خانواده‌ها در بی‌توجهی کودکان و نوجوانان به کتاب‌های غیردرسی بی‌تاثیر نیستند
نیکنام حسینیپور، در نشست همایش ملی ادبیات کودک و نوجوان دانشگاه شهید بهشتی با انتقاد از رویکرد نظام آموزش و پرورش و توجه خانواده‌ها به کنکور گفت: علاوه بر نظام آموزشی، خانواده‌ها هم متأسفانه اجازه نمی‌دهند کودکان و نوجوانان به سمت کتاب‌های غیردرسی بروند.
به گزارش کودک پرس ، نخستین همایش ملی ادبیات کودک و نوجوان دانشگاه شهید بهشتی با موضوع «فرصت‌ها و چالش‌های ادبیات داستانی کودک و نوجوان» با حضور نیکنام حسینیپور، مدیرعامل موسسه خانه کتاب، جمعی از نویسندگان، محققان، مترجمان، تصویرگران، پژوهشگران، کتابداران، دانشجویان، اعضای شورای کتاب کودک، اعضای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، خانه‌کتابدار، عضو انجمن نویسندگان کودک و نوجوان و استادان و اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها امروز (4 آذرماه) در دانشکده ادبیات دانشکده شهید بهشتی برگزار شد.
حسینیپور با قرائت شعر «چون که با کودک سر و کارت فتاد/هم زبان کودکان باید گشاد» از مولانا جلال‌الدین گفت: وظیفه خود میدانم از دانشگاه شهید بهشتی، به‌ویژه رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه شهید بهشتی محمدعلی اکبری و مریم جلالی دبیر علمی همایش، و محمد طباطبائی، دبیر اجرایی همایش کودک و نوجوان، و همه نویسندگان، ناشران، تصویرگران که دل در گرو کودکان این مرز و بوم دارند، تشکر و قدردانی کنم.
وی افزود: کودکان و نوجوانان به‌عنوان گروه سنی تأثیرپذیر، همیشه در معرض افراد، نهادها و جریان‌های مختلف قرار دارند. در زمانه جدید که تأثیرگذاری فضاهای مجازی به‌خصوص برای کودکان و نوجوانان بیشتر و دنیای آن‌ها، خلاصه در گوشی‌های موبایل و تبلت‌ها شده است، تشویق آن‌ها به کتابخوانی با کتاب‌های چاپی نیاز به همتی مضاعف دارد.
وی ادامه داد: نویسندگان، تصویرگران، شاعران و ترانه‌سرایان حوزه کودک و نوجوان در طول چهل سال اخیر رو به رشد بوده و همچنین در حوزه تشکیل نهادهای مدنی و صنفی از پیشتازترین حوزههای کتاب بودهاند و شاید از ماندگارترین تشکل‌های حوزه نویسندگان، ناشران و تصویرگران بودهاند که سعی کرده‌اند همان حس کودکانه را در بین خود نیز رعایت کنند و بدون دخالت دادن مسائل سیاسی به تلاش در حوزه صنفی خود بپردازند.
تولید 191.000 عنوان کتاب در حوزه کودک
مدیرعامل موسسه خانه کتاب با اشاره به آمار تولید کتاب در ایران افزود: براساس آمارهای خانه کتاب در ایران پس از انقلاب 191.000 عنوان کتاب در حوزه کودک و نوجوان به چاپ رسیده که 14 درصد مجموع کتاب‌های منتشر شده در این چهار دهه را به خود اختصاص داده است. از این تعداد 84.517 عنوان یعنی 12 درصد کل کتاب، چاپ اول بوده است؛ همچنین از این تعداد 56.361 عنوان یعنی 67 درصد تألیف و 28.176 عنوان یعنی 33 درصد ترجمه بوده است.
حسینیپور افزود: اندکی تأمل در همین آمار نشان می‌دهد که آمار تألیف نسبت به ترجمه همواره فزونی داشته و معمولا دو برابر بوده است اما در مقایسه با سایر حوزههای دانشی، نسبت ترجمه به تألیف در حوزه کودک و نوجوان بیشتر بوده که جای نگرانی دارد.
