نگاهی به برخی از فعالیت‌های شهرداری تهران در حوزه کودک

به گزارش کودک پرس ، در کشور ما نهادها و ادارات مختلفی متولی انجام فعالیت‌های لازم در زمینه کودکان هستند. یکی از ارگان‌هایی که در سال‌های اخیر فعالیت‌هایی در زمینه کودکان انجام داده شهرداری تهران است که می‌توان یکی از جلوه‌های فعالیت‌های آن را در کانون‌های کودک یا همان‌ خانه‌های اسباب‌بازی سابق مشاهده کرد. به منظور آشنایی بیشتر با اقدامات شهرداری تهران در زمینه کودکان، با مهندس حمیدرضا ساکت؛ قائم مقام اداره کل آموزش و مشارکت‌های اجتماعی و معاون طراحی و نظارت آموزشی شهرداری تهران گفت‌وگو کردیم که متن این گفت‌وگو را پیش رو دارید.

 

آقای مهندس! لطفاً بفرمایید که اداره کل آموزش و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران چه فعالیت‌هایی در زمینه کودک انجام می‌دهد؟
فعالیت‌های مربوط به کودک در اداره کل آموزش و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران به‌طور کلی به چند دسته شامل فعالیت کانون‌های کودک در سرای محلات، اجرای مصوبه تهران شهر دوستدار کودک، حضور در کنوانسیون حقوق کودک و برگزاری نمایشگاه‌های مربوط به حوزه کودک و تهیه محصولات آموزشی ویژه کودکان تقسیم‌بندی می‌شود.

 

 

تغییر نام خانه‌های اسباب‌بازی به کانون‌های کودک

کانون‌های کودک به چه مکان‌هایی اطلاق می‌شوند و این کانون‌ها چه فعالیت‌هایی در حوزه کودک انجام می‌دهند؟
نام کانون‌ کودک در ابتدا خانه اسباب‌بازی بود. خانه اسباب‌بازی یکی از عناوین مطروحه در مصوبه شهر دوستدار کودک ابلاغی سال 1388 است. حدود 6 سال قبل خانه‌های اسباب‌بازی تنها محلی برای بازی کودکان بودند و تعداد آن‌ها تقریباً به 240 عدد می‌رسید اما پس از این‌که این خانه‌ها زیرمجموعه اداره کل آموزش و مشارکت‌های اجتماعی قرار گرفتند، از آن‌جایی که رویکرد این اداره کل، آموزشی است، در جلسات شورای راهبری کودک و نوجوان این بحث مطرح شد که عنوان خانه اسباب‌بازی به علت کاربرد آموزشی آن از مکانی برای بازی، به مکانی برای زندگی و آموزش کودک تغییر یابد.

 

از سوی دیگر، کودکی بهترین سن برای یادگیری رفتارهای شایسته در شهر مثل عبور از خیابان، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی در کنار خانواده، احترام به بزرگ‌تر، تفکیک زباله و… است و از آن‌جایی که آموزش‌ به شهروندان در دستور کار اداره کل قرار دارد، در شورای کودک تصویب شد که خانه اسباب‌بازی ماهیت آموزشی پیدا ‌کند و تبدیل به خانه کودک شود. با این تغییر نام، علاوه بر بازی، ماهیت آموزشی نیز به این خانه‌ها اضافه شد. درواقع، ما می‌خواستیم زمانی که بچه وارد مجموعه می‌شود و چند ساعت در آن‌جا می‌ماند از این زمان حداکثر استفاده را برای ارائه آموزش به او داشته باشیم و آموزش‌های شهروندی را از طریق بازی و با ابزار اسباب بازی به او ارائه دهیم.

 

چرا پس از آن خانه‌های کودک تبدیل به کانون‌های کودک شدند؟

خانه‌های کودک حدود 4 سال با همین عنوان در سرای محلات فعالیت می‌کردند اما از سال گذشته این نام تغییر پیدا کرد؛ چون در سرای محلات 14 عنوان خانه مانند خانه ایمنی، خانه سلامت و… داشتیم. مدیران به این نتیجه رسیدند که این تعداد عناوین زیاد است و بخشی از آن‌ها قابل ادغام با یکدیگر هستند. مثلاً دو خانه مربوط به بخش محیط‌زیست بود که تبدیل به یک خانه شد. اداره کل آموزش و مشارکت‌های اجتماعی نیز دو خانه آموزش‌های شهروندی و خانه کودک را داشت که این دو با یکدیگر ادغام شدند و کانون کودک زیرمجموعه خانه آموزش‌های شهروندی شکل گرفت.

