کودکان در ادبیات فراموش شده‌اند
فتاحی با اشاره به اینکه ملت ما پشتوانه فکری و ادبیاتی در تاریخ دارند، گفت: «وظیفه اصلی ادبیات، پرورش انسان به سوی تکامل است و در اکثر داستان‌ها این اتفاق می‌افتد.
به گزارش گروه فرهنگ و هنر کودک پرس، نشست جایگاه ادبیات کودک در انقلاب اسلامی با حضور حسین فتاحی، نویسنده ادبیات کودک و نوجوان و رحیم مخدومی، نویسنده و مدیر مؤسسه فرهنگی‌هنری رسول آفتاب در غرفه مجمع ناشران انقلاب اسلامی در نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.
رحیم مخدومی، نویسنده و مدیر مؤسسه فرهنگی‌هنری رسول آفتاب، درباره جایگاه ادبیات کودک و نوجوان در انقلاب اسلامی گفت: «ظلمی که به ادبیات کودک شده، خیلی بیشتر از ظلمی است که به ادبیات بزرگ‌سال شده است؛ در حالی که کودکان بیش از بزرگان به ادبیات نیاز دارند و استقبال بیشتری هم می‌کنند و تأثیر بیشتری را دریافت می‌کنند. در دوران کودکی است که شخصیت شکل می‌گیرد و هر آنچه در سن کودکی به او داده می‌شود، آن را جذب و به آن عمل می‌کند و نمود آن را در سنین بالاتر شاهد خواهیم بود. بنابراین سنین کودکی بسیار حائز اهمیت است و کمتر به آن توجه شده است.»
وی افزود: «با وجود اهمیت این مسئله، محال است نسخه خطی راجع به ادبیات کودکان از بزرگان پیدا کنیم. یعنی از گذشته تا کنون نیز به جز مطالبی که درباره تربیت کودکان است، اثری برای خود کودکان وجود ندارد.»
مدیر مؤسسه فرهنگی هنری رسول آفتاب با اشاره به انقلاب اسلامی گفت: «انقلاب اسلامی خواستگاه فرهنگی دارد؛ پس ما از انقلاب توقع داریم؛ چون تربیت انسان که از کودکی شکل می‌گیرد، بسیار اهمیت دارد. یعنی اگر انقلاب اسلامی هم به فلسفه وجودی‌اش کم‌توجهی کرده باشد، جای تعجب دارد و می‌خواهیم بدانیم سهم کودکان در انقلاب اسلامی چیست.»
حسین فتاحی، نویسنده ادبیات کودک و نوجوان، درباره عمر ادبیات کودک گفت: «مرحوم آذریزدی، معروف به پدر ادبیات کودکان، از کلیله و دمنه قصه‌هایی انتخاب کرد و با نثر ساده و مخصوص کودکان کتاب‌هایی منتشر کرد. نادر ابراهیمی نیز به صورت جدی وارد شد و قصه‌های مخصوص کودکان نوشت.»
وی ادامه داد: «در دورانی، این احساس نیاز پیدا شد که به دنبال آن، مجله کیهان بچه‌ها و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تاسیس شدند. اینها در ابتدا نویسنده خاص کودک و نوجوان نداشتند و اکثر آثار ترجمه‌ای بود. بقیه آثار نیز برگردان‌های آثار قدیمی به نثر ساده‌تر برای بچه‌ها بود.»
فتاحی افزود: «در رشته ادبیات کودکان قبل از انقلاب اسلامی، نویسندگان کتاب‌های بزرگ‌سال کتاب‌هایی در قد و قواره کودکان مثل «پسرک چشم‌آبی» منتشر کردند که فقط ظاهری کودکانه داشت و محتوای آن مناسب کودکان نبود. حتی معروف‌ترین قصه کودک که «ماهی سیاه کوچولو» نام دارد هم با تعاریف امروزی، کار کودک حساب نمی‌شود.»
نویسنده ادبیات کودک و نوجوان با اشاره به دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی گفت: «آن موقع با خلاء در کانون مواجه شدیم و کتاب‌های ترجمه‌ای، دیگر جایی نداشتند. مجله کیهان بچه‌ها با 95درصد ترجمه مانند تن تن و سنباد دیگر نمی‌توانست منتشر شود و جایگاهی در فضای انقلابی حاکم بر کشور نداشت.»
وی ادامه داد: «در نتیجه مانند دفاع مقدس، تعدادی جوان بدون هیچ آموزش و تجربه‌ای، مجله را دوباره راه‌اندازی کردند و همه چیز از صفر شروع شد. چون کسانی که باتجربه بودند، یا از کشور خارج شده بودند یا دیگر همکاری نمی‌کردند. جسارتی که انقلاب در جوانان ایجاد کرد، باعث فعال شدن جوانان ما و گسترش سطح اندیشه‌ها شد و در ادبیات کودک نیز باعث شد ما حرفی برای گفتن داشته باشیم.»
فتاحی با اشاره به شکل‌گیری ادبیات نوین کودکان گفت: «دهه 60 اوج شکوفایی ادبیات کودک بود؛ چون بیشترین تعداد کار تالیفی متعلق به آن دوران است که فقط روحیۀ انقلابی و احساس تعهدی که امام در جوانان ایجاد کرده بود، باعث این پیشرفت شد و ادبیات کودکان از حالت ترجمه و بازنویسی به حالت آفرینش اثر تبدیل شد.»
