به گزارش کودک پرس ، مهناز دریایی مشاور فن بیان کودک و نوجوان در این یادداشت می نویسد: در این میان فردی می‌تواند با جامعه سازگار شده و از مزایای عدیده و مهم زندگی اجتماعی و روابط اجتماعی بهره‌مند شود که مهارت های مهم و حساسی مثل اعتماد به نفس، سازگاری با خود و دیگران، مهارت گفتگو و…را فرا گرفته و در خود تقویت کرده باشد.
باید دانست که روابط و زندگی اجتماعی در کنار مزایا و فواید بی شمارش، می‌تواند مشکلات و چالش‌های بسیاری را نیز به همراه داشته باشد. از این رو کسی که مهارت‌های لازم را فرا نگرفته، نه تنها نمی‌تواند به درستی مسیر جامعه‌پذیری را طی کرده و از فواید آن بهره‌مند شود، بلکه جامعه و روابط اجتماعی را به واسطه مشکلات و چالش‌هایی که ایجاد می‌کند، عامل بد و زیانبار قلمداد کرده و به سمت جامعه‌گریزی سوق می‌یابد.
در این میان گفتگو کردن که یک سر آن شامل فن بیان و سر دیگر آن مهارت شنیدن است نیز به صورت مستقیم و جدی بر جامعه‌پذیری یک کودک تاثیر می‌گذارد و به وی در ایجاد و مدیریت روابط موثر، کارآمد و امنیت‌آفرین کمک کرده و به کودک اجازه می‌دهد از پشتیبانی، حمایت و همدلی دیگران در مسیر پیشرفت، بهبود زندگی خود و البته غلبه بر مشکلات خود کمک بگیرد.
اجازه دهید پیش از اینکه جامعه‌پذیری و جامعه‌گریزی را تعریف کرده و نقش فن بیان به صورت مستقیم در آن را بررسی کنیم، مثالی را با هم بررسی کنیم.
نوجوانی را در نظر بگیرید که در آستانه دوران بلوغ، با انواع چالش‌ها و مشکلات مختلف مواجه است. از جمله:
ـ باید نیازها و خواسته‌های تغییر یافته خود را با خانواده، دوستان و مربیانش در میان بگذارد و توقعات خود را به شکل منطقی به آنها معرفی کند.
ـ مجبور است در دامنه و جمع دوستان و هم کلاسی‌های خود جایگاهی مطلوب تعریف کرده و به واسطه این جایگاه و اعتبار، روابط خود را به شکل مطلوبی مدیریت کند.
ـ مجبور است توانمندی‌ها، سلایق و علایق خود را به خانواده و مدرسه معرفی کرده و از مسیر اقناع آنها بستر مناسبی را برای پیگیری استعدادهای خود فراهم آورد.
پر واضح است که بخشی از ذهنیت‌ها، خواسته‌ها و نیازهای او منطقی و بخشی غیر منطقی و اشتباه است. ضمن اینکه گاهی سلیقه والدین او و مربیان و دوستانش با او متفاوت است.
از این رو این نوجوان در پیگیری مسایل و خواسته‌های خود با چالش‌های عدیده‌ای مواجه می‌شود. در این میان او نیاز دارد که از مسیر گفتگو و بیان صحیح و کارآمد، هم به درستی ذهنیت‌های خود را تعریف و شفاف‌سازی کند و هم از مسیر بکارگیری استدلال، جرات و بحث، ضمن شناسایی اشتباهات خود، اشتباهات دیگران را به آنها گوشزد کرده و خواسته‌های منطقی و برحق خود را پیگیری کند.
در این میان نوجوانی که به درستی فن بیان را فرا نگرفته، با مشکلات زیر دست به گریبان خواهد شد:
ـ نمی‌تواند به درستی ذهنیت و خواسته خود را بیان کند و بدین واسطه باعث بروز سوءتفاهم در ذهن دیگران می‌شود.
ـ نمی‌تواند با ابراز وجود صحیح و منطقی نظر مثبت و دوستانه دیگران را نسبت به خود جلب کند.
ـ نمی‌تواند در فضایی امن و توام با آرامش با دیگران گفتگو کرده و صحبت‌ها و نقطه نظرات آنها را درک کند.
ـ نمی‌تواند تعارضات و تقابل‌های احتمالی با دیگران مخصوصاً هم سن و سالانش را به درستی و به شکلی منطقی (استوار بر گفتار و بیان) حل کند.