 

 

فعالیت‌های آموزشی کانون‌های کودک

کانون‌های کودک در زمینه آموزش به بچه‌ها چه فعالیت‌هایی انجام می‌دهند؟

کانون کودک مکانی برای آموزش چگونه رفتار کردن در شهر است. ما یک‌سری محصولات آموزشی ویژه برای این کار تولید کردیم. همچنین، از آن‌جا که لازم بود مربیان بیاموزند که چگونه وظایف و سرفصل‌های مدیریت شهری را به بچه‌ها آموزش دهند، از طریق مراکز علمی- کاربردی برای آن‌ها دوره پودمانی آموزش‌های شهروندی و یک کارگاه آموزشی 18 ساعته برگزار کردیم. با زیرمجموعه‌های اجتماعی شهرداری تهران نیز تفاهم‌نامه‌هایی برای آموزش مربیان امضا کردیم. مثلاً بخش ترافیک شهرداری به تمام مربیان ما آموزش داد که وقتی می‌خواهند با بچه‌ها در مورد ترافیک صحبت کنند باید چه موضوعاتی را آموزش بدهند. زیباسازی شهر تهران نیز 4 کتاب تولید کرد و به مربیان آموزش داد تا با زبان و دنیای کودکان زیباسازی شهری را معنا کنند و همچنین باید چه کاری در شهر انجام دهند. مربیانی که در کانون‌های کودک این مباحث را تدریس می‌کردند مورد ارزیابی قرار گرفتند تا ببینیم کدام مربی بهترین عملکرد و اثربخشی در آموزش مباحث زیباسازی را دارد. حتی برای تشویق مربیان یک همایش نهایی برگزار و از بهترین مربیان تقدیر شد.

 

در حال حاضر با مرکز مدیریت محیط‌زیست شهرداری همکاری داریم و در منطقه 15 چگونگی آموزش محیط‌زیست به کودکان را به مربیان ما یاد می‌دهند. با کمک کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هم مدت 2 سال است که کلاس‌های دیگری مانند ساخت عروسک‌های پارچه‌ای برای مربیان برگزار کرده‌ایم که برای خودشان هم درآمدزاست. همچنین مربیان را به پنل‌های تخصصی جشنواره‌های کانون پرورش فکری می‌بریم تا آموزش‌های ویژه را دریافت کنند. به این ترتیب، مربیان ما فقط تحصیلات آکادمیک ندارند و آموزش‌های مختلفی دریافت می‌کنند.

 

 

354 کانون کودک در سراهای محلات مشغول به فعالیت هستند

در حال حاضر، چه تعداد کانون کودک در شهر تهران فعالیت می‌کنند؟

تعداد 354 سرای محله داریم که تعداد 354 کانون کودک در این سراها مشغول به کار هستند. در کانون‌های کودک بچه‌ها می‌توانند به‌صورت ساعتی، نیمه‌وقت و تمام‌وقت یعنی تا ساعت 4 بعد از ظهر ثبت‌نام کنند. البته، ساعت کار کانون‌های کودک با توجه به نیازهای محله و توسط مدیر سرای محله تنظیم می‌شود چون ممکن است در برخی محله‌ها نیاز بیشتری وجود داشته باشد اما در محله‌های دیگری شهروندان نیاز به زمان بیشتری ندارند و کانون زودتر تعطیل می‌شود.

از آن‌جایی که تعداد جمعیت کودک در شهر تهران خیلی زیاد است با ادامه فعالیت‌ کانون‌های کودک به‌تدریج متوجه شدیم که شهروندان نیاز دارند آموزش‌های بیشتری به فرزندان آن‌ها داده شود. مثلاً مادر می‌گوید وقتی بچه من چند ساعت در کانون کودک حضور دارد می‌خواهم عدد، خط، نقاشی و… هم یاد بگیرد. همین موضوع ما را بر آن داشت تا جهت اخذ مجوز با سازمان بهزیستی رایزنی کنیم.

 

 

مزیت‌های قرار گرفتن کانون‌های کودک ذیل استانداردهای بهزیستی

قرار گرفتن کانون‌های کودک ذیل استانداردهای بهزیستی چند مزیت دارد. اولین مزیت این است که از این طریق مربیان از نظر تخصص، علم و دانش و صلاحیت کار با کودک ساماندهی خواهند شد. دوم این‌که هر کانون موظف می‌شود یک مسؤول فنی داشته باشد و مسؤول فنی هم موظف به نظارت برکار مربیان خواهد بود. سوم این‌که امکانات و تجهیزات و مبلمان داخلی کانون‌ها منطبق با استاندارد‌های فضاهای نگهداری کودک به‌روز خواهد شد و موارد مختلف دیگر.

در حال حاضر، دکوراسیون و معماری فضای داخلی کانون‌های کودک سبک و سیاق خاصی ندارد و یک دکور معمولی است اما معماری داخلی یکی از کانون‌های کودک در منطقه 8 را با بهره‌گیری از چند معمار متخصص در زمینه کودک به‌روزرسانی کردیم و به‌زودی افتتاح می‌شود. معماری و دکوراسیون این کانون کودک از نظر رنگ، جنس مواد انتخاب‌شده، دسترسی کودک به وسایل و… کاملاً با ویژگی‌های کودک تطابق دارد و همه چیز به‌صورت استاندارد برای استفاده کودک در نظر گرفته شده است.