نویسنده ادبیات کودک و نوجوان با اشاره به دو شاه‌کلید تکنیک و محتوا در نویسندگی گفت: «آن زمان نویسندگان به دنبال ایجاد محتوای انقلابی و سالم و متعهد برای بچه‌ها بودند و تکنیک و تجربه نویسندگی کمتری دیده می‌شد.»
وی با اشاره به آثار دهه 70 افزود: «در دهه 70، تکنیک بیشتری دیده شد؛ اما حجم کارهای تولیدی کمتر شد. برخی می‌گویند بعد از انقلاب اسلامی هنوز نویسنده‌ها فرصت نکرده بودند راجع به انقلاب همه چیز را بنویسند چون بلافاصله جنگ شروع شد. این باعث شد اولویت اول، جنگ باشد. برای همین آثار دفاع مقدس بیشتر از آثار انقلاب اسلامی است.»
فتاحی ادامه داد: «ادبیات کودکان شامل شعر و داستان می‌شود. ما بیش از 20 نفر شاعر و نویسنده کودکان داریم که در دنیا کم‌نظیر است و هر سال در جایزه آندرسون نماینده داریم و در کل 300 نویسنده، مترجم و شاعر جوان داریم.»
وی تشریح کرد: «حجم آثار منتشرشده بعد از انقلاب اسلامی به 90درصد تالیفی و 10درصد ترجمه افزایش یافته است که این آمار قبل از پیروزی انقلاب اسلامی برعکس بوده است. متاسفانه این اعداد با کمتر شدن روحیه انقلابی در جامعه تغییر می‌کنند.»
نویسنده ادبیات کودک و نوجوان گفت: «اگر ما نگران آینده کشور هستیم، باید از همین امروز کودکان را با کتاب‌های مناسب، بهتر تربیت کنیم؛ چون این کودکان هستند که آینده این کشور را می‌سازند.»
مخدومی گفت: «انقلاب را یک روح حاکم بر جامعه می‌بینیم که از 57 آغاز شده و مسیر خود را طی و در زمینه‌های مختلف پیشرفت می‌کند. این خلا جدی وجود دارد که نظام جمهوری اسلامی برای فرزندان خود که قرار است مدیران آینده باشند، برنامه‌ای ندارد.»
فتاحی گفت: «نظام آموزش و پرورش وظیفه دارد علاوه بر آموزش خواندن و نوشتن، به پرورش نیز بپردازد؛ اما برنامه‌ای پیاده شده که بسیار خشک است و برای بچه‌ها جذاب نیست. می‌توانستیم بهترین جاذبه‌ها را برای یادگیری علوم اسلامی در کتاب بچه‌ها استفاده کنیم. پس پرورشی که مورد نظر است، صورت نمی‌گیرد و کمتر به این بخش توجه شده است.»
این نویسنده افزود: «قصه خواندن برای بچه‌ها، باعث پرورش آنان می‌شود و به حل مشکلاتشان در آینده کمک می‌کند.»
فتاحی با اشاره به اینکه ملت ما پشتوانه فکری و ادبیاتی در تاریخ دارند، گفت: «وظیفه اصلی ادبیات، پرورش انسان به سوی تکامل است و در اکثر داستان‌ها این اتفاق می‌افتد. هدف ادبیات، ورای آموزش است و ادبیات فردوسی و نظامی به ما فرهنگ و اندیشه و پهلوانی یاد می‌دهند.»
وی ادامه داد: «بچه‌ها در کتاب‌ها می‌خوانند که با هر غول و جادویی می‌توان جنگید و شکستش داد. این برای همه یک درس است که یاد بگیرند هر مشکل و بحرانی را می‌شود برطرف کرد.»
مخدومی افزود: «ما دچار روزمرگی شده‌ایم و راهبرد فرهنگی نداریم. مثلاً افق یک ساله نداریم و از این زاویه ضعیف هستیم. در چهل سالگی انقلاب اسلامی هنوز هم برای ادبیات کودک یک چشم‌انداز نداریم و برنامه‌ای وجود ندارد.»
فتاحی در پاسخ به این سوال که مفاهیم جدی را چگونه می‌توانیم به کودکان آموزش دهیم، گفت: «کاری که در این زمینه انجام می‌شود، این است که هم‌زمان از دو زبان سخت (مستقیم) و نرم (استعاره) استفاده می‌شود.»
وی با اشاره به رمان فرانسوی «کودک، سرباز و دریا» گفت: «برخی معتقدند نباید کودکان را در این سنین حساس با مفاهیم این چنینی آشنا کرد؛ اما نزدیک به 80 سال پیش این اتفاق در فرانسه افتاد و مستقیماً این موضوع با بچه‌ها در میان گذاشته شد و این اثر خیلی معروفی است.»
فتاحی در پایان گفت: «با اینکه بسیاری از روانشناسان با دخالت دادن کودکان در جنگ مخالف‌اند، اما این کار توسط نویسندگان در سراسر جهان صورت گرفته و مردم از آنها استقبال کرده‌اند. در ایران نیز این آثار وجود دارد.»
ارسال دیدگاه