بررسی استانداردهای لازم برای کتاب‌خانه کودک
دو کارشناس کتاب‌داری حوزه کتاب‌داری در هفتادوچهارمین نشست توسعه و ترویج کتاب‌خوانی کتاب‌خانه‌ی مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در مورد استانداردهای کتاب‌خانه کودک به ایراد سخن پرداختند.
به گزارش کودک پرس ، فرزانه طاهری قندهاری کارشناس ارشد کتاب‌داری در ابتدای این نشست گفت: با تولد هر کودک در نهاد خانواده طفل از جنبه‌های مختلف جسمی و حرکتی، عاطفی، شناختی، کلامی(زبان‌آموزی) و اجتماعی شروع به رشد می‌کند.
وی افزود: بعد از خانواده که در آن کودک در همه رکن‌ها رشد می‌کند نهاد دوم می‌تواند کتاب‌خانه باشد که به رشد شناختی و اجتماعی کودکان کمک زیادی می‌کند چرا که در کتاب‌خانه، «کودک دیگر را می‌شناسد»، «دیگر بودن را تجربه می‌کند» و «دیگری را خلق می‌کند».
عضو انجمن کتاب‌داری و اطلاع‌رسانی در ادامه یادآور شد به جز موارد گفته شده موضوع مهمی دیگری نیز وجود دارد که کتاب‌خانه‌ها باید توجه ویژه به آن داشته باشند و آن بحران‌هایی از قبیل: شرایط کودکان بی‌سرپرست و بد سرپرست، بحران پس از بیماری، چالش‌های روحی و عاطفی دوران کودکی، جنگ، مهاجرت و این اواخر کودک همسری است که روی زندگی آن‌ها تاثیر زیادی دارد.
وی ادامه داد کتاب‌خانه‌ها می‌تواند فرآیند جامعه‌پذیری را پشتیبانی کنند از سوی دیگر هر کشوری شرایط ویژه‌ی خود را دارد و از آن جایی که کودکان در نقاط مختلف ایران تا ۷ سالگی با زبان مادری خود بزرگ می‌شوند تنوع زبانی، قومی، انگیزش و درک خواندن، بحران‌هایی است که کتاب‌خانه‌ها می‌توانند فضایی امن برای عبور از این چالش‌ها ومسوولیت‌پذیر کردن کودکان فراهم کنند.
طاهری خاطرنشان کرد: اگر در گذشته شاهد بودیم که می‌گفتند بچه‌های فلان محله یا فلان مدرسه به خاطر این بود که این بچه‌ها شرایط خاصی دارند که به شیوه‌ی خاصی همه اعضای آن محله یا مدرسه با رویدادها برخورد می‌کنند، نه خیلی یکسان ولی نزدیک به هم، این‌ها رویکرد متفاوت تعلیم و تربیت را تجربه کرده بودند و به رویدادها نگاه یکسانی داشتند، اما هرگز نشنیده‌ایم کسی بگوید بچه‌های فلان کتاب‌خانه‌اند، شاید به خاطر این است که مجموعه‌های با کیفیت نداریم یا فهرست‌های توصیفی و تحلیلی خوبی نداریم و مهم‌تر این‌که ما از خدمات کتاب‌خانه‌ای تنها کارهای پایه‌ای مثل امانت کتاب، عضویت و… را انجام داده‌ایم و مانند کتاب‌خانه بزرگ‌سال فعالیت دیگری را در روند کتاب‌داری نداریم.
وی با بیان این‌که سهیم شدن کودکان با کتاب‌ها به شیوه بزرگ‌سالانه نیست و دنیای آن‌ها و شیوه کتاب‌خوانی‌شان با بزرگ‌سال متفاوت است اظهار داشت: کودکان از نظر نیازها و نگاه‌شان به جهان پیرامون و دیگران با بزرگ‌سالان تفاوت دارند و نمی‌توان با ساده کردن اطلاعات توصیفی و تحلیلی و فهرست نویسی‌ها در روند کتاب‌داری کتاب‌خانه بزرگ‌سال راه‌کاری برای کودک پیدا کرد.
کارشناس ارشد کتاب‌داری در ادامه بیان داشت: بچه‌ها بیشتر مایلند مشارکتی ماجراجویانه و اکتشافانه عمل کنند و کسی با آن‌ها همراه باشد و دوست دارند شاد باشند پس حق دارند کتاب‌خانه ویژه خود با استانداردهای لازم را داشته باشند.
طاهری افزود: بر اساس پنج اصل رانگاناتان یک کتاب‌خانه استاندارد «کتاب برای استفاده دارد»، «هر خواننده کتابش را دارد»، «هر کتاب خواننده‌اش را دارد»، «در وقت خواننده صرفه‌جویی می‌شود» و «کتاب‌خانه نهادی زنده و پویا است».