 

 

حدود 50 تا 60 هزار کودک از طریق کانون‌های کودک به ما متصل هستند

چه تعداد کودک در شهر تهران از خدمات کانون‌های کودک استفاده می‌کنند؟

تقریباً حدود 50 تا 60 هزار کودک از طریق این کانون‌ها به ما متصل هستند که البته نسبت به جمعیت کودکان شهر تهران، تعداد زیادی نیست. در سطح شهر تهران، تعداد زیادی از کودکان در مهد‌های کودک و یا به‌طور خصوصی در حال آموزش هستند. ولی خیلی از کودکان بدون آموزش در خانه هستند. همه ارگان‌ها باید تمام تلاش خود را انجام دهند تا تمام کودکانی که در سطح شهر تهران زندگی می‌کنند، قبل از ورود به مدرسه آموزش‌های لازم را ببینند. بخشی از مشکلات شهر به دلیل عدم حضور همه کودکان و دریافت آموزش‌های لازم مدیریت شهری است، چون آن‌ها وقتی وارد مدرسه می‌شوند با جامعه و شهر آشنایی ندارند. کار آموزش‌های شهروندی برای بچه‌ها هدفمند است و نیاز به اعتبار، بودجه و سازماندهی دارد که در حال حاضر انجام می‌شود.

 

 

هزینه‌ای که بچه‌ها بابت استفاده از خدمات کانون‌های کودک می‌پردازند

بچه‌ها برای استفاده از خدمات کانون‌های کودک هزینه‌ای هم می‌پردازند؟

بله، حق عضویتی در نظر گرفته شده که مدیر هر سرای محله میزان آن را با توجه به شرایط شهروندانی که آن‌جا زندگی می‌کنند و وضعیت درآمد آن‌ها تعیین می‌کند. ممکن است در یکی از کانون‌های کودک در مناطق کم‌برخوردار از والدین کمترین سقف ممکن را بگیرند یا حتی هیچ پولی دریافت نکنند اما ممکن است در بعضی مناطق برخوردار با توجه به امکانات بیشتری که وجود دارد مدیر محله مبلغ بیشتری از آن‌ها دریافت کند. در تعامل با سازمان بهزیستی، سرای محلات را از لحاظ امکانات به 4 دسته تقسیم و آن‌ها را رتبه‌بندی کردیم و مبلغی برای هر یک تعیین شده است اما در حال حاضر، مدیر محله حق عضویت را با توجه به شرایط سرای محله دریافت می‌کند.

 

 

آموزش مادران توسط مادران متخصص

استقبال والدین از کانون‌های کودک چگونه است؟

سال گذشته توسط اداره کل مطالعات شهرداری تهران پژوهشی در رابطه با کانون‌های کودک انجام گرفت که نتایج آن نشان داد خوشبختانه استقبال زیادی از این کانون‌ها شده است. البته، کانون کودک فقط مخصوص آموزش به بچه‌ها نیست و برای والدین نیز آموزش‌هایی را در نظر گرفته‌ایم. در بند ج شماره 2 مصوبه شهر دوستدار کودک که مربوط به اداره کل آموزش و مشارکت‌های اجتماعی می‌شود، موضوع آموزش مربوط به والدین، دادن مشاوره و استفاده از مادران متخصص برای آموزش سایر مادران ذکر شده و این کارها انجام می‌شود. یعنی از والدینی که بچه‌هایشان را به کانون‌های کودک می‌آورند و خودشان در حوزه کودک متخصص هستند، برای آموزش به سایر مادران استفاده می‌شود. چنین آموزش‌هایی اثربخش‌تر خواهد بود چون این مادران بهتر می‌توانند آموزش‌ها را به سایر مادران انتقال دهند.

 

 

برای آموزش والدین دو تا سه برابر آموزش کودکان هزینه می‌کنیم

ما برای آموزش والدین دو تا سه برابر آموزش کودکان هزینه می‌کنیم. 10 آیتم برای آموزش والدین مانند فرزندپروری، آشنایی با آسیب‌های اجتماعی که کودک را تهدید می‌کند، نحوه ارتباط با کودک و رفتار با او، وضعیت کودک در خانواده، بیماری‌ها و استرس‌های کودکان و… در نظر گرفته شده است. مثلاً وقتی کودک دچار بیماری‌هایی مانند شب‌ادراری یا استرس می‌شود اکثر مادرانی که اطلاعات ندارند بچه را تنبیه می‌کنند و همین روش مشکل آن‌ها را تشدید می‌کند. اما ما به مادران مهارت‌های لازم را ارائه می‌دهیم تا بتوانند با این مسایل به‌درستی مقابله کنند. اداره کل سلامت و بانوان شهرداری در این کار به کانون‌های کودک کمک می‌کنند. درواقع، این مجموعه‌ها به هم کمک می‌کنند و کلاس‌های مشترک و مشاوره برای مادران برگزار می‌کنند تا مهارت مادر در ارتباط با کودک افزایش یابد.

ما به مربیان، عروسک‌سازی هم یاد می‌دهیم تا به مادران یاد بدهند و آن‌ها بتوانند با پارچه‌هایی که در منزل دارند برای بچه‌هایشان عروسک درست کنند. مادران از این آموزش‌ها خیلی استقبال می‌کنند و از ساخت این عروسک‌ها لذت می‌برند. آموزش‌های ما دائم است و این‌گونه نیست که آموزشی ارائه دهیم و تمام شود بلکه طبق جداول هر ماه سه تا چهار کلاس برای والدین درسرای محلات برگزار می‌کنیم.

