همه ما «دیگری» اما در عین حال یکی هستیم

به گزارش کودک پرس ، سومین همایش دوسالانه ادبیات کودک و مطالعات کودکی با موضوع «ادبیات کودک و دیگری» با سخنرانی «لیز پیج» -مدیر اجرایی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY)-، نوش آفرین انصاری -دبیر شورای کتاب کودک-، علی‌اصغر سیدآبادی -مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور برنامه‌ریزی-، حسین شیخ رضایی -دبیر علمی این همایش- در سرای کتاب موسسه خانه کتاب برگزار شد.

در ابتدای این همایش، نوش‌آفرین انصاری گفت: در شورای کتاب کودک به دنبال پرداختن به ابعاد وسیع ادبیات کودک و درآمدزایی از همایش‌ها  هستیم که در مورد اندیشه اول موفق بودیم. شنیدیم همایش‌ها می‌توانند درآمدزا باشند اما برای شورایی کتاب کودک این گونه نبود اما امیدواریم همایش‌های بعدی در بقای شورای کتاب کودک موثر باشند. از دیگر نکاتی که در شورا مورد توجه ما قرار گرفت دعوت از مهمانان خارجی بود. بنابراین در این دوره از همایش، خانم لیز پیچ، مدیر اجرایی دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان(IBBY)   در جمع ما حضور دارند.

دبیر شورای کتاب کودک ادامه داد: در  سومین دوره همایش ادبیات کودک اطلاع رسانی جهانی داشتیم. به طوری که فراخوان همایش را به انگلیسی ترجمه کردیم و از این طریق ۸۰ کشور از برگزاری این همایش مطلع شدند. این نمونه ازیک دیپلماسی فرهنگی است. همچنین با همکاری جایزه لاک‌پشت پرنده کتاب‌شناسی با موضوع دیگری شامل ۷۷ عنوان کتاب تولید شده در این حوزه تهیه شده است که علاوه بر نام کتاب‌ها شامل توضیحاتی درباره آثار نیز هست.البته باید توجه داشت که کتابشناسی یک آغاز است و این امکان را فراهم می‌کند که کتاب‌های دیگر را هم اضافه کند.

 همیشه دیگری را با نگاه سیاسی دیده‌ایم

در ادامه این نشست، سیدآبادی با بیان این‌که دیگری یک تعریف ذاتی ندارد، گفت: در واقع ما دیگری دیگرانیم، جایی که ایستاده‌ایم، تعیین می‌کند چه کسی دیگری است. وقتی ما و دیگران وارد یک جمع می‌شویم و تبدیل به  «ما و دیگران» می‌شویم،  در واقع ما وارد شبکه پیچیده و در هم تنیده‌ای می‌شویم. این پیچیدگی رابطه ما با دیگران همزمان می‌تواند آسیب‌زا باشد و از طرف دیگر  می‌تواند موقعیتی برای پیشرفت و گفت‌وگو فراهم کند. اما ما همیشه دیگری را با نگاه سیاسی و از روی تبعیض و تحقیر دیده‌ایم.

 او ادامه داد: در تمام موضوعاتی که پیشنهاد داده بودیم، کودک فاعل شناخت نیست.  در مقالات ما هم خوانش کودکان از دیگری  تقریبا غایب است، این غیبت یک نشانه است و ما داریم از کودک یک دیگری در موقعیت پایین تر می‌سازیم. مفهوم دیگری در کتاب‌ها چگونه در ذهن کودکان پدیدار می‌شود؟ آیا از نظر آنها کسی که زبان و دینش فرق می‌کند دیگری است؟ باید ببینم دیگری چگونه ساخته می‌شود. اما آیا کودکان مثل ما قضاوت می‌کنند. ما به عنوان مسلمان، شیعه و… نسبت به دیگران تجربه داریم اما کودکان این تجربه را ندارند. در این زمینه پژوهش در کشور ما زیاد انجام نشده و من در پژوهش‌های جهانی دسترسی به این پژوهش‌ها نداشتم.