عضو شورای کتاب کودک اضافه کرد: در فرایند کتاب‌داری برای داشتن چنین کتاب‌خانه‌ای گام اول مجموعه‌سازی است که در این مرحله با توجه به اهداف کتاب‌خانه و نیاز مخاطب کتاب روزآمد تهیه می‌شود، گام دوم سازماندهی است که با نشانه‌گذاری‌ها و کدگذاری‌ها دسترسی‌ها آسان می‌شود تا در کمترین زمان کتاب به دست خواننده‌اش برسد و بخش خدمات کتاب‌خانه بتواند از این دانش و راه‌کارها بتواند خدمات عمومی بهتری ارایه دهد.
وی خاطرنشان کرد: بر اساس استانداردهای خدمات کتاب‌خانه‌های عمومی که از سوی انجمن کتاب‌داری و اطلاع‌رسانی با همکاری هیات‌امنای کتاب‌خانه‌های عمومی و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان پیش‌نویس آن تدوین شده در بخش خدمات عمومی کارکردهای این بخش تعریف شده است که کارکردهای سه‌گانه بخش خدمات عبارتند از: خدمات اطلاع‌رسانی که ماهیت و موضوع آن اطلاعات است، خدمات آموزشی که وظیفه‌ی آموزش کاربران برای بهره‌گیری از کتاب‌خانه است و خدمات فرهنگی که به قصد لذت‌بردن از خواندن و فعالیت‌های کتاب‌خانه است.
او سازماندهی و آماده‌سازی، توصیف و تحلیل محتوا، نظم و ترتیب، توجه به متغیرها در فهرست‌نویسی، توجه به کودکان دارای نیاز ویژه، تدوین مسیریاب‌های موضوعی، تهیه فهرست بسته‌های پشتیبان و… را از دیگر ضرورت‌های استانداردهای کتاب‌خانه‌های عنوان کرد که باید مورد توجه کتاب‌داران باشد.
طاهری هم‌چنین یادآور شد کتاب‌دار باید تحلیل محتوایی کامل از کتاب‌های کودکان داشته باشد تا بتواند پاسخ‌گوی نیازهای گروه‌های مختلف باشد.
فرامرز مسعودی مدیر طرح استاندارد کتاب‌خانه‌های عمومی ایران دیگر سخنران هفتادوچهارمین نشست توسعه و ترویج کتاب‌خوانی کتاب‌خانه‌ی مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود که با موضوع استانداردهای کتاب‌خانه‌های کودک برگزار شد.
وی در ابتدای این نشست گفت: من در کودکی و نوجوانی عضو کانون بودم و فرزندانم هم عضو این مجموعه فرهنگی‌بوده‌اند و به نظرم امروز سومین نسلی است که کودکی خود را در کتاب‌خانه‌های کانون سپری می‌کند و همه ما از کانون خاطرات خوشی داریم.
مسعودی در ادامه یادآور شد: در سال‌های اخیر فعالیت‌های زیادی در حوزه‌های مختلف کتاب‌داری و کتاب‌خانه‌ها در ایران صورت گرفته و دست‌آوردهای خوبی نیز به همراه داشته، اما استانداردهای ما بیشتر از خارجی‌ها ترجمه شده است در حالی که ترجمه تمام مشکل ما را حل نمی‌کند و گاهی بایدها با هم متفاوت است به عنوان مثال بایدهای کتاب‌خانه مونیخ و نورنبرگ با باید ما در ایران یکی نیست.
وی اضافه کرد یکی از متغیرهای مهم در کتاب‌خانه‌ها سن مجموعه است یعنی بر اساس قانون ایفلا ۲۵ درصد کتاب‌های هر کتاب‌خانه باید از انتشارات ۵ سال اخیر باشد و در استرالیا ۵۰ درصد منابع باید از تولیدات ۵ سال گذشته باشد آیا این در ایران عملی است.
عضو هیات علمی انجمن کتاب‌داری و اطلاع‌رسانی تامین بودجه برای تامین منابع کتاب‌خانه‌ها را یکی از چالش‌های بزرگ کتاب‌داران از گذشته تا به‌حال در ایران عنوان کرد و افزود: هیچ استانداردی قابلیت استفاده یکسان در شرایط مختلف را ندارد.
وی خاطرنشان کرد امروز در ایران از یک قفسه کتاب تا یک فضای بزرگ هزار متری را کتاب‌خانه می‌نامیم در این شرایط استانداردها را بر چه اساسی باید قرار داد، جمعیت خدمت‌گیر، اعضای کتاب‌خانه یا… این‌ها پرسش‌هایی است که استاندارد باید به آن پاسخ دهد.
مسعودی در پایان اظهار داشت سطح‌بندی در استانداردهای کتاب‌خانه‌ها باید صورت گیرد و با توجه به شرایط هر منطقه استانداردهای متفاوت در سطوح مختلف تدوین شود که تلاش شده در طرح استاندارد کتاب‌خانه‌های عمومی ایران با مطالعه‌های آماری در حد امکان به این پرسش‌ها پاسخ داده شود.
هفتادوچهارمین نشست توسعه و ترویج کتاب‌خوانی کتاب‌خانه‌ی مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان روز ۲۹ بهمن ۱۳۹۷ در محل این کتاب‌خانه در خیابان خالد اسلامبولی تهران برگزار شد.
منبع: کانون پرورش فکری
ارسال دیدگاه