 

 

ارائه آموزش‌های لازم به پدران

به پدران هم آموزش می‌دهید؟

آموزش یک‌طرفه که فقط مادر و بچه درگیر آن باشند اثربخش نیست و از آن‌جایی که بخشی از مشکلات کودک مربوط به پدر می‌شود کانون‌ها را ملزم کرده‌ایم که حتماً برای پدران هم آموزش بگذارند اما متأسفانه خیلی کم می‌توانیم در آموزش‌هایمان خدمت مردان باشیم، چون معمولاً روزها سرکار هستند. البته، برخی مناطق سعی کردند برای ارائه این آموزش‌ها به محل‌های کار مردان مراجعه کنند و به آن‌ها آموزش دهند یا این‌که وقتی مردها شب‌ها به باشگاه‌های ورزشی واقع در سرای محلات می‌آیند به آن‌ها آموزش‌های لازم را ارائه می‌کنند. درواقع، ما سعی داریم به هر کسی که به مجموعه‌های ما وارد می‌شود آموزش‌های لازم را حتی اگر شده به‌صورت غیرمستقیم مانند نصب پیام و نوشته‌های دیواری، برگزاری جشن‌های خانوادگی در محلات، برپایی تئاتر و سایر شیوه‌های آموزشی، ارائه دهیم و بتوانیم تأثیرگذار باشیم.

 

 

طرح شهر در دست کودکان و جابه‌جایی بچه‌ها در شهر

لطفاً توضیحاتی هم در مورد طرح شهر در دست کودکان بفرمایید.

طرح شهر در دست بچه‌ها نام‌ بازدیدها و اعزام‌هایی است که به‌صورت اردو برای کودکان و دانش‌آموزان به منظور آشنایی با فضاهای شهری برگزار می‌کنیم. در این طرح، از طریق همکاری با مناطق و سرای محلات بچه‌ها را با اتوبوس به دیدن نقاط مختلف شهر مانند باغ پرندگان، برج میلاد، اماکن زیارتی، موزه‌ها و… می‌بریم.

مثلاً وقتی می‌خواهند مبحث ترافیک را یاد بچه‌ها بدهند آن‌ها را به سایت کنترل ترافیک می‌برند و نشان می‌دهند که شهر چگونه از نظر ترافیکی کنترل می‌شود یا آن‌ها را به سایت کنترل قطارهای مترو می‌برند و در مورد فعالیت کنترل قطارها به آن‌ها توضیحاتی می‌دهند. همچنین، بچه‌ها سایت بازیافت را می‌بینند و متوجه می‌شوند اگر زباله‌ها مخلوط باشند چه اتفاقی می‌افتد و تفکیک زباله‌های تر و خشک چه سختی‌هایی دارد. گاهی هم بچه‌ها به دفتر شهردار منطقه می‌روند و با کارهای او آشنا می‌شوند. در بازدیدها کارشناسانی حضور دارند که به بچه‌ها توضیحات لازم را ارائه می‌دهند و فلش‌کارت‌هایی به آن‌ها اهداء می‌شود که درباره مکان بازدیدشده توضیحاتی در آن درج شده است. برگزاری مسابقه از مفاهیم آموزشی و مکان بازدیدشده از دیگر برنامه‌های مرتبط با این طرح است.

طرح شهر در دست بچه‌ها طرحی برای جابه‌جایی کودک از یک منطقه به منطقه دیگر است تا از این طریق سر راه چیزهای زیادی ببینند و استرس‌های آن‌ها برای خروج از خانه کم شود زیرا دیدن فضاهای جدید بر رشد و بالندگی کودک تأثیر دارد. به این ترتیب، کانون‌های کودک، هم مکانی برای آموزش و هم جایی برای دیدن هستند. ما به دنبال ایجاد عشق و علاقه کودک به شهر هستیم. از طریق اجرای این طرح وقتی بچه مکان‌های شهری را بشناسد، می‌تواند به آن احساس تعلق پیدا کند و احتمالاً وقتی بزرگ شود شاید کمتر به تخریب شهر تمایل نشان بدهد. با توجه به ویژگی‌های زندگی آپارتمان‌نشینی در کلان‌شهر‌ها همین که بچه از یک مکان به مکان دیگر تردد کند، نگرانی‌هایش از فضای باز کمتر می‌شود و همین روش کمک بزرگی به ایجاد رفتارهای شهری در سطح شهر است.

همچنین، در شهر بچه‌های محروم زیادی وجود دارند که فضاهای شهری را ندیده‌اند اما در این طرح به فضاهای شهری، مثل برج میلاد، باغ پرندگان و… می‌روند. بازدید از نمایشگاه‌های و جشنواره‌های بازی و اسباب بازی هم در این طرح انجام می‌شود. با حضور در نمایشگاه‌ها ضمن بازدید در غرفه‌های شهروندی از امکانات و خدمات آن از قبیل نمایش تئاتر‌های آموزشی، کاردستی، ایستگاه‌های نقاشی و… استفاده می‌کنند. همین روش تجربه و خاطره خوبی برای آن‌ها خواهد بود. از طرح شهر در دست بچه‌ها استقبال بسیار زیادی شده است؛ به‌طوری که ما برای مناطق تعیین کرده‌ایم که باید هر سال 90 بازدید داشته باشند اما برخی از آن‌ها بیش از 300 بازدید دارند.

