از سیر تا پیاز بیست‌وپنجمین دوره جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان

به گزارش کودک پرس ، امسال جشنواره تئاتر کودک و نوجوان 25 ساله شده و این موضوع باعث شده است برنامه‌های جنبی ویژ‌‌ه‌ای برای آن در نظر گرفته شود بویژه اینکه امسال صدمین سال تأسیس تئاتر کودک و نوجوان در ایران نیز هست. از جمله برنامه‌هایی که برگزارکنندگان جشنواره امسال تدارک دیده‌اند برگزاری یک جشن همگانی یا همان شادپیمایی است که شنبه برپا شد. علیرضا درویش‌نژاد، مدیرکل ارشاد استان همدان -که تأکید ویژه‌ای بر شادی و تنوع فرهنگی دارد- در نشست خبری این دوره از جشنواره خبر داد که این شادپیمایی از فاصله میان آرامگاه ابن سینا تا میدان امام خمینی برگزار می‌شود تا مردم شهر سهمی از این شادی داشته باشند و جشنواره رویکرد اجتماعی پررنگ‌تری داشته باشد و به سالن‌های تئاتر محدود نشود. عصر شنبه از المان جشنواره در محوطه تالار فجر رونمایی شد و شادپیمایی کودکان از ساعت 15 در میدان امام خمینی(ره) ادامه پیدا کرد و در نهایت مراسم افتتاحیه ساعت 18:30 در سالن ورزشی فردوسی برگزار شد و این گونه بود که جشنواره بیست و پنجم رسماً کار خود را آغاز کرد. با برگزاری این شادپیمایی، جشنواره بیست و پنجم روز 28 آبان ماه آغاز شد و از امروز نمایش‌های گوناگونی در بخش‌های مختلف این دوره از جشنواره اجرا دارند.

این نمایش‌ها از ساعت 10 صبح اجرای خود را آغاز می‌کنند و اجرای آثار تا شب ادامه خواهد داشت. مانند دوره‌های پیشین مجتمع بوعلی، مجتمع شهید آوینی، تالارهای فجر و مهدیه تالار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همدان، سینما فلسطین همدان و سالن سینمای کانون پرورش فکری میزبان‌ نمایش‌های جشنواره امسال در بخش صحنه‌ای هستند و نمایش‌های خیابانی هم در محوطه مجتمع فرهنگی هنری شهید آوینی اجرا می‌شوند. در کنار اینها نمایش‌های خردسال در مهدهای کودک هم روی صحنه می‌روند تا این کودکان حاضر در این مکان‌ها نیز سهمی از جشنواره داشته باشند.

 

جشنواره تئاتر کودک و رویکرد اجتماعی
وضعیت اقتصادی و اجتماعی سال‌های اخیر بویژه امسال، مسئولان جشنواره را بر آن داشت تا شعاری اجتماعی برای این دوره از جشنواره در نظر بگیرند؛ «تئاتر و حقوق کودکان». آنها امیدوارند با این شعار بتوانند افکار عمومی را نسبت به حقوق کودکان آگاه‌تر سازند. مریم کاظمی که امسال برای دومین سال پیاپی دبیری جشنواره را بر عهده دارد، تأکید دارد که این روزها بسیاری از حقوق کودکان نادیده گرفته می‌شود. در سال‌های اخیر علاوه بر مشکلاتی که زمینه امنیت کودکان در محیط‌های آموزشی و عمومی رخ داده که موجب نگرانی بسیاری از خانواده‌ها شده است، حتی در جمع‌های خانوادگی نیز حقوق کودکان به‌ شکلی دیگر نادیده گرفته می‌شود، چراکه در این جمع‌ها بزرگترها مدام درباره وضعیت اجتماعی و اقتصادی سخن می‌گویند و با این کار، احساس ترس و نومیدی را در کودکان ایجاد می‌کنند. حال آنکه هیچ کس حق ندارد کودکان را از آینده بترساند یا آنان را دلسرد و افسرده کند. او امیدوار است با این شعار و از راه تئاتر بتواند کودکان را نسبت به حقوق‌شان آگاه کند. با همین نگاه، جشنواره امسال رویکرد اجتماعی‌تری نسبت به دوره‌های گذشته دارد. در این جشنواره نمایشی با نام «الیور توییست» با حضور کودکان کانون اصلاح و تربیت اجرا می‌شود. این اثر نمایشی بر اساس طرحی از فرهاد درودگر و با بازیگردانی پارسا پولادوند آماده شده و پنج نفر از نوجوانان پسر کانون اصلاح و تربیت تهران در آن بازی می‌کنند. نمایش «جادوی گل سرخ» نوشته و کار پژمان شاهوردی هم از نمایش‌های بخش خیابانی جشنواره تئاتر کودک و نوجوان است که با همکاری کودکان برای کودکان و با موضوع کودکان کار اجرا می‌شود و به این پرسش پاسخ می‌دهد که چطور کودکان کار هم مانند دیگر کودکان از حقوق یکسانی برخوردار می‌شوند. گروه‌های اجرایی تلاش دارند تا دیگر کودکانی که شاید هرگز فرصت تماشای دیدن تئاتر در سالن‌های نمایش را نداشته باشند، از این هنر بی‌بهره نمانند و اگر امکان دیدن تئاتر ندارند، دست کم به‌عنوان موضوع بعضی از نمایش‌ها در جشنواره حضور داشته باشند.

