پره اكلامپسی چیست؟ (مسمومیت بارداری)

به گزارش کودک پرس پرس : پره اكلامپسی اختلال پیچیده ای است كه حدود 5 تا 8 درصد زنان حامله را درگیر می كند. تشخیص پره اكلامپسی بر فشار خون بالا و وجود پروتئین در ادرار (بطور طبیعی پروتئین در ادرار دیده نمی شود) بعد از هفته 20 حاملگی است. این اختلال در بیشتر موارد بعد از هفته 37 حاملگی شروع می شود ولی در هر زمانی از نیمه دوم حاملگی و نیز در زمان زایمان و یا حتی بعد از زایمان (معمولا در 24 تا 48 ساعت اول بعد از زایمان) ممكن است دیده شود. بروز این اختلال قبل از هفته 20 حاملگی نیز در موارد نادری نظیر حاملگی مولار امكان دارد. پره اكلامپسی می تواند حفیف یا شدید باشد و نیز پیشرفت آن ممكن است آهسته یا سریع باشد. تنها راه بهبود بیمار زایمان است.

تأثیر پره اكلامپسی بر سلامت مادر و جنین

هر چه پره اكلامپسی شدید تر باشد و زودتر رخ دهد خطر آن برای مادر و جنین بیشتر است. بیشتر زنانی كه دچار پره اكلامپسی می شوند دچار نوع خفیف آن در نزدیكی زمان زایمان می شوند و با مراقبت های مناسب خطری متوجه آنها یا جنینشان نخواهد بود. ولی در موارد شدید، این بیماری می تواند قسمت های مختلف بدن را درگیر كرده و مشكلاتی جدی و حتی خطر مرگ را برای بیمار به همراه داشته باشد. به همین دلیل در صورتیكه پره اكلامپسی شدید بوده و یا بدتر شود بیمار باید زایمان زودرس داشته باشد.

پره اكلامپسی باعت انقباض عروق و در نتیجه افزایش فشار خون و كاهش جریان خون می شود. كاهش جریان خون، بسیاری از اندام ها نظیر كبد، كلیه ها و مغز را تحت تأثیر قرار می دهد. كاهش جریان خون رحم می تواند سبب مشكلاتی نظیر كاهش رشد جنین، كاهش مایع آمنیوتیك، و پارگی جفت شود. بعلاوه، در صورتیكه نیاز به زایمان زودرس باشد جنین ممكن است نارس بدنیا بیاید.

تغییرات عروق خونی ناشی از پره اكلامپسی ممكن است سبب نشت مایع از مویرگ ها شده و در نتیجه باعث تورم یا ادم شود. همچنین نشت مایع از عروق كوچك كلیه ها سبب ورود پروتئین از جریان خون به ادرار می شود. (وجود مقادیر بسیار اندك پروتئین در ادرار طبیعی است ولی اگر از آن بیشتر شود نشان دهنده مشكل است.)

در بعضی موارد نادر، پره اكلامپسی می تواند منجر به بروز حملاتی شود كه اكلامپسی خوانده می شود. در واقع پره اكلامپسی به این دلیل به این نام خوانده می شود كه می تواند زمینه ای برای بروز اكلامپسی باشد (پیشوند “پره” به معنای “پیش” است). برای تمام زنانی كه به پره اكلامپسی مبتلا هستند سولفات منیزیم بعنوان ضد تشنج داده می شود. دلیل این مسئله این است كه پیش بینی بروز تشنج بسیار مشكل است، هر چند اغلب قبل از بروز تشنج علائمی نظیر سردرد شدید یا مستمر، تاری دید یا دیدن نقاطی در میدان دید، یا درد شدید در قسمت های بالایی شكم دیده می شود.

حدود 20% زنان مبتلا به پره اكلامپسی شدید دچار وضعیتی بنام سندرم HELLP خواهند شد. نام این سندرم از حروف اول Hemolisis (همولیز: شكسته شدن گلبول های قرمز خون)، Elevated Liver enzymes (بالارفتن آنزیم های كبدی)، و Low Plateletes (كاهش تعداد پلاكت ها – سلول های خونی كه وجود آنها برای انعقاد خون ضروری است) گرفته شده است. وجود این بیماری خطر را برای مادر و جنین نسبت به پره اكلامپسی بیشتر می كند. بیماران مبتلا به پره اكلامپسی مرتب از نظر علائم سندرم HELLP آزمایش خون می شوند.