 

 

تفاوت کانون‌های کودک با مهد کودک‌ها

تفاوت کانون‌های کودک با مهد کودک‌ها در چیست؟

یکی از تفاوت‌ها به بازه سنی بچه‌های پذیرش‌شده برمی‌گردد. در کانون‌های کودک تنها بچه‌های 3 تا 6 سال پذیرش می‌شوند؛ در حالی‌که در مهد کودک‌ها پذیرش بچه‌های شیرخوار هم صورت می‌گیرد. تفاوت دیگر کانون‌های کودک با مهدکودک‌ها به مکان این دو مربوط می‌شود. کانون‌های کودک در سرای محلات ذیل خانه‌های آموزش شهروندی فعالیت می‌‌کنند. در مورد مجوز کانون‌های کودک تفاهم‌نامه‌ای با سازمان بهزیستی آماده کرده‌ایم اما به دلیل تغییرات مدیریتی اخیر، فعلاً این تفاهم‌نامه امضا نشده است و به زودی به امضا خواهد رسید. به محض این‌که تفاهم‌نامه امضا شود تمام کانون‌های کودک طی مراحل اداری با مجوز سازمان بهزیستی فعالیت می‌کنند.

 

اشاره کردید که اداره کل آموزش و مشارکت‌های اجتماعی نمایشگاه‌هایی با موضوع کودک برگزار می‌کند. این نمایشگاه‌ها به چه صورت است؟

ما نمایشگاه‌های سالیانه بازی و اسباب‌بازی در حوزه کودک داریم و معمولاً با کانون پرورش فکری و کودکان این کار را به‌صورت مشارکتی یا به‌صورت حمایت مالی انجام می‌دهیم. گاهی هم خودمان به تنهایی برگزارکننده یک نمایشگاه هستیم.

 

 

تصویب مصوبه شهر دوستدار کودک با 31 موضوع

یکی از برنامه‌های اداره کل آموزش و مشارکت‌های اجتماعی، مصوبه شهر دوستدار کودک است. لطفاً توضیحاتی در مورد این مصوبه و فعالیت‌هایی که در راستای آن انجام می‌گیرد، بفرمایید.
سال 1388 در شورای اسلامی شهر تهران لایحه مصوبه شهر دوستدار کودک با 31 موضوع در زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی، شهرسازی و معماری، حمل و نقل و ترافیک آماده شد و در صحن شورای شهر رأی آورد و شهردار تهران آن را برای اجرا ابلاغ کرد. مصوبه شهر دوستدار کودک مصوبه بسیار خوبی است اما اشکالاتی هم دارد. مثلاً یک‌سری مشکلات ساختاری که در آن برخی از سازمان‌ها، شرکت‌ها و ادارات کل اصلاً دیده نشده‌اند و برخی هم در یکدیگر ادغام شده‌اند.

 

اواخر سال 1393 در جلسه‌ای که با معاون اجتماعی وقت در حوزه کودک داشتیم تهیه آیین‌نامه اجرایی و جدول زمان‌بندی و عملیاتی مصوبه به اداره کل آموزش و مشارکت‌های اجتماعی سپرده شد. ما هم براساس 31 موضوع مشخص‌شده مصوبه سال 1388، یک آیین‌نامه اجرایی، جدول زمان‌بندی و فعالیت نوشتیم.

آیین‌نامه، ساختار اجرای جدول فعالیت‌های آن را تبیین می‌کند و در بخش ارکان اجرایی کمیته‌ای با نام کمیته اجرایی مصوبه شهر دوستدار کودک شکل گرفته است. رییس این کمیته اجرایی، معاون اجتماعی وقت و دبیر آن، مدیرکل آموزش و مشارکت‌های اجتماعی است. دبیرخانه مصوبه هم اداره کل آموزش‌های و مشارکت‌های اجتماعی است که تمام شهرداری تهران را به سمت اجرای مصوبه هدایت می‌کند. معاونت‌های مختلف شهرداری درگیر این مصوبه هستند اما نظارت، کنترل، پیگیری و تهیه گزارش عملکرد برعهده دبیرخانه است.

 

 

کارگروه‌های تخصصی – مشورتی مصوبه شهر دوستدار کودک

لایحه مصوبه، اواخر سال 94 در صحن علنی شورا مطرح، تأیید و از طرف شهردار تهران برای اجرا و ارائه گزارش ابلاغ شد. اولین جلسه کمیته اجرایی نیز در دی ماه همان سال برگزار شد. ما چهار کارگروه تخصصی – مشورتی در معاونت حمل و نقل و ترافیک، خدمات شهری، اجتماعی و فرهنگی و معماری و شهرسازی تعریف کردیم تا برای اجرای ریز فعالیت‌های طراحی‌شده با هم هماهنگ شوند. هر یک از کارگروه‌ها حداقل 10 جلسه هماهنگی برگزار کرده‌اند. البته، برخی از بندهایی که نیاز به اعتبارات بسیار زیاد دارند، به مشکل اجرا برخوردند و نیاز به بودجه دارند.

