عروسک‌ها در انتقال فرهنگ جوامع نقش دارند

به گزارش کودک پرس ، نخستین نشست هم‌اندیشی طراحان عروسک‌های ایرانی با حضور جمعی از عروسک‌سازان و دست‌اندرکاران این حوزه ظهر روز 29 بهمن در سالن کنفرانس شماره یک مرکز آفرینش‌های فرهنگی هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد.

مدیرکل مرکز سرگرمی‌های سازنده و بازی‌های رایانه‌ای طی سخنانی در این نشست گفت: در فرهنگ لغت فارسی، کلمه‌ی بازی برابر با سرگرمی، مشغولیت، تفریح، کار و ورزش آمده است؛ اما زیست‌شناسان، روان‌شناسان، جامعه‌شناسان و هنرمندان درباره‌ی بازی، نظرها، تعاریف و برداشت‌های دیگری ارایه می‌دهند.

به گفته‌ی حموله زیست‌شناسان بر این باور هستند که علاقه‌ی انسان به بازی ریشه در کنجکاوی او به کشف و شناخت محیط اطراف دارد. روان‌شناسان نیاز انسان به بازی را نتیجه‌ی وجود انرژی مازادی می‌دانند که وی در خود نهفته دارد و جایی باید به مصرف برساند. در دیدگاه جامعه‌شناسی نیز بازی وسیله‌ای برای تمرین آدمی در زندگی اجتماعی تلقی شده است. در نهایت، هنرمندان نیز بر این باورند که بازی، هنری ناشی از فرهنگ، آداب و سنن هر جامعه است.

حموله با تاکید بر این‌که به اذعان صاحب‌نظران، دوران کودکی مهم‌ترین بخش زندگی انسان است، ادامه داد: عروسک و اسباب‌بازی‌ها بخش جدایی‌ناپذیر دوران کودکی هستند که تاثیر عمیقی بر اندیشه و فرهنگ کودکان دارند. نقش عروسک‌ها در انتقال فرهنگ هر اجتماعی غیر قابل انکار است.

او عروسک‌ها را رسانه‌هایی نامید که می‌توانند پیام‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و تاریخی هر قوم و ملتی را منتقل کنند و اظهار داشت: در این میان، عروسک‌های محلی با یادآوری ارزش‌های بومی و خرده فرهنگ‌ها قادر هستند مخاطبان را با هویت بومی و منطقه‌ای آشنا کنند.

به گفته‌ی او از همین روی عروسک‌ها به عنوان سفیران فرهنگی، معرف پیشینه‌ی تاریخی، فرهنگی آداب و رسوم مردمان مناطق مختلف در هر نقطه از جهان هستند. با شناخت عروسک‌ها می‌توانیم مردمان را بهتر و دقیق‌تر بشناسیم و از این طریق، زمینه ایجاد دوستی و هم‌دلی را فراهم کنیم.

مدیرکل مرکز سرگرمی‌های سازنده ضمن ابراز خرسندی از حضور در جمع هنرمندانی که عروسک را به عنوان عرصه‌ی هنر و خلاقیت‌شان برگزیده‌اند، ابراز امیدواری کرد با تشکیل «انجمن طراحان عروسک‌های ایرانی» ساختاری توانمند در این حوزه ایجاد شود.

او گفت: گام برداشتن در جهت نشر فرهنگ از طریق عروسک و اسباب‌بازی بی‌تردید نیازمند زیرساخت‌هایی است. تشکیل انجمن، توسعه‌ی پژوهش در این حوزه، بهره‌مندی توامان از طرح‌های ملی، سنتی و بومی ایرانی با دانش فنی روز دنیا از جمله‌ی این زیرساخت‌ها است.

به باور حموله بازی‌ها به طور عام، دارای یک بار فرهنگی هستند که چه در عصر حاضر و چه در گذشته با هدف پرکردن اوقات فراغت انسان طراحی شده‌اند.

