دستیابی مولفان و پژوهشگران کتاب کودک به منبع واژگان استاندارد
«اصطلاح‌نامه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» منبعی جامع برای مولفان و پژوهشگران کتاب کودک و نوجوان است تا با تکیه بر ماحصل تلاشی ۲۰ ساله به واژگانى استاندارد براى ذخيره‌سازى و بازيابى اطلاعات دست یابند.
به گزارش کودک پرس ، فاطمه زمانی از مولفان «اصطلاح‌نامه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» در آستانه برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران وجود منابع مستند و طبقه‌بندی شده را یکی از نیازهای مهم مولفان و پژوهشگران کتاب کودک و نوجوان خواند و در این زمینه به تشریح شکل‌گیری اصطلاح‌نامه کودک و نوجوان پرداخت.
عضو انجمن نویسندگان کودک و نوجوان گفت: اصطلاح‌نامه یا تزاروس كتابى است حاوى لغات و تعبيراتی در حوزه موضوعی خاص كه به صورتى منطقى، طبقه‌بندى و تنظيم شده است تا مراجعه‌كنندگان بتوانند واژه مناسب براى بيانِ مفاهيم موردِ نظرشان را بيابند و از ميان مجموعه مترادفات، کلمه‌ای كه فكرِ ما را واضح‌تر و دقيق‌تر بيان كند انتخاب كنيم. درواقع اصطلاح‌نامه هر رشته، مجموعه اصطلاحات برساخته از يك نوع زبان ساختگى است كه بين آنها روابط معنايى، رده‌اى، سلسله مراتبى و گردشی برقرار است و به يارى آن می‌توان مدارك و اسناد را مرتب و طبقه‌بندى و نمايه‌سازى كرد. هدف آن ايجاد واژگانى استاندارد براى ذخيره‌سازى و بازيابى اطلاعات است.
وی در ادامه به تشریح شکل‌گیری این اصطلاح‌نامه پرداخت و گفت: در سال 1370 کتابخانه مرجع کانون پرورش فکری کودکان، با سیاست‌گذاری جدید اقدام به تهیه و سفارش نشریات فارسی و غیرفارسی مرتبط با حوزه کاری خود کرد. این نشریات که مطالب مهم تحلیلی، پژوهشی، علمی داشتند در بخش نشریات آرشیو می‌شدند. به منظور قابل دسترس کردن مقالات آنها، نیاز به شیوه‌ای جهت نظم، سازماندهی و بازیابی پیدا شد. بدین منظور ایده نمایه‌سازی مقالات پایه‌گذاری شد و شروع کار با نمایه‌سازی اولین مقاله و با اولین کلیدواژه زده شد. کم کم گروهی کارشناس نمایه‌ساز برای مقالات فارسی و گروهی برای نمایه‌سازی مقالات غیرفارسی تشکیل شد. در ابتدای کار، منبع مستندی برای رجوع و انتخاب کلید واژه‌ها وجود نداشت و با استناد به «سرعنوان‌های موضوعی، انواع فرهنگ‌ها، واژه‌نامه‌ها و اصطلاح‌نامه‌های تخصصی»، اقدام به گردآوری واژه‌های مرتبط با محتوا و رویکرد نشریات شد. این واژه‌ها در برگه‌های شلف لیست و برگه‌های موضوعی برگه‌دان‌ها نوشته و آرشیو می‌شدند که با افزایش تعداد آنها، دسترسی و بازیابی دشوار شد، بدین منظور نسخه‌ایی دست‌نویس به شکل الفبایی از کلید واژه‌هایی که به مرور زمان گردآوری شده بودند تهیه شد.
زمانی ادامه داد: پس از مدتی در برنامه وردword تایپ و به تعداد کارشناسان تکثیر شد تا دستنامه‌ای برای انجام کار باشد. در پایان هر ماه جلسات مذاکره‌ای برای افزودن واژه‌های جدید و انجام تغییرات و مستندسازی در نسخه‌های موجود برگزار می‌شد. بعد از مدتی بنا شد جهت دقت و تسریع کار از برنامه رایانه‌ای اکسل excel استفاده شود تا افزودن و جستجوی هر واژه به سهولت امکان پذیر باشد.