پیامد چنین اتفاقات ناگواری چیست؟ در پاسخ باید عرض کنم که متاسفانه وقتی یک کودک و نوجوان نمی‌تواند از مسیر بیان صحیح و گفتگوی موثر مشکلات و چالش‌های خود در روابط با دیگران را رفع و رجوع کند و خواسته‌ها، نیازها و نظرات خویش را به شکل موثر و کارآمد بیان کند، جامعه و روابط اجتماعی را پدیده‌ای زیانبار، آزاردهنده، هراس انگیز و ترس آور قلمداد کرده و به سمت گوشه‌گیری، عزلت نشینی و در نهایت جامعه‌گریزی سوق می‌یابد. چراکه او مدام خشم و نفرت زیادی را در خود انبار می‌کند که بعد از مدتی تبدیل به رفتارها و گفتارهای هنجارشکن و بی‌ارزش می‌شوند. بدین شکل کودک یا نوجوان در نهایت تبدیل به عنصری غیر مفید و حتی زیانبار برای جامعه می‌شود.
جامعه‌پذیری چیست؟
هر جامعه‌ای دارای فرهنگ‌ها، ارزش‌ها، قوانین، هنجارها و الگوهای ارزشی در حوزه رفتار و گفتار است که شناسایی آنها و سازگاری با آنها به فرد کمک می کند روابط موثر و کارآمدی را توام با احترام متقابل با دیگران ایجاد کند. از این رو فرایند جامعه پذیری به معنای شناسایی هنجارها، ارزش‌ها و قوانین اجتماعی، درک آنها و سازگاری با آنهاست.
جامعه‌گریزی چیست؟
عکس فرایند فوق، وقتی یک فرد نمی‌تواند به درستی هنجارها و ارزش‌های یک جامعه را بشناسد و یا به رسمیت بشناسد، از طریق گفتار و رفتارهایی غیر عرفی، ناشایست و زیانبار، هر روز هم خود را از دیگران و روابط اجتماعی دور می‌کند و هم ممکن است به واسطه عملکردهای ناشایست، خود و دیگران را دچار ضرر و زیان مادی، معنوی و روانی عدیده‌ای کند. به این فرایند فرایند جامعه‌گریزی می‌گویند.
فرد جامعه گریز، نه تنها هنجارها را ارزشمند و صحیح نمی‌داند، بلکه جامعه و روابط اجتماعی و البته ارزش ها و قوانین مربوط به آنها را آزاردهنده، محدود کننده و زیانبار قلمداد کرده و از هر فرصتی برای شکستن آنها استفاده می‌کند. پر واضح است که چنین فرایند باعث ایجاد نفرت، خشم و تعارضات شدید در بین فرد با دیگران شده و او را از جمع و اجتماع طرد می‌کند.
نقش فن بیان در جلوگیری از جامعه‌گریزی
فن بیان به افراد کمک می‌کند ضمن شناسایی خواسته‌ها و نظرات دیگران و ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی، راهکارهایی موثر را برای ابراز خواسته‌ها، نیازها و سلایق خود نیز پیدا کرده و بدین واسطه همدلی و همراهی جامعه و دیگران را با خود در مسیر پیشبرد امور و کسب موفقیت‌های متعدد به دست آورند. فن بیان به افراد کمک می‌کند به خوبی، خود، ذهنیت‌های خود و خواسته‌ها و نیازهای خویش را ابراز کرده و با ایجاد تعاملی صحیح و کارآمد با دیگران، فضای دوستی، عشق و محبت را در روابط خود ایجاد کنند که عامل مهمی در پذیرش ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی است. در این میان فرد یا کودکی که نمی‌تواند این مسیر را به درستی پیش ببرد و نمی‌تواند خواسته‌ها، ناراحتی‌ها و رنجش‌ها و البته نظرات و دیدگاه‌هایش را منعکس کند، احساس می‌کند که جامعه در تضاد با خواسته‌ها و منافع او عمل می‌کند. بدین شکل نفرت و خشم زیادی را نسبت به روابط اجتماعی احساس کرده و انگیزه و اشتیاق خود را برای پذیرش هنجارها و ارزش‌های جامعه از دست می‌دهد. در نهایت نتیجه این فرایند جامعه‌گریزی و دور شدن از ارزش‌های اجتماعی است.
منبع: ایسکانیوز
ارسال دیدگاه