توجه به محیط زیست
توجه به محیط زیست و نگهداری آن از دیگر موضوعاتی است که تعدادی از شرکت‌کنندگان جشنواره امسال، به آن توجه داشته‌اند و نمایش‌هایی مانند «داستان یک توپ»، «وارش»، «یه خال سر بنیشیم» و… نگهداری از کره زمین و آسیب‌هایی را که به آن وارد می‌شود و نیز موضوع آب و درست استفاده کردن از آن را دستمایه قرار داده‌اند و به این موضوع می‌پردازند که کودکان چگونه می‌توانند حافظ و نگهدار محیط زیست باشند. آنان امید دارند با اجرای این گونه نمایش‌ها و دستمایه قرار دادن این موضوعات، فرهنگ نگهداری و مراقبت از محیط زیست را به کودکان منتقل کنند.

از تئاتر خردسال تا نشست‌های تخصصی
جشنواره بیست و پنجم شامل 9 بخش است که در هر یک از آنها آثار گوناگونی اجرا می‌شوند. این جشنواره نیز همانند جشنواره نمایش عروسکی تهران ـ مبارک که شهریور ماه برگزار شد، بخشی را به تئاتر دانش‌آموزی اختصاص داده است که در آن سه نمایش «گیسوان در باد»، «کبوتر ناز» و «آسیاب به نوبت» از همدان در کنار سه نمایش برگزیده دیگر از سراسر کشور به صحنه می‌روند. نمایش «گیسوان در باد» کاری از دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه دوم مدرسه شهدای جاویدالاثر ناحیه ۲ همدان، نمایش «کبوتر ناز» کاری از دانش‌آموزان پسر دوره متوسطه دوم مدرسه آینده سازان شهرستان کبودرآهنگ و نمایش «آسیاب به نوبت» کاری از دانش‌آموزان دختر متوسطه دوم مدرسه پروین اعتصامی ناحیه یک همدان، سه نمایشی هستند که همراه با سه نمایش برگزیده از دیگر استان‌ها در این بخش به اجرا در می‌آیند.
دیگر بخش‌های جشنواره امسال همچون دوره‌های گذشته است. به این معنا که تئاتر کودک، تئاتر نوجوان، تئاتر ملل، مسابقه تئاتر خردسال، مسابقه تئاتر خیابانی، مسابقه نمایشنامه‌نویسی، میهمان و کارگاه‌های آموزشی و نشست‌های تخصصی، دیگر بخش‌های این دوره از جشنواره را شامل می‌شوند. در بخش کودک و نوجوان هر یک 9 نمایش، در بخش خردسال و خیابانی نیز هر یک 7 نمایش و در بخش ملل 10 نمایش اجرا می‌شوند. در کنار اینها 4 کارگاه نمایشی با حضور استادانی از کشورهای استرالیا، روسیه و آلمان برگزار می‌شود.

100 سالگی تئاتر کودک و یادی از باغچه‌بان
اما جشنواره امسال برای برگزارکنندگان و برای فعالان تئاتر کودک بویژه بنیاد نمایش کودک ویژگی دیگری هم دارد، چراکه این جشنواره همزمان با صدمین سالگرد شکل‌گیری تئاتر کودک در ایران برگزار می‌شود. اتفاقی که با نام جبار باغچه‌بان گره خورده است. مردی که برای اولین بار تئاتر کودک را به ایران آورد و بانی و مبدع تئاتر کودک در ایران است و علاوه بر آن به کودکان ناشنوا نیز توجهی ویژه داشت و برای اولین بار مهد کودک هم در ایران راه‌اندازی کرد.

برگزارکنندگان جشنواره امسال، روز 24 آبان ماه برای ادای احترام به این مرد بر مزارش در چشمه علی شهر ری گرد هم آمدند. آنان پیش از این از شهرداری قول گرفته‌اند که آرامگاه این هنرمند را به مکانی فرهنگی تبدیل و میدان مجاور آن را به‌نام او نامگذاری کنند. در مراسم ادای احترام به این هنرمند، داوود کیانیان رئیس بنیاد تئاتر کودک هم درخواست این بنیاد را مبنی بر راه‌اندازی موزه تئاتر کودک مطرح کرد. به گفته او، تئاتر کودک در ایران 100 ساله شده و اسناد و مدارک بسیاری در آن وجود دارد و خوب است این اسناد در موزه‌ای به‌نام باغچه‌بان گردآوری شوند. همچنین در این برنامه اعلام شد که کتاب زندگینامه باغچه‌بان منتشر می‌شود. علاوه بر برنامه روز پنجشنبه، قرار است برنامه دیگری همزمان با برگزاری جشنواره روز جمعه دوم آذر ماه در همدان برگزار شود و گروه‌های شرکت‌کننده در جشنواره، هنرمندان و مدیران فرهنگی در آن شرکت داشته باشند.