تشخیص

پره اكلامپسی بویژه در مراحل اولیه، اغلب علامت روشنی ندارد. بعلاوه، بعضی از علائم پره اكلامپسی نظیر ورم و افزایش وزن ممكن است شبیه عوارض معمول حاملگی باشند. بنابراین بیماری ممكن است قبل از اینكه در مراقبت های معمول حاملگی كه فشار خون و میزان پروتئین ادرار اندازه گیری می شود مشخص شود تشخیص داده نشود. به همین دلیل مراجعه مرتب جهت مراقبت های حاملگی اهمیت دارد.

فشار خون سیستولیك بیشتر از 140 یا دیاستولیك بیشتر از 90 میلی متر جیوه فشار خون بالا تلقی می شود. از آنجا كه فشار خون در طول روز نوسان دارد برای اطمینان از بالا بودن، فشار خون باید بیش از یك بار اندازه گیری شود. میزان پروتئین ادرار نیز نوسان دارد بنابراین اگر پزشك بعد از اندازه گیری پروتئین ادرار در یك نوبت، به پره اكلامپسی مشكوك باشد دستور آزمایش اندازه گیری پروتئین ادار 24 ساعته می دهد. در این آزمایش بیمار ادرار 24 ساعت را جمع آوری كرده و آزمایشگاه میزان پروتئین را در ادرار می سنجد.

پره اكلامپسی ممكن است بین زمان های مراجعه و بطور ناگهانی نیز اتفاق بیفتد. بنابراین آگاهی از علائم احتمالی بسیار مهم است. در صورتیكه متوجه تورم در صورت یا پف دور چشم شدید و یا تورم دستها بیشتر از مختصر بود و یا تورم زیاد یا ناگهانی در پاها یا قوزك پا مشاهده كردید بلافاصله با پزشك معالج خود تماس بگیرید. تورم بدلیل احتباس آب (كه خود می تواند باعث افزایش وزن شود) رخ می دهد، بنابراین اگر در عرض یك هفته افزایش وزنی بیش از 1.5 كیلوگرم داشتید با پزشك خود تماس بگیرید. البته باید توجه داشت كه تمام زنانی كه به پره اكلامپسی مبتلا می شوند تورم نخواهند داشت. پره اكلامپسی شدیدتر علائم دیگری را نیز بدنبال خواهد داشت كه عبارتند از:

سردرد شدید یا مستمر

تغییرات بینایی شامل دوبینی، تاری دید، دیدن نقاط شناور یا جرقه، حساسیت به نور، یا از دست دادن موقتی دید

درد یا حساسیت شدید در قسمت بالای شكم

تهوع و استفراغ

دلایل پره اكلامپسی

علی رغم تحقیقات وسیعی كه انجام شده است، علت اصلی این بیماری هنوز كاملا مشخص نیست. احتمال دارد كه دلیل واحدی برای این بیماری وجود نداشته باشد. خصوصیات ژنتیكی، بعضی بیماری های زمینه ای، چگونگی واكنش سیستم ایمنی بیمار به حاملگی، و فاكتورهای دیگر ممكن است در این میان نقش داشته باشند. بیشتر پزشكان بر این باروند كه بسیاری از موارد پره اكلامپسی در اوایل حاملگی و قبل از اینكه علائم ظاهر شوند شروع می شوند.

یك نظریه این است كه جفت به طرز مناسبی در دیواره رحم قرار نمی گیرد و شریان های این منطقه به اندازه ای كه باید متسع نمی شوند، در نتیجه خون كمتری به جفت می رسد. در موارد دیگر، ابتلا به بیماری هایی نظیر فشار خون مزمن یا دیابت می تواند سبب كاهش جریان خون جفت شود. این مسئله می تواند سبب ایجاد زنجیره پیچیده ای از اتفاقات شود كه عبارتند از انقباض عروق خونی (كه سبب افزایش فشار خون می شود)، تخریب دیواره رگ ها (كه سبب تورم و دفع پروتئین از ادرار می شود) و تغییر در انعقاد خون كه خود می تواند سبب مشكلاتی دیگر شود.