 

 

بندهای تحقیقاتی، ساختاری و برنامه‌ای مصوبه

در بندهای مصوبه به چه موضوعاتی اشاره شده است؟

بخشی از بندهای مصوبه تحقیقاتی، بخشی برنامه‌ای مانند برگزاری جشن‌های مناسبتی و بخشی ساختاری مانند اتاق‌های مادر و کودک، پارک ایمنی و… است. علی‌رغم این‌که نام برخی از حوزه‌های شهرداری تهران در مصوبه ذکر نشده اما هر یک از آن‌ها با پیگیری‌های دبیرخانه فعالیت‌هایی برای خود تعریف کرده و در حال اجرا هستند. مصوبه سال 88 یک مصوبه خوب بود اما اجرای آن نیاز به اصلاحاتی دارد. الان تقریباً 80 درصد از اصلاحیه‌ ما روی مصوبه آماده شده و کارگروه‌ها فعالیت خود را انجام و گزارش می‌دهند. مثلاً در مصوبه، مباحث مرتبط با معلولان یا کودک با نیازهای خاص و روان‌شناسی کودک دیده نشده اما این موارد مدنظر دبیرخانه قرار دارند و آن‌ها را به اصلاحیه اضافه کرده‌ایم. بندهای تحقیقاتی مصوبه را هم جمع‌آوری کرده‌ایم. الان وارد سال سوم اجرای مصوبه شده‌ایم و چون سه سال برای اجرا آن در نظر گرفته شده، تنها یک سال وقت باقی مانده است.

 

 

موضوعات اصلی مصوبه

مصوبه 31 عنوان موضوع اصلی دارد و 155 فعالیت برای آن تعریف شده است. عنوان بخش (الف) مصوبه “فضاهای عمومی شامل مناسب‌سازی فضای شهری مورد استفاده برای کودکان” است که شامل سه موضوع می‌شود: استانداردسازی مبلمان شهری به‌ویژه وسایل خاص کودکان (ورزش، تفریحات و بازی، آموزش و بهداشت)، رنگ‌آمیزی مناسب و ایجاد یا نگهداری پاکیزه و مناسب سرویس‌های بهداشتی (پارک‌ها، فرهنگسراها و مراکز فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری، ایستگاه‌های قطار شهری، پایانه‌های مسافربری، مراکز گردشگری و مراکز خرید وابسته)، مناسب‌سازی حیاط، سالن‌ها و سرویس‌های بهداشتی و سایر تجهیزات متناسب با شرایط سنی کودکان و رعایت استانداردها در این خصوص و استانداردسازی معماری مدارس و ضوابط مربوط به هنگام صدور پروانه و رعایت این موازین در حین اجرا.

 

بند (ب) مصوبه به موضوع حمل و نقل و ترافیک اختصاص دارد و این فعالیت‌ها را در برمی‌گیرد: اجرای پروژه راه‌های امن به مدرسه (نصب چراغ هوشمند و علائم هشداردهنده راهنمایی و رانندگی و خط‌کشی گذر دانش‌آموزان از خیابان‌ها و نصب علائم هشداردهنده راهنمایی و رانندگی)، ایمن‌سازی پیاده‌روهای شهری برای کودکان و مادران همراه کودک، اجرا پروژه اتوبوس پیاده مدرسه (SWB) و ایمن‌سازی معابر کودکان، همکاری در تأمین فضای امن حاشیه مدرسه (فضای پارک سرویس، ایمن‌سازی مسیر خروج از مدرسه تا سرویس)، الزام استفاده از صندلی مخصوص کودک در وسایل حمل و نقل عمومی با همکاری سازمان‌های مربوط و ارایه بلیط یا کارت رایگان وسایل حمل و نقل عمومی به افراد زیر 12 سال.

 

بند (ج) مصوبه در رابطه با اقداماتی است که باید در حوزه فرهنگی، اجتماعی انجام گیرد. در این بند به این موارد اشاره شده است: ایجاد سرای کودک در مناطق 22گانه شهرداری با هدف گسترش خلاقیت و شکوفایی در کودکان با روش‌های علمی، ایجاد مراکز مخصوص شیردهی و نظافتی کودک در مراکز تفریحی و پارک‌ها و پایانه‌های اتوبوس و مترو و قطار و دیگر فضاهای عمومی شهری، ایجاد شهرک مینیاتوری براساس ضوابط میراث فرهنگی و با موضوع ماکت‌سازی نمادهای تاریخی- فرهنگی، ایرانی- اسلامی با رویکرد منطقه‌ای، برگزاری جشن‌ها و مناسبت‌های ملی و جهانی کودک و خانواده با محوریت کودک به‌منظور تحکیم بنیان خانواده، توسعه خانه‌های اسباب‌بازی با اولویت محلات محروم و هدفمند کردن فعالیت‌های آن‌ها در جهت پرورش مهارت‌های کودک، اختصاص بخشی از فعالیت تمامی فرهنگسراها به برنامه‌های کودکان، ایجاد مزرعه کودک (باغچه آموزشی کودکان در حریم شهر تهران با همکاری سازمان جهاد کشاورزی استان تهران)، ایجاد موزه بازی و اسباب‌بازی‌های قدیمی ایران با جلب همکاری بخش‌های دولتی و غیردولتی و با نگاه به مناطق مختلف کشور در این خصوص و تسریع در اجرای مصوبه طرح دانش و طبیعت.