چه کسانی نمایش‌های جشنواره را داوری می‌کنند؟
هرچند ترکیب داوری بخش کودک و نوجوان در جشنواره امسال، حاشیه‌ها و اعتراضاتی به همراه داشت اما مریم کاظمی دبیر جشنواره اعلام کرد که این اعتراضات دیرهنگام بوده و زمانی برای تغییر نیست ضمن اینکه در فراخوان این موضوع به صراحت اعلام شده است. به‌هر روی داوری آثار این دوره از جشنواره، توسط چند گروه متفاوت انجام می‌شود. در بخش تئاتر ملل، هوبرت فون باخر از فرایبورگ آلمان، پانته‌آ بهرام و مهرداد رایانی مخصوص، قضاوت آثار را بر عهده دارند. داوری بخش کودک و نوجوان بر عهده گلاب آدینه، بهرام شاه محمدلو، شهره سلطانی، رحمت امینی و حسین صفی (از هنرمندان تئاتر همدان) است. مجید قناد، حسین محب اهری و لاله صبوری، داوران بخش خردسال و مریم معترف، مجید امرایی و محسن پورقاسمی، داوران بخش خیابانی هستند.

جشنواره تئاتر کودک و یک اعتراض
جشنواره تئاتر کودک و نوجوان هم مانند هر رویداد دیگری با اعتراض‌ها و انتقاداتی رو به رو است. از جمله انتقاداتی که نسبت به این جشنواره مطرح شده، ترکیب داوری بخش کودک و نوجوان است. این اعتراض از سوی انجمن تئاتر کودک و نوجوان مطرح شد و آنان معتقدند درآمیختن داوری این دو بخش نادرست و از بار تخصصی بودن جشنواره می‌کاهد، چراکه نمایش‌های این دو گروه سنی، از یکدیگر مجزا شده‌اند و بنابراین داوری آنها نیز باید توسط دو گروه متفاوت و به‌صورت تفکیک شده انجام شود. اما مریم کاظمی نیز معتقد است این ترکیب، سلیقه‌ای نیست و کارشناسی شده است. هیچ یک از این دو طرف هنوز نتوانسته‌اند یکدیگر را قانع کنند و قرار است بعد از برگزاری جشنواره، در یک نشست آسیب‌شناسی، این موضوع کارشناسی شود.

جشن نور و نقش و نمایش در مهد تمدن ایران
جشنواره تئاتر کودک هم مانند تمام جشنواره‌های پیشین بعد از چند روز به کار خود پایان می‌دهد اما هنرمندان فعال این حوزه امیدوار هستند بعد از برگزاری این جشنواره وعده‌ای که برای راه‌اندازی دبیرخانه دائمی آن در استان همدان داده شده، عملی شود. به تئاتر نوجوان توجه بیشتری شود و این گروه سنی در سایه گروه کودک قرار نگیرد، سالن‌های بیشتری به تئاتر کودک و نوجوان در سراسر کشور اختصاص داده شود، بودجه مشخصی برای تولید و اجرای عمومی نمایش‌های کودک و نوجوان در نظر گرفته شود تا شور و شوق هنرمندان این عرصه تنها به زمان برگزاری جشنواره محدود نشود و این چراغ در طول سال روشن بماند. آنان همچنین امیدوارند زمینه‌ای برای شکل‌گیری نمایشنامه‌های باکیفیت برای کودکان و بویژه نوجوانان فراهم شود، ارتباطات نزدیک‌تری با آموزش و پرورش به‌عنوان نهادی که بیشترین سر و کار را با کودکان و نوجوانان دارد، ایجاد شود. از دیگر مواردی که امید می‌رود به کمک تئاتر بتوان آن را مورد توجه قرار داد، توجه به مسائل اجتماعی و دغدغه‌هایی است که کودکان و نوجوانان امروزی با آن رو به رو هستند.

کسانی که دل‌مشغولی امور کودکان و نوجوانان را دارند، بر این نکته تأکید دارند که باید میان تمام بخش‌های مربوط به کودکان، زمینه‌ای برای تعامل و همکاری فراهم شود و جشنواره تئاتر کودک و نوجوان به‌دلیل برد خبری و گستردگی خود، می‌تواند در این زمینه نیز فعالیت و بسترهای مناسبی را فراهم کند.