کار بگیرد.
به گزارش کودک پرس ، بجای تفکیک کردن به دنبال همگام سازی باشیم؛ بجای تخریب رویاهای کودکانه به دنبال راه حلی برای رسیدن به آن باشیم. تیزهوش و کم هوش فرقی نمی کند باید به یک اندازه به آنها طعم شیرین کودکی را بچشانیم.
این روزها که بحث مدارس تیزهوشان در اخبار به گوش می رسد، ما نیز در خصوص کودکان تیزهوش به گفتگو با پژوهشگر آقای علیرضا محسنی اژیه نشسته ایم. وی پژوهشگر و دانشجوی دکتری روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی در دانشگاه اصفهان و معلم کودکان استثنایی است.
***
به چه کسانی تیزهوش گفته می‌شود؟
در رابطه با مفاهیمی مانند هوش و تیزهوشی چون اینها مفاهیم انتزاعی هستند، تعریفی که مورد قبول همۀ متخصصان باشد وجود ندارد. برخی هوش را برابر با حل مسئله در نظر می‌گیرند و برخی معتقدند هوش یعنی سازگاری با نیازهای فرهنگ و محیط. بر این اساس اگر تعاریف متفاوت را در نظر بگیریم، معیار ما برای تشخیص تیزهوشی هم متفاوت خواهد بود.
یکی از نظریات جدید و معتبری که در زمینۀ تیزهوشی مورد قبول بنده هست، نظریۀ رابرت استرنبرگ پروفسور عالی‌رتبۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی در دانشگاه ییل در کشور ایالات متحده آمریکا است. بر اساس نظر وی «به فردی تیزهوش گفته می‌شود که با استفاده از توانایی‌های تحلیلی، عملی و خلاقانه، با محیط‌های مختلف سازگار می‌شود و محیط را شکل می‌دهد.».
این نظریه با عنوان «هوش موفق» در دنیا شناخته می‌شود. بر اساس این نظریه، تیزهوشی با درس‌خوان بودن در مدرسه متفاوت است و فرد تیزهوش، کسی است که بداند در موقعیت‌های مختلف، چگونه هوش خود را به کار بگیرد.
والدین از چه زمانی می توانند متوجه شوند که کودکشان جزء تیزهوشان است؟
– برای تشخیص تیزهوشی در کودکان نوپا ابزار و مقیاسی که در کشور ایران بتوان استفاده کرد بسیار محدود است. اما نکته‌ای که باید مد نظر قرار داد این است که هوش در اعضای خانواده، به ویژه هم شیرها بسیار مشابه است و والدین باید این نکته را مد نظر قرار داشته باشند. والدین معمولا از دورۀ سه تا شش سالگی متوجه تفاوت کودک خود با همسالان می‌شوند. در این دوره معمولا کودکان تیزهوش در زمینۀ مهارت‌های شناختی، گفتاری و زبانی، ارتباطی و… از همسالان خود یک سر و گردن بالاتر هستند.
برای مثال در زمینۀ زبانی معمولا این کودکان زودتر زبان باز می‌کنند، از واژگان بیشتری استفاده می‌کنند، عبارت‌های دشوارتری را در جملات خود به کار می‌برند و… البته در این زمینه تفاوت‌های فردی بسیار زیادی وجود دارد که باید توسط روانشناس کودک مورد توجه و بررسی قرار بگیرد.
چه روش‌هایی در حوزه روان‌شناسی وجود دارد که بتوان افراد تیزهوش را از عادی تفکیک کرد، آیا خانواده‌ها هم در منزل می‌توانند از این روش‌ها استفاده کنند؟
– یکی از راه‌های تفکیک افراد عادی از افراد تیزهوش استفاده از آزمون‌هاست. البته متخصصان انتقادات زیادی به آزمون های هوش می‌گیرند. آزمون‌های هوش به جای ظرفیت یادگیری، نتیجه نهایی یادگیری‌های گذشته فرد را اندازه می‌گیرند.
دیگر اینکه آزمون‌های هوش، توانایی های افراد با طبقه اجتماعی- اقتصادی ضعیف را پایین تر از آنچه هست برآورد می کنند. در واقع استفاده از آزمون‌ها اصلاً توصیه نمی‌شود. والدین از طریق نشانگرهای رشدی در زمینۀ‌های حرکتی، شناختی، زبانی، ارتباطی و… قادرند تفاوت‌های کودک خود با همسالان را شناسایی کنند که در این رابطه حتماً لازم است با یک متخصص روان‌شناسی کودک مشورت کنند.
ناگفته نماند که در غالب کشورهای پیشرفته دنیا، کودکان تیزهوش را از افراد عادی جدا نمی‌کنند. بدین صورت که این افراد از قبل از دبستان بدون اینکه والدین مطلع باشند شناسایی می‌شوند و برنامه‌های ویژه‌ای برای آنها در نظر می‌گیرند تا رفتار عادی از این کودک گرفته نشود و رابطه این کودک با همسالان خراب نشود.