او با تاکید بر این‌که تمرین نقش بزرگسالی با کمک بازی یا اسباب‌بازی از سوی کودک از کارکردهای مهم بازی برای کودکان و محور مطالعه‌ی تصمیم‌سازان، برنامه‌ریزان، طراحان و حتی خانواده‌هاست، افزود: این امر عموما در بازی‌های گروهی و میدانی یا بازی با عروسک نمایان می‌شود.

مدیرکل مرکز سرگرمی‌های سازنده در بخش دیگر از سخنانش درباره‌ی بازی‌های گروهی توضیح داد: درباره‌ی این بازی‌ها تنوع و غنای فرهنگ عامه‌ی ایران، مرجع بسیار ارزشمندی است و با شناخت بازی‌های بومی، قبیله‌ای، محلی و سنتی ایرانی که علاوه بر بار فرهنگی از جذابیت و تنوع بالایی نیز برخوردار هستند، نه تنها می‌توان تاریخ و سنت‌های این مرز و بوم را به شکلی پویا و عمیق به نسل‌های آینده منتقل کرد؛ بلکه می‌توان از آن به عنوان بهانه‌ای برای گریز از عواقب اعتیاد به تکنولوژی و معنا و مفهوم بخشی دوباره به زندگی استفاده کرد.

او ادامه داد: به ویژه آن‌که در بسیاری از این نمونه بازی‌ها، قوانین ساده و اولیه‌ای از شکل بهینه‌ی اداره زندگی و هدایت آن آموزش داده و تمرین می‌شود. تا افراد را به مهارت‌های لازم برای رویارویی با موقعیت‌های دشوار زندگی مجهز کند.

به گفته‌ی رییس دبیرخانه‌ی شورای نظارت بر اسباب‌بازی احترام به دیگران، درک مفهومی و عملی رقابت سالم، دست‌یابی به مهارت پذیرش شکست، کار گروهی، همکاری و هم‌یاری با دیگران برای رسیدن به یک هدف مشترک، ایثار و فداکاری، تلاش جسمی و فکری، اهمیت راستی و صداقت و… از جمله آموزش‌هایی است که بازی‌های سنتی وقومی ایران به کودکان و نوجوانان ما ارایه می‌دهند.

او تاکید کرد: برهمین اساس ایجاد شرایط احیای آن در مدارس، مراکز پیش‌دبستانی، مراکز فرهنگی هنری کانون، پارک‌ها، مجتمع‌های بزرگ مسکونی و… به عنوان یک حرکت  فرهنگی اجتماعی بزرگ و سازنده باید مورد اهتمام قرار گیرد.

حموله یادآور شد: نکته‌ی اساسی در این حرکت، بهره‌گیری از ظرفیت‌های این بازی‌ها در تولید اسباب‌بازی و یکی از اولویت‌های ما در حوزه‌ی فرهنگی همین است.

او با تاکید بر این‌که تعلل و فرصت‌سوزی در این زمینه قابل جبران نیست، اظهار داشت: بررسی و نتیجه‌گیری از این موضوع که در بازار جهانی اقتصاد فرهنگی در حوزه‌ی اسباب‌بازی بین ظرفیت‌های ما و جایگاه ما چه تناسبی وجود دارد، کار دشواری نیست؛ البته ورود جدی به این عرصه، پیش نیازهایی دارد که در فرصتی مناسب‌تر به آن باید بپردازیم.

مدیرکل مرکز سرگرمی‌های سازنده و بازی‌های رایانه‌ای در ادامه و درباره‌ی عروسک گفت: شناخت ارتباط حیاتی، پیچیده و چند وجهی کودک و عروسک در واقع کلید ورود به دنیای کودک است که در این میان، وجه سرگرمی این ارتباط شاید کم اهمیت‌ترین باشد.

او توضیح داد: کودک در رابطه با عروسک افزون بر تمرین نقش‌های مختلف بزرگ‌سالی به ارتباط کلامی، رابطه عاطفی، و… می‌پردازد. شناخت این رابطه ما را به افکار، رویاها و مطالبات کودک آگاه می‌کند. به‌علاوه می‌تواند در آموزش غیر مستقیم به کودکان کمک کند و نیز در بهبود و تقویت بهداشت روانی، ارتقا مهارت‌های فردی، بینش و خلاقیت کودکان تاثیرگذار و سازنده باشد.