کارشناس مسئول کتابخانه مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان افزود: بعد از حدود 20 سال، مجموعه کلیدواژه‌ها که ابتدا تنها با یک اصطلاح بنا نهاده شده بود به بیش از 10 هزار واژه رسید. با توجه به این که کلیدواژه‌ها صرفا بر اساس الفبایی مرتب شده و ارتباط معنایی و ارجاعات نامشخص بودند، بایست سازماندهی و به شکل اصطلاح‌نامه تهیه و چاپ می‌شدند. بنابراین ضرورت، طرح اجرایی و علمی کار از سوی من و مینا ذاکرشهرک، تدوین شد و بارها به مدیران مختلف ارائه شد که هربار نظر مساعد دریافت نمی‌شد تا این که در سال 1391 با حمایت وحید طوفانی، رییس وقت کتابخانه مرجع و گرفتن موافقت از مدیران فوق، با موسسات و مراکز گوناگون از جمله موسسه نمایه، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی، مرکز جهاد کشاورزی و … مذاکره و سپس اقدام به خرید نرم افزار اصطلاح‌نامه از شرکت پارس آذرخش شد. با تشکیل جلسات متعدد تخصصی بین تیم کاری؛ اصطلاحات بررسی و تایید شد و با همکاری نرگس قدیمی که سابقه خوب و جدی در این زمینه داشت کار تدوین آغاز شد.
این کارشناس ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی درباره ویژگی‌های این اثر خود توضیح داد: مقدمه اين اصطلاح‌نامه حاوى نكات جالب و کاربردی درباره اصطلاح‌نامه‌ها، تفاوت ميان اصطلاح‌نامه و سرعنوان‌هاى موضوعى، تاريخچه تدوين، دستورالعمل و شیوه استفاده، و ساير اطلاعات ضرورى آمده است. نحوه نگارش آن به سه شکل نمايه الفبايى، نمایه رده‌اى و نمایه گردشى است و تعداد واژگان به کار رفته شامل 16978 واژه کلی، 4258 اصطلاح مرجح، 1560 اصطلاح مرتبط، 1464 اصطلاح نامرجح، 2892 اصطلاح اخص است.
وی افزود: در نمايه الفبايى كليه توصيفگرها و غيرتوصيفگرها بشکل الفبایی مدخل قرار گرفته‌اند و اصطلاحات اعم و اخص و يا مرتبط هر يك، مشخص شده‌اند. غيرتوصيفگرها نيز به توصيفگرها ارجاع داده شدند. ضمناً يادداشت‌هاى دامنه برای توضیح واژه‌ها یا عبارات در این بخش آمده است. در نمايه موضوعی 11 رده بر اساس نیاز و سیاست کاری انتخاب شدند که شامل رده‌های: آموزش و پرورش = (با علامت اختصاری) آم، ادبیات = اد، ارتباطات = ار، جامعه شناسی = جا، دانش شناسی و علم اطلاعات = کت، دین = دی، روانشناسی = رو، زبانشناسی = زب، فلسفه = فل، فناوری و علوم تجربی = فن، هنر و فرهنگ = هن ، هستند. در نمايه گردشى، كليه واژه‌هاى توصيفگر و غير توصيفگر، در جای الفبایی خود مدخل قرار داده شده‌اند. این بخش پرکاربردترین بخش اصطلاح‌نامه جهت جستجوی کلیدواژه‌ها است.
گفتنی است از فاطمه زمانی آثاری همچون جایگاه کودک در ادبیات کودکان، چرا ماهی‌ها حرف نمی‌رنند، مواد مخدر هرگز! (راهنمای پسران و دختران)، بلوغ چاقی (راهنمای پسران و دختران)، موفقیت در امتحان (راهنمای پسران و دختران، رکوردهای جهانی گینس ۲۰۰۵، مجموعه ۱۱ جلدی مرز پرگهر منتشر شده است.
منبع: ایبنا
ارسال دیدگاه