لزوم خلق و تخیل در ادبیات کودک

به گزارش کودک پرس ،نشست نقد و بررسی این مجموعه کتاب کودک با حضور جعفر دوزنده‌جانی منتقد و نویسنده کودک و نوجوان، طاهره ایبد نویسنده کتاب و حدیثه قربان تصویرگر این کتاب برگزار شد.

در ابتدای این نشست طاهره ایبد، نویسنده این مجموعه کتاب ضمن تشکر از تیم مهرک از چگونگی شکل‌گیری این قصه اظهار داشت: من یک مدت زمانی مشغول نوشتن رمانم بودم و در اتاق کارم یک پنجره بود که همیشه از آن پشه وارد اتاق می‌شد و نیش می‌زدند.

همان‌جا ایده نوشتن از پشه‌ها و قصه ساختن از آن‌ها به ذهنم رسید. تحقیق درمورد پشه‌ها را آغاز کردم و همان تحقیقات مرا به داستان‌های این کتاب‌ها رساند. داستان اول را که نوشتم متوجه نگاه فلسفی ناخواسته‌ام شدم. خود عبارت «یکی بود یکی نبود» یک عبارت در ادبیات فولکلور ما است و به دلیل تکرار عادی به نظر می‌رسد، اما اگر دقت کنیم جای سوال دارد و این سوال‌ها نقطه شروع نگاه فلسفی داستان است. داستان برای من بسیار مهم است، اما رولان بارت می‌گوید که مضمون در جمله جمله روایت جاری است. من هم فکر نکردم که فلسفی بنویسم، اما نگاه من نگاه فلسفی است.

ایبد ادامه داد: این پشه‌ها دارای تولد غیرارادی هستند و وارد جهان ناشناخته می‌شوند و برایشان سوال ایجاد می‌شود. این مهم است که کودکان پرسشگری را یاد بگیرند چرا که جامعه ما به این پرسشگری نیاز دارد. پرسش داشتن مهمتر از پاسخ دادن است.

وی همچنین درمورد غلبه فرم بر محتوای کتاب عنوان کرد: زبان و دیالوگ بخشی از شخصیت است. هر شخصیت ادبیات خاص خود را دارد. برای جدا کردن پشه‌ها از سایر موجودات باید نحوه صحبت کردن آن‌ها تغییر می‌کرد. این منجر به خلق زبان متفاوت شد. هرچند که نگران بودم کودکان متوجه نشوند، اما سعی کردم به دستوری برسم که قابل فهم باشد.

این نویسنده همچنین درمورد تصویرگری اثر گفت: تصویرسازی چند مرحله دارد. من از قبل با کار تصویرگری خانم قربان آشنا بودم و در مجله رشد نوآموز با ایشان همکاری داشتم. به همین جهت یک تصویر ذهنی از کار ایشان داشتم. در مورد این کار هم تنها نکته‌ای که مدنظرم بود این است که تصویرسازی بیشتر باشد چرا که فضا و شخصیت‌های داستانی تعدد دارد.

تلاش برای خلق تصاویر ساده و سالم

همچنین در این نشست محدثه قربان، تصویرگر مجموعه داستانی «بیز بیز پشه» با بیان این که این کتاب از کتاب‌های مورد علاقه اوست بیان کرد: من بسیار خوش‌شانسم که چند کار عالی با خانم ایبد انجام دادم. چون ذهن هردوی ما فانتزی است، تلفیق خوبی می‌شود. با تجربه‌هایی که داشتیم متوجه شدیم که کودکان اثر فانتزی را دوست دارند. در این امر وجود طراح گرافیک بسیار مهم است که جا دارد از آقای نجفی تشکر کنم. وقتی که اتود می‌زدم متوجه شدم که نباید اثر را پیچیده کنم. چرا که مخاطب من کودک است و نباید اغراق چندان داشته باشم. سعی کردم همراه متن منتهی با تخیل خودم باشم و با توجه به شناختی که از دنیای کودکان دارم تصاویر را خلق کنم. اولین مواجهه کودک با کتاب، تصویر است و من سعی می‌کنم تصاویر سالم و ساده‌ای ارائه دهم که درک کند، ولی همان سادگی را بامزه طراحی می‌کنم.

تحول در ادبیات کودک و نوجوان

در ادامه نقد و بررسی این اثر توسط جعفر دوزنده‌جانی نویسنده و منتقد ادبیات کودک و نوجوان انجام شد. این منتقد با بیان این که ادبیات کودک و نوجوان وارد دوره جدیدی شده است، گفت: ادبیات کودک و نوجوان دچار تحول شده و امروزه به صورت تخصصی به این حوزه نگاه می‌شود. مدت‌ها ما خاطرات دوران کودکی‌مان را می‌نوشتیم و منتشر می‌کردیم. اکنون که جلوتر رفته‌ایم دریافتیم که دیگر خاطرات جوابگو نیست و باید دست به خلق و تخیل زد. هر کتاب روحی دارد. جلد، تصاویر و کلمات جسم کتاب است که از طریق آن‌ها وارد متن و روح کتاب می‌شویم. چهار دلیل دارم که بگویم کتاب «بیز بیز پشه» یک کتاب کودک است. اولین دلیل من نوع کتاب‌سازی آن است که شامل تصویرگری، طراحی جلد و گرافیک کار می‌شود. دومین دلیل مسئله زبان است. وظیفه نویسنده خلق کلمه است. ابزار اولیه داستان زبان است. نویسنده در این اثر زبانی متناسب با زبان پشه‌ها خلق کرده است. در کنار آن برای هر موجود دیگری نیز این اتفاق افتاده است. دلیل سوم خلق شخصیت‌هایی است که هرکدام ویژگی خاص خود را دارند. چهارمین دلیل ریتم قصه است که کاملا متناسب با کار کودک است.

وی ادامه داد: در این مجموعه کتاب چندقصه آمده که همدیگر را کامل می‌کنند و سه مرحله از زندگی پشه‌ها را نشان می‌دهد که اگر عمیق‌تر نگاه کنیم می‌توانیم به زندگی بشر تعمیم دهیم. در جلد اول تولد رخ می‌دهد و پشه‌ها همراه با سوالشان حرکت می‌کنند و پرسش‌هایی دارند که در نهایت به فلسفه می‌رسند. جلد دوم کتاب مواجهه پشه‌ها با جهان بیرونی است و در نهایت جلد سوم پشه‌ها به شناخت اجتماع می‌رسند. در انتها هم آن‌ها در می‌یابند که «یکی بود یکی نبود» قصه خودشان است.