آیا بالا بودن فشار خون قبل از حاملگی خطر ابتلا به پره اكلامپسی را افزایش می دهد؟

بلی. در صورتیكه بیمار قبل از حاملگی یا در طی نیمه اول حالگی فشار خون بالا داشته باشد مبتلا به فشار خون مزمن تلقی شده و باید از نظر فشار خون و همچنین علائم پره اكلامپسی و نیز عوارض دیگر تحت نظر باشد. زنان مبتلا به فشار خون مزمن كه دچار پره اكلامپسی می شوند نسبت به زنانی كه یكی از این دو عارضه را به تنهایی دارند در معرض خطرات بیشتری قرار دارند.

چه مشكلات دیگری خطر ابتلا به پره اكلامپسی را افزایش می دهند؟

بروز پره اكلامپسی برای بار اول، در حاملگی اول شایع تر است. ابتلا به پره اكلامپسی نیز احتمال بروز آن را در حاملگی های بعدی تشدید می كند. هر چه پره اكلامپسی شدیدتر باشد و زودتر اتفاق بیفتد، خطر آن بیشتر است. در واقع، شروع پره اكلامپسی قبل از هفته 30 حاملگی، خطر ابتلا مجدد را تا 40% افزایش می دهد. عوامل خطر دیگر عبارتند از:

فشار خون مزمن (همانطور كه در بالا گفته شد)

بعضی از اختلالات انعقادی، دیابت، بیماریهای كلیوی، یا بعضی بیماریهای اتوایمون نظیر لوپوس

سابقه خانوادگی ابتلا به پره اكلامپسی (مادر، خواهر، مادر بزرگ، خاله، عمه)

چاقی (اندكس جرم بدن 30 یا بیشتر)

حاملگی دو قلو یا چند قلو

سن كمتر از 20 سال یا بیشتر از 40 سال

درمان پره اكلامپسی

درمان پره اكلامپسی به شدت بیماری، زمان گذشته از شروع حاملگی، و وضعیت جنین بستگی دارد. بیمار احتمال دارد حداقل برای ارزیابی اولیه و شاید برای بقیه حاملگی در بیمارستان بستری شود. علاوه بر اندازه گیری فشار خون و آزمایش ادرار، آزمایشات خون دیگری ممكن است برای ارزیابی شدت بیماری انجام شود. برای ارزیابی رشد و وضعیت جنین سونوگرافی، بیوفیزیكال پروفایل، و Non-Stress Test نیز انجام می شود.

در صورتیكه بیمار پره اكلامپسی خفیف داشته باشد و در هفته 37 حاملگی یا بعد از آن باشد روند زایمان بوسیله دارو به بیمار القاء می شود (بویژه اگر گردن رحم شروع به اتساع كرده باشد). در صورتیكه علائم دال بر این باشند كه جنین ممكن است زایمان طبیعی را تحمل نكند بیمار سزارین خواهد شد.

در صورتیكه بیمار زیر هفته 37 حاملگی باشد و بیماری خفیف بوده و وضعیت بیمار به نظر پایدار برسد و نیز وضعیت جنین خوب باشد ادامه حاملگی امكان پذیر است. در چنین وضعیتی، بیمار ممكن است به خانه فرستاده شده و توصیه به استراحت شود و یا برای استراحت بیشتر و تحت نظر قرار گرفتن در بیمارستان بستری شود. هر چند مطالعات نشان نداده اند كه استراحت مطلق سبب بهتر شدن وضعیت مادر و جنین می شود ولی به هر حال فشار خون در وضعیت استراحت پایین تر است. به همین دلیل، بیشتر پزشكان محدودیت فعالیت و استراحت را توصیه می كنند. (استراحت مطلق احتمالاً بدلیل اینكه ممكن است خطر انعقاد خون را افزایش دهد كمك كننده نیست.)

بیمار چه در خانه باشد چه در بیمارستان، تا آخر دوره حاملگی تحت نظر قرار می گیرد. در صورتیكه بیمار در خانه استراحت كند به این معنی است كه باید مرتب جهت اندازه گیری فشار خون و آزمایش ادرار و همچنین سونوگرافی و Non-Stress Test به پزشك معالج خود مراجعه كند. همچنین باید روزانه تعداد دفعات ضربه زدن جنین را گزارش كند. چنانچه در هر زمانی علائم نشان دهنده بدتر شدن پره اكلامپسی و یا عدم رشد جنین باشند بیمار مجدداً در بیمارستان بستری شده و احتمالاً باید هر چه زودتر كودك خود را بدنیا آورد.