 

بند (د) مصوبه به فعالیت‌های مرتبط با مراکز بهداشتی شهرداری اشاره دارد و این فعالیت‌ها در این بند ذکر شده است: همکاری برای ارائه آموزش به مادران در دوران بارداری و پس از زایمان تا پایان هشت سالگی کودک در زمینه مراقبت از خود و کودک، همکاری برای ارائه مشاوره‌های بهداشتی، تغذیه‌ای و خانوادگی با محوریت کودک، برگزاری جلسات پرسش (بحث گروهی) با حضور والدین و هدایت متخصصان، ارائه خدمات ویژه به خانواده‌ها و کودکان در معرض آسیب‌های اجتماعی و بهداشتی، همکاری برای آموزش شیوه‌های پیشگیری از حوادث خانگی به والدین، همکاری با آموزش و پرورش برای فراهم آوردن زمینه مناسب جهت آموزش‌های بهداشتی پیش دبستانی و همکاری با سازمان‌های ذی‌ربط در خصوص تهیه بسته‌های آموزشی- مهارت‌آموزی برای والدین دارای فرزند زیر سه سال.

 

بند (هـ) مصوبه نیز به حوزه شهرسازی و معماری اختصاص دارد و شامل فعالیت‌های تأمین فضای مناسب بازی کودکان در مجتمع‌های مسکونی احداث‌شده توسط انبوه‌سازان و سازندگان مسکن و پیگیری تنظیم قوانین رعایت استانداردهای کاهش مخاطرات و حوادث در مجتمع‌های مسکونی در خصوص کودکان می‌شود.

بند (و) نیز در زمینه مشارکت‌های اجتماعی و مردمی است و به فعالیت‌هایی مانند همکاری با سازمان‌های مردم‌نهاد برای فرهنگ‌سازی و ایجاد انگیزه در جامعه جهت توجه به حقوق کودک در نظام شهرنشینی، شناسایی منابع و امکانات حمایت مردمی از کودکان در قالب افراد حقیقی یا حقوقی به عنوان خیرین حامی کودک و همکاری برای سازمان‌دهی کمک‌های مردمی جهت نیل به اهداف شهر دوستدار کودک اشاره دارد.

 

 

ریز فعالیت‌های بندهای مختلف مصوبه

برای هر یک از عناوین موجود در بندها ریزفعالیت‌هایی تعیین شده است. مثلاً یکی از بندهای مصوبه، اجرای پروژه راه‌های امن به مدرسه است که واحد تخصصی آن معاونت حمل و نقل و ترافیک است. عناوین فعالیت‌هایی که برای آن تعریف کردیم عبارتند از: نصب چراغ هوشمند، شناسایی نقاط خطرآفرین و حادثه‌خیز مدارس شهر تهران، مشارکت کودکان برای جانمایی و نصب علائم در حریم مدارس، نصب علائم هشداردهنده راهنمایی و رانندگی، خط‌کشی گذر دانش‌آموزان از خیابان‌ها، تعبیه مسیر امن و رفع موانع خیابانی تا شعاع 500 متری مدارس، نصب سرعت‌گیر در معابر نزدیک مهدکودک و مدارس، نصب نمادهای خاص برای نشانه‌گذاری مسیر تردد کودکان، برگزاری دوره آموزشی استفاده از کلاه ایمنی برای استفاده کودکان دوچرخه‌سوار، اهدای لباس‌های شبرنگ و رنگ روشن به دانش‌آموزان در مدارس شیفت بعد از ظهر تا از تصادفات جلوگیری شود. استفاده از خطوط زیگزاگ زردرنگ در حریم مدارس، ممنوعیت پارکینگ در حاشیه مدارس، بررسی و مطالعه میزان تأثیرپذیری پروژه در کاهش ناامنی کودکان، اعمال قانون در خصوص متخلفان رانندگی در محدوده امن مدارس.

 

توسعه خانه‌های اسباب‌بازی با اولویت محلات محروم، هدفمند کردن فعالیت‌های آن‌ها در جهت پرورش مهارت‌های کودک یکی دیگر از عناوین کلی مصوبه است که برای آن فعالیت‌هایی مانند راه‌اندازی و تجهیز خانه‌های اسباب‌بازی در سرای محلات، طراحی و برنامه‌ریزی بازی‌های آموزشی، تفریحی و پرورش‌دهنده خلاقیت برای کودکان، ارائه خدمات آموزشی از طریق بازی و اسباب‌بازی مناسب به کودک، برگزاری کلاس‌های آموزشی برای والدین، برگزاری دوره‌های آموزشی به منظور افزایش دانش و مهارت مربیان کودک سرای محلات، برگزاری جلسات مشاوره و اخذ نظر از خانواده‌ها برای برنامه خانه‌های اسباب‌بازی و جلب همکاری و مشارکت از والدین داوطلب متخصص در خانه اسباب‌بازی (کانون‌های کودک) را تعریف کردیم.