سیدآبادی سپس  بیان کرد: کودکان نسبت به پیام داستان خیلی توجه ندارند و آن چیزی که از داستان در ذهن می‌ماند پیام آن نیست بلکه ممکن است درباره کنش، موقعیت داستان‌ها و..‌ باشد. خوانش کودکان نوعی از خواندن است که قضاوت در آن وجود ندارد دیگری زمانی شکل می‌گیرد که ما نسبت به چیزی سوگیری داشته باشیم. این طور ساده‌سازی‌ها نباید ناقض آزادی نویسنده باشد و مواظب باشیم آزادی آفرینندگان را به مخاطره نیندازد.

 او  عنوان کرد: خوانش کودکان در بحث‌های مرتبط با ادبیات کودک خالی است به خصوص کتاب‌هایی که پیام‌آور است و قرار است موضوعی را مطرح کنند.

در ادامه این نشست، شیخ‌رضایی، به سه آزمایش معروف در حوزه روان‌شناسی شناخت در سه مقطع زمانی سال های ۱۹۷۰، ۱۹۷۴ و ۱۹۹۶ پرداخت و گفت: در این دوره از همایش در مجموع ۶۰ مقاله به دبیرخانه همایش ارسال شده که طی دو روز (دوم و سویم آبان ماه) حدود ۲۳ مقاله از آنها ارائه می‌شود.

لیزپیج از دیگر مهمانان حاضر در این همایش با بیان این‌که موضوع این همایش تناسب زیادی با IBBY دارد، گفت:  این دفتر از سال ۱۹۵۳ زمانی که بعد از جنگ جهانی دوم اروپا درگیری دیگری و دشمن بود، تشکیل شد. در حال حاضر IBBY ۷۹ بخش ملی دارد. این دفتر در سال ۱۹۵۳ در حالی افتتاح شد که ۴ کشور بریتانیا، اتریش، هلند و ایتالیا عضو آن بودند. در سال ۱۹۶۴ ایران هم به همراه چند کشور دیگر به این دفتر اضافه شدند. هنوز کشورهای زیادی در آفریقا هستند که عضو IBBY‌ نیستند. امسال ۴ کشور دیگر به این دفتر اضافه شدند اما کشورهای آفریقایی هنوز عضو سازمان ما نشدند.

 او  با اشاره به نحوه عمل و ساختار IBBY‌ گفت: دفترهای ملی، رییس جایزه هاینس کریستین آندرسن و اعضا در این ساختار هستند و این دفتر یک مدیر اجرایی دارد و در سویس مستقر است و رییس آن در حال حاضر یک فرد چینی است. در این هیئت ۱۰ کشور ایران، روسیه و بریتانیا حضور دارند.

پیج  درباره فعالیت‌های IBBY گفت: همایشی هر دو سال یک بار برگزار می‌کنیم که دوره اخیر آن در آتن برگزار شد و دوره‌های بعدی در مسکو و مالزی برگزار می‌شوند. تلاش IBBY‌ این است که کتاب‌ها و کودکان را کنار هم گرد آورد. همدلی با دیگران در کتاب های کودک با کیفیت پیدا می‌شود. یکی از اهداف IBBY‌ ترویج این نوع کتاب هاست. یکی از برنامه‌های ما هر سال در روز بین‌المللی کتاب برگزار می‌شود. از دیگر فعالیت‌های ما تهیه کتاب‌هایی درباره کودکان با معلولیت و نیازهای ویژه است. نمایشگاهی از این کتاب‌ها در کشورها حرکت می‌کند و بعد به یک کتابخانه دانشگاهی در بریتانیا تعلق می‌گیرد، هدف ما از این کار ترویج و تشویق پدیدآورندگان و ناشران به تولید کتاب‌هایی در مورد کودکان معلول است.