حموله با تاکید بر این موضوع که مسلما چنان‌چه این مساله بدون شناخت و نظارت صحیح مدیریت فرهنگی کشور صورت گیرد، می‌تواند تبعات ناخوشایندی داشته باشد و ناهنجاری‌ها و تاثیرات سوء فرهنگی در شخصیت آینده کودکان پی‌ریزی کند، این معضل را بیشتر ناشی از محصولات جنبی مرتبط با عروسک دانست.

او به نقش عروسک‌بازی در رشد و تکامل کلامی کودک اشاره کرد که امری کاملا درخور توجه‌ است و توضیح داد: کودک در ارتباط با عروسک، دوست دارد موقعیت خود را بیان کند و دنیای اطراف خود را تعریف کند. تعریف او از دنیا، تصویرهایی است که از پدر، مادر، برادر و خواهر، خانه و کوچه‌های اطراف خانه‌ی خود دارد. اگر پدر و مادر در برخورد با او بی‌میلی کنند یا برعکس، رفتار مناسبی داشته باشند، کودک این رفتارها را برای عروسکش بازگو می‌کند و همین تعریف کردن سبب آرامش و تخلیه روانی کودک می‌شود و در نهایت باعث تجلی و بروز برخی از بیانات و گفته‌های ناب و ارزشمند در ذهن کودک می‌شود.

حموله ادامه داد: بنابراین رفتار کودک با عروسک، در پیشرفت و تکامل کلامی کودک تاثیرگذار است. به شرط آن‌که ما رفتار و گفتار کودک را به هنگام گفت‌وگو با عروسک جدی بگیریم.

او میل به داشتن هم صحبت را یکی از نیازهای اساسی برشمرد که باعث گرایش کودک به عروسک می‌شود و اظهار داشت: عروسک برای کودک یک شخص محسوب می‌شود و با او رابطه‌ی اجتماعی برقرار می‌کند و کودک با توجه به مسوولیت خود در مسیر مسوولیت‌پذیری و خلاقیت اجتماعی، قرار می‌گیرد.

حموله در بخش پایانی سخنانش برخی از وظایف شورای نظارت بر اسباب‌بازی را برای تعامل و همکاری بیشتر با عروسک‌سازان و حاضران در این هم‌اندیشی مطرح کرد.

او همچنین اشاره‌ای به اهداف برگزاری نخستین هم‌اندیشی طراحان عروسک ایرانی داشت.

به گفته‌ی حموله معرفی و شناساندن بخشی از توانمندی‌های طراحان عروسک‌های ایرانی به مخاطبان و رسانه‌های گروهی، ایجاد فرصت و انگیزه‌بخشی برای تولیدکنندگان اسباب‌بازی تا در سال آینده برای تولید عروسک‌های ایرانی اهتمام بیشتری داشته باشند، پر رنگ کردن نقش و تاثیر عروسک در شکل‌گیری شخصیت کودک و تعامل مناسب میان کودک و خانواده، توجه به مطالبات و مشکلات موجود بر سر راه طراحان عروسک ایرانی و پی‌گیری این درخواست‌ها و کمک به رفع موانع و مشکلات در حد توان و وظایف شورای نظارت، اطلاع‌رسانی و آگاه کردن طراحان عروسک از نحوه ثبت تولیدات عروسکی در شورای نظارت بر اسباب‌بازی و در نظر گرفتن تخفیف ویژه برای حاضران در نشست هم‌اندیشی و بسترسازی مناسب برای توجه بیشتر به عروسک که مهم‌ترین اسباب‌بازی کودک است و از نظر فروش و واردات نیز حجم قابل توجهی را به خود اختصاص داده است، از جمله اهداف برپایی این نشست است.

منبع: کانون پرورش فکری