 

بند دیگر مصوبه استانداردسازی مبلمان شهری به‌ویژه وسایل خاص کودکان، ورزش، بازی، تفریح، آموزش، بهداشت، رنگ‌آمیزی مناسب یا ایجاد یا نگهداری پاکیزه و مناسب سرویس‌های بهداشتی پارک، فرهنگسرا، مراکز فرهنگی و اجتماعی و ورزشی، ایستگاه‌های قطار شهری، پایانه‌ها، مراکز گردشی و مراکز خرید وابسته به شهرداری است که فعالیت‌های مختلفی از جمله ایجاد و احداث سرویس‌های بهداشتی در این اماکن برای آن تعریف شده است.

 

 

تلاش می‌کنیم همه پارک‌ها دوستدار کودک باشند

یکی از بندهای مصوبه، احداث پارک دوستدار کودک است که نیاز به اعتبار بالایی دارد. البته تلاش ما آن است که همه پارک‌ها دوستدار کودک باشند. بند دیگری که در مصوبه قرار گرفته، اخذ نظر از کودک، حضور او در پروژه‌ها و دریافت پیشنهادات کودکان برای اجرای بهتر پروژه‌ها است.

از آن‌جایی که مسؤولیت اجرای فعالیت‌های حوزه کودک با اداره کل آموزش و مشارکت‌های اجتماعی است، بنابراین، واحدهای تخصصی که می‌خواهند این مصوبه را اجرا کنند باید از طریق اداره کل اقدام کنند. ما به ساختار موجود مصوبه، دبیرخانه منطقه‌ای شهر دوستدار کودک را نیز اضافه کردیم و به این ترتیب، بعضی کارها به‌صورت ستادی و برخی به‌صورت منطقه‌ای انجام می‌شود. اداره آموزش و مشارکت‌های اجتماعی هر منطقه تبدیل به دبیرخانه منطقه‌ای مصوبه شهر دوستدار کودک شده و رییس آن دبیرخانه هم شهردار منطقه است.

 

در فضاهای شهری باید مکان‌هایی برای شیر دادن مادر به بچه یا تعویض پوشک او وجود داشته باشد و می‌توان با امکانات کم هم این کار را انجام داد. اواخر شهریورماه این مسأله را به حوزه‌های شهرداری تهران ابلاغ کردیم و این کار از ابتدای مهرماه آغاز شده است. حداقل کاری که در فضاهای شهری می‌توان انجام داد تأمین اتاق شیردهی و تعویض پوشک کودک و ورود آسان مادر با کالسکه به اماکن مختلف شهری و همچنین تأمین ایمنی وسایل بازی در سطح پارک‌های شهر تهران است.

یک‌سری فعالیت‌های تحقیقاتی هم در راستای مصوبه انجام گرفته و بخشی از آن‌ها را که واقعاً مربوط به کودک بوده، پس از بررسی به شورای اسلامی شهر تهران فرستاده‌ایم. ما 2 سال است که این کار را شروع کرده‌ایم و کارشناسان را آموزش می‌دهیم و تلاش می‌کنیم فرهنگ پذیرفتن کودک در شهر ایجاد شود. مصوبه شهر دوستدار کودک، طرحی بسیار خوب، نوآور و خلاق است اما به شرطی که همه در راستای اجرای آن همزبان باشند و اولویت اول همه واحد‌های تخصصی مندرج در آیین‌نامه اجرایی مصوبه کودک باشد. این طرح زمانی اثربخش است که همگی به یک زبان مشترک برسیم و پروژه‌های کودک بر پروژه‌های دیگر اولویت داشته باشد.

 

هر یک از بخش‌های شهرداری تهران بندهای مربوط به خود را در این مصوبه پیگیری می‌کنند و هر 6 ماه یک‌بار به دبیرخانه گزارش کار می‌دهند، ما هم این گزارش‌ها را تجمیع می‌کنیم و به شورای اسلامی شهر تهران می‌فرستیم. برخی بندها مانند موزه اسباب‌بازی نیازمند اعتبارات زیادی است و در جلسه آتی کمیته اجرایی مصوبه قرار شد بندهایی که اجرای آن‌ها به تأخیر افتاده است را آماده کنیم تا برای تأمین بخشی از اعتبار آن‌ها نظرات جمع‌آوری شود و به یک سازوکار برسیم.

 

 

احداث اتاق مادر و کودک در مترو و میادین میوه و تره‌بار از فعالیت‌های ساختاری در دست اجراست

برخی از بندهای برنامه چون ابعاد فرهنگی دارند ممکن است در حال حاضر به ظاهر دیده نشوند اما در آینده خود را نشان خواهند داد. بعضی از بندهای برنامه هم تحقیقاتی هستند مثلاً حوزه شهرسازی و معماری باید دستورالعملی در مورد مختصات لازم برای فضای آموزشی مدارس آماده می‌کرد که این موارد تهیه شده است. احداث اتاق مادر و کودک در مترو یا در میادین میوه و تره‌بار از دیگر فعالیت‌های ساختاری در دست اجراست. از آن‌جایی که فعالیت‌های ساختاری با اعتبارت سروکار دارد یک مقدار کند پیش می‌رود. امسال هم سال سختی برای بودجه بود و اعتبارات زیادی نداشتیم اما امیدواریم بتوانیم در یک سال باقیمانده از 3 سال اول اجرای طرح، جلوه این اقدامات را در شهر ببینیم.