در صورتیكه پره اكلامپسی شدید باشد بیمار قطعاً باید بقیه دوران حاملگی را در بیمارستان بستری باشد. برای بیمار به منظور جلوگیری از تشنج احتمالی سولفات منیزیم و در صورتیكه فشار خون خیلی بالا باشد داروهای ضد فشار خون تجویز می شود. در صورتیكه حاملگی در هفته 34 یا بیشتر باشد زایمان در بیمار القاء شده و یا سزارین می شود. در صورتیكه سن حاملگی كمتر از 34 هفته باشد جهت كمك به تكامل سریع تر ریه های كودك از داروهای كورتیكواستروئیدی (كورتون) استفاده می شود. در صورتیكه اولین علامت از بدتر شدن پره اكلامپسی (شامل سندرم HELLP یا اكلامپسی) دیده شود و یا رشد جنین متوقف شود صرف نظر از سن حاملگی القاء یا سزارین انجام می گیرد.

بعد از بدنیا آمدن كودك، بیمار تا چند روز در بیمارستان تحت نظر قرار گرفته و از نظر فشار خون و سایر عوارض كنترل می شود. بسیاری از موارد اكلامپسی یا سندرم HELLP بعد از بدنیا آمدن نوزاد و معمولاً در 48 ساعت اول بعد از زایمان اتفاق می افتند. در بیشتر بیماران، بویژه مبتلایان به پره اكلامپسی حفیف، فشار خون ظرف حدوداً یك روز پایین می آید. در موارد شدیدتر فشار خون مدت بیشتری بالا می ماند. به این بیماران برای جلوگیری از تشنج تا 24 ساعت بعد از زایمان از راه وریدی سولفات منیزیم داده می شود. این بیماران ممكن است مجبور باشند تا مدتی از داروهای ضد فشار خون استفاده كنند.

پیشگیری

هیچ راه شناخته شده ای برای پیشگیری از پره اكلامپسی وجود ندارد، هر چند در این زمینه تحقیقاتی در حال انجام است. بعضی مطالعات بدنبال این هستند كه شاید مصرف كلسیم بیشتر یا آسپیرین با دوز پایین بتواند در پیشگیری یا درمان پره اكلامپسی كمك كننده باشد ولی نتایج این مطالعات چندان مثبت نبوده و بیشتر متخصصین آنها را بصورت معمول برای زنانی كه كمتر در خطر هستند توصیه نمی كنند. در یك مطالعه كوچك نشان داده شد كه زنانی كه ویتامین های C و E مصرف كرده بودند كمتر دچار پره اكلامپسی شده بودند. در این زمینه مطالعات وسیعی در انگلستان و آمریكا در جریان است. تا زمانیكه راهی برای پیشگیری از این عارضه پیدا شود بهترین كار مراجعه مرتب برای مراقبت های زمان بارداری است.

تفاوت پره اكلامپسی با فشار خون حاملگی

بالا بودن فشار خون بعد از هفته 20 حاملگی بدون وجود پروتئین در ادرار، “فشار خون حاملگی” (بالا بودن فشار خون ناشی از حاملگی) خوانده می شود. در صورتیكه در مراحل بعد پروتئین در ادرار دیده شود تشخیص به پره اكلامپسی تغییر می كند. این وضعیت تقریباً در یك چهارم زنانی كه در ابتدا تشخیصشان فشار خون حاملگی است دیده می شود.

احتمال برگشت فشار خون به حالت طبیعی بعد از بدنیا آوردن كودك زیاد است. در صورتیكه فشار خون 3 ماه بعد از زایمان هنوز بالا باشد تشخیص، فشار خون مزمن است. البته این بدان معنا نیست كه عامل ایجاد فشار خون مزمن فشار خون حاملگی بوده است بلكه احتمالاً بیمار از قبل به فشار خون مزمن مبتلا بوده و خود اطلاع نداشته و در مراقبت های حاملگی بالا بودن فشار خون تشخیص داده شده است. حاملگی معمولاً باعث كاهش فشار خون در اواخر سه ماهه اول و در طول سه ماهه دوم می شود و به همین دلیل فشار خون مزمن ممكن است موقتاً مخفی شود. بنابراین اگر اولین مراجعه برای مراقبت دوران حاملگی در اواخر سه ماهه اول یا بعد از آن باشد بالا بودن فشار خون ممكن است تا سه ماهه سوم حاملگی تشخیص داده نشود.

منبع: نی نی سایت