وی گفت: پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود این است که چرا در حوزه کودک و نوجوان، این نسبت بیشتر است، آن هم در صورتی‌که ما نویسندگان خلاق و داستان‌پرداز پرمایه‌ای داریم و فرهنگ غنی ایران نیز ذخیره ارزشمندی است؛ برای بازآفرینی داستانی برای کودکان و نوجوانان، اما این فرآیند ترجمه هر ساله فزونی می‌گیرد.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب بیان کرد: آیا باید در سیاستگذاری تجدیدنظر کرد؟ یا ناشران ما الان سیاستگذاری می‌کنند در این حوزه؟ و نظام آموزشی ما چه نقش و وظیفه‌ای دارد؟ و آیا این نظام آموزشی می‌تواند دانشآموز کتابخوان و خلاق تربیت کند.
حسینیپور ادامه داد: به قول دکتر حجوانی، ساختار آموزش و پرورش ایران ضد خلاقیت و جسارت است و اصل را بر «گوش دادن، نوشتن و ازبر کردن» میگذارد. پیداست که در چنین نظامی، دانشآموز نه می‌تواند و نه نیاز دارد که پا از دایره کتاب‌های درسی بیرون بگذارد و کتاب غیردرسی مطالعه کند؛ حتی در زمانه جدید که آمال خانواده‌ها در کنکور خلاصه شده است، آیا کتابخوانی به‌عنوان یک رفتار و عادت در خانواده‌ها و فرزندان نهادینه شده است که انتظار تولید و انتشار اثر ایرانی به‌عنوان یک مطالبه جدی در جامعه وجود داشته باشد؟
به گفته وی، علاوه بر نظام آموزشی،خانواده‌ها هم متأسفانه اجازه نمی‌دهند کودکان و نوجوانان به سمت کتاب‌های غیردرسی بروند، چون که از درس عقب می‌مانند؟! بنابراین خانواده‌ها هم در این خصوص بی‌تأثیر نیستند که باز متأثر از نظام آموزشی ماست.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب گفت: نکته سوم اینکه، آیا نویسندگان ما توانسته‌اند آثار فاخر و خوبی تولید کنند؟ یا اینکه هرچه جلوترمی‌رویم نویسندگان هم آثارشان سطحی‌تر می‌شود و آن‌ها هم سعی می‌کنند مطابق ذائقه این نسل حرکت کنند و مطالب را به‌‌صورت فست فودی تهیه کنند و تحویل این نسل دهند؟
حسینیپور ادامه داد: در حوزه کودک و نوجوان نیز متأسفانه بعضی از ناشران جنبه اقتصادی و سودآوری آنی را ترجیح می‌دهند و به همین دلیل هر کتابی را چاپ یا ترجمه می‌کنند. به نظر می‌رسد ناشران کودک و نوجوان به هیأت‌های علمی نیاز دارند تا بتوانند کتاب‌ها را ارزیابی و سنجش و اولویت‌بندی کنند.
وی افزود: خوشبختانه تعدادی از ناشران در این زمینه اقداماتی را انجام دادهاندکه جای امیدواری است اما همین نگاه سودانگارانه باعث شده بعضی از ناشران ترجمه را بر تألیف مقدم بشمارند که این کار در
طولانی‌مدت اثرات مخربی خواهد داشت. حتی بعضی از ناشران، آثار قدیمی را حبس کرده‌اند که لازم است حبس‌زدایی کنند.
زبان تصویر گویاتر از متن است
مدیر عامل موسسه خانه کتاب ادامه داد: البته اگر ترجمه به یک جاده دوطرفه تبدیل شود و ترجمه معکوس، از فارسی به سایر زبان‌ها صورت بگیرد، دستاورد مثبت و ارزشمندی است، اما افسوس که در حوزه کودک، فقط در زمینه تصویرگری توانسته‌ایم در حوزه بین‌الملل حرفی برای گفتن داشته باشیم اما در حوزه متن و ترانه و شعر موفقیت چندانی نداشته‌ایم؛ بنابراین باید دست‌کم روی تصویرگری سرمایه‌گذاری هدفمند و جدی انجام دهیم، زبان تصویر شاید گویاتر از زبان متن باشد و دنیا هم ارتباط بیشتری با آن برقرار می‌کند و در میدان‌های جهانی هم می‌درخشند.