یعنی نباید کودکان تیزهوش از کودکان عادی در مدارس از یکدیگر تفکیک شوند؟
– خیر. کودکان تیزهوش نباید در مدارس جداگانه تحصیل کنند. در کشورهای پیشرفته دنیا کودکان تیزهوش از کودکان دارای رشد طبیعی و حتی کودکان و دانش‌آموزان دارای ناتوانی جدا نیستند. دانش‌آموزان تیزهوش بعد از تحصیل قرار است در جامعه زندگی کنند و این جامعه دارای افراد مختلف با ویژگی‌ها و توانمندی‌های متفاوت است.
مگر ما در جامعه خیابان مخصوص تیزهوشان داریم؟ مگر در جامعه محله، سوپرمارکت، اتوبوس مخصوص تیزهوشان وجود دارد؟ به نظر بنده دانش‌آموزان تیزهوش باید در بافت جامعه، در مدرسه عادی با همسالان دارای توانمندی‌های مختلف زندگی کنند. وقتی دانش‌آموز تیزهوشی دارای همکلاسی دارای معلولیت باشد، اگر این دانش‌آموز در آینده برای مثال مهندس شد، همیشه به فکر دوست معلول خود نیز هست، اگر پزشک شد، هوای این گروه افراد را دارد و از نزدیک با مشکلات و دشواری های آنها زندگی کرده است.
تاریخ انقضای جداسازی دانش‌آموزان سال‌های است که گذشته است و در حال حاضر دنیا به سمت فراگیرسازی پیش می‌رود.
شما اشاره کردید وجود مدارس تیزهوشان به بنحوی تبعیض قائل شدن است چرا که امکانات آموزش در مدارس دولتی و تیزهوشان بسیار متفاوت است؟ آیا برای فرد توانمند نباید کمی تبعیض مثبت قائل شد؟
– فردی که دارای توانمندی هوشی بیشتری است، باید برنامه‌ها و امکانات ویژه‌ای برایش در نظر گرفت چون این گروه از افراد هستند که سرنوشت جامعه را مشخص می‌کنند. البته به این صورت نباشد که مدارس دیگر فارغ از امکانات باشد و همه امکانات در مدارس تیزهوشان تجمیع شود.
به نظر بنده مدارس دانش‌آموزان تیزهوش و عادی نباید از یکدیگر جدا باشد، دانش‌آموزان تیزهوش باید در مدارس عادی تحصیل کنند، اما برنامه‌های ویژه‌ای باید برای آنها در نظر گرفت تا توانمندی بالقوه آنها به فعل تبدیل شود.
مزایا و معایب مدارس تیزهوشان از نظر شما چیست؟
– مدارس تیزهوشان از این بابت که ارائه خدمات به طور آسان تر به این گروه ارائه می‌شود، یک مزیت به شمار می‌رود. همچنین از اتلاف وقت دانش‌آموزان تیزهوش جلوگیری می‌کند و امکان استفاده بیشتر از توانمندی ذهنی آنها فراهم می‌شود. اما همانطور که اشاره شد این مدارس معایبی هم دارند.
برای ورود به این مدارس رقابت زیادی بین دانش‌آموزان شکل می‌گیرد که برای قبولی در آزمون‌های ورودی مدارس دانش‌آموز و خانواده باید استرس زیادی را تجربه کند و هزینه‌های هنگفتی نصیب مؤسسات می‌شود تا دانش‌آموز را برای مدرسۀ تیزهوشان آماده کنند.
دوره ابتدایی، دوره استرس و اضطراب برای دانش‌آموزان نیست و حذف نمره از دوره ابتدایی و ارزشیابی توصیفی نیز گامی در جهت این هدف بود. متخصصان روان‌شناسی بر این باورند که وجود آزمون‌ها در دوره ابتدایی لذت کودکی را از دانش‌آموزان می گیرد و به طور زودهنگام آنها را با استرس زیادی مواجه می‌کند.
علاوه بر این، این مدارس توقع زیادی را در خانواده ها ایجاد می‌کنند و باعث می‌شود رفتار طبیعی از دانش‌آموز گرفته شود. همچنین جوّ رقابتی را بین دانش آموزان حاکم می‌کند و در پایان دانش‌آموز را از جامعه عادی دور نگه می‌دارد.
طبق بررسی هایی که مشاورین نظر به این موضوع دارند که فشار در مدارس و حتی از سوی خانواده ها بر کودکان تیزهوش زیاد است. نظر شما در این خصوص چیست؟
– دقیقاً همینطور است. خانواده توقع زیادی از فرزند خود دارد و کمال گرایی بین والدین و دانش‌آموزان تیزهوش بسیار بالاست.
همانطور که قبلا ذکر کردم در کشورهای پیشرفته اصلا دانش‌آموز اطلاع ندارد که تیزهوش است و فقط مدیر و معلم مدرسه از این موضوع اطلاع دارند و برنامۀ ویژه ای را برای وی پیاده می‌کنند.
منبع: صاحب نیوز
ارسال دیدگاه