مدیر اجرایی IBBY  همچنین اظهار کرد: جایزه «هانس کریستین آندرس»  از دیگر فعالیت‌هایی است که در IBBY انجام می‌دهیم. این بالاترین جایزه در حوزه ادبیات کودک است که هر دو سال یک بار به مولف و تصویرگر اهدا می‌شود. ملاک  اهدای این جایزه فعالیت پایدار و اثرگذار است و این اثرگذاری باید در کشور خود مولف نیز نمایان باشد.  همچنین، جایزه «آساهی» در سال ۲۰۱۶ به پروژه با «من بخوان» از ایران اهدا شد. این جایزه  تنها جایزه نقدی است که IBBY برگزار می‌کند. آخرین جایزه آساهی را یک مدرسه فرانسوی گرفت که کتاب‌های بریل برای معلولان تولید می‌کند. جایزه ترویج خواندن فعالیت دیگر IBBY است که به مروجان کتاب اهدا می‌ شود. اسپانسر این جایزه یک موسسه چینی است. موضوع مهاجرت از دیگر فعالیت‌هایی است که ما به آن می‌پردازیم. این موضوع شامل کتاب‌هایی است که هیچ متنی ندارند.

پیج در پایان گفت: همه ما دارای هویت، فرهنگ و ایدئولوژی‌های مختلف هستیم، همه ما دیگری هستیم اما در عین حال یکی هستیم چون اهداف مشترک داریم.

 طی برگزاری این همایش این مقالات ارائه شد:  مقالات «طرد کودکان در دنیای مدرن» علیرضا کرمانی، «بازنگری در مفهوم دگر بود کودی در ادبیات کودک بر مبنای روان‌شناسی اگزیستانسیال(روایتارنستو اسپینلی) »   از رویا یدالهی شاه‌راه،«دیگری‌سازی، دیگری‌زدایی» نوشته  مریم محمدخانی، «دیگر بودگی میان نوجوان و بزرگسال با مروری بر جلوه «دیگری» فرزانه آقاپور، «هویت ملی و دیگری در متون تالیفی و ترجمه‌ای ادبیات کودک و نوجوان»  نوشته شیرین احمدی، «هم‌سنجی جایگاه «خود» و «دیگری» در انیمیشن‌های «زال و سیمرغ» و «هفت شهر» با تکیه بر آرای مخائیل باختین» نوشته  درسا امرائی و امیر علی نجومیان، «کودک و دیگری: تحلیل فیلم «باشو غریبه کوچک» از دیدگاه نظریه مهاجرت» نوشته بهاره سقازاده و سید شهاب‌الدین ساداتی، «دیگری در مغزپژوهی امروز و لزوم به کار گیری آن در ادبیات کودک» نوشته عبدالرحیم نجل رحیم ،  «بخشش آزارگر یا دیگرسازی از او؟ خوانش تصویر آزارگر در اپلیکیشن میچکا» نوشته آزاده خلیفی، «دیگری» روایت شده در پویانمایی‌های آمریکایی: بررسی موردی «من نفرت‌انگیز 2» نوشته حمیده نعمتی لفمجانی، «پدر-دیگری: بررسی انواع دیگر بودگی در رمان‌های «فقط بابا  می‌تواند  من را از خواب بیدار  کند» و «زیبا صدایم کن»  از فرناز  ملکی سروستان،  «جست و جوی هوت و دیگرس؛ مطالعه جامعه‌شناختی  پنج داستان کود و نوجوان» نوشته سارا صدیق، «از دیگرخواهی تا دیگر ستیزی، تاثیر تحولات سیاسی بر ادبیات» نوشته محسن هجری، «پژواک دیگری در فرآیند  هویت‌یابی؛ با نگاهی به رمان «امپراتور کوتوله سرزمین لی‌لی پوت» از جمشید خانیان» نوشته شیدا آرامش فرد و «چگونگی ارتباط دیگری‌ها  در سه گانه اکو پم مونیوس رایان و ارتباط آن‌ها با ساختار اجتماعی و هویتی نوجوان ایرانی» نوشته  راضیه رضازاده و سار ارض پیما.

منبع: ایسنا