حسینیپور گفت: نوشتن برای کودکان سخت‌تر از بزرگسالان است زیرا اگر کودک و نوجوان با اندیشه نادرست تربیت شود در مراحل دیگر و حتی به زور هیچ کتابی نمی‌توان آن اندیشه را از ذهن او بیرون کرد. کسی که کتاب برای کودکان می‌نویسد باید در هر کلمه و هر سطر اندیشه کند و کلماتی برگزیند که مطابق طبع کودکان باشد و نوآموزان از آن نگریزند.
وی افزود: نکته دیگر اینکه کودکان ایرانی باید از پیشینه سرزمین مادری و افکار و اندیشه‌های کهن ایران‌زمین هم آگاه شوند و باید داستان‌های قدیمی ایرانی را نیز به زبان کودکان بازآفرینی کرد. کار آقای آذری‌یزدی در این زمینه بسیار قابل ستایش باشد.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب بیان کرد: کتاب خواندن در کودکان باید به یک عادت ثانویه تبدیل شود. قسمتی از زندگی روزانۀ آن‌ها باید کتاب خواندن باشد و برای آن‌ها زندگی بدون کتاب مثل زندگی بدون عروسک و در دنیای جدید بدون موبایل باشد. معرفی کتاب‌های مفید یا خوب برای کودکان هم نکته مهمی است زیرا خواندن کتاب‌های مضر آن‌ها را از راه صحیح منحرف می‌کند.
حسینیپور بیان کرد: همان‌قدر که والدین و مدرسه باید کودک را به مطالعه عادت دهند، بایستی در انتخاب کتاب هم دقت کرد و حتی نامحسوس باید این کار انجام بگیرد زیرا به قول ایتالیایی‌ها «بدترین دزدها، کتاب بد است» زیرا سارقی که عقل و قوه تشخیص و تمیز شخص را بدزد خطرناک‌ترین و بی‌رحمانه‌ترین دزدها بوده و غیرقابل اغماض است.
کتاب در کودکی، شیرازه و استخوانبندی افکار است
وی گفت: کتاب در ایام کودکی، شیرازه و استخوانبندی افکار شخص را شکل می‌دهد و اندیشه شخص زاییده کتاب‌هایی است که مطالعه
می‌کند و در واقع آن کتاب‌ها هستند که منشاء تراوش فکر و مغز اشخاص می‌شوند و به قولی برای شناختن اخلاق و روحیات یک ملت و سنجیدن میزان ذوق و پایه تفکر افراد آن باید تمام کتاب‌ها و رسائلی که میان آن ملت بیشتر رواج داشته و دارد مورد توجه و مطالعه قرار گیرد.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب بیان کرد: متأسفانه هنوز در نظام آموزشی ما آن چنان‌که باید و شاید شیوه‌های مؤثری برای عادت دادن کودکان و نوجوانان به مطالعه و خواندن کتاب وجود ندارد که امیدوارم در برنامه‌های در دست کار وزارت آموزش و پرورش، ازجمله جشنواره دانایی توانایی که سومین دوره آن در هفته کتاب برگزار و چهارمین دوره آغاز به‌کار کرد توفیقاتی در این زمینه حاصل شود.
حسینیپور افزود: هرچند البته نویسندگی برای کودک و نوجوان یک وجه و بُعد مهم در این حوزه به شمار می‌رود. امیدوارم این همایش که در سطحی عالی و علمی برگزار شده است، به تقویت مهارت‌ها، مضامین و شیوه‌های خلاقانه نویسندگی برای کودک و نوجوان و به‌کار بردن مفاهیم اجتماعی و سیاسی در آثار این گروه سنی، و به‌ویژه شناسایی و استخراج و بازآفرینی مضامین و مفاهیم اصیل ایرانی از متون کهن و سرانجام ترکیب فرهنگ و ادبیات عامیانه در ادبیات کودک و نوجوان چند گام به‌پیش بوده باشد.
منبع: ایبنا
ارسال دیدگاه