سینمای کودک و دغدغه‌هایش/ «خانواده را به سینما بیاورید»

حتی سینمادارها هم علاقه‌ای به اکران فیلم کودک ندارند

بیتا منصوری از تهیه‌کنندگان سینمای کودک با تاکید بر اینکه اطلاق لفظ سینمای کودک به عنوان گونه‌ای از آثار سینمایی درست نیست به ایسنا توضیح داد: ما دو دسته فیلم داریم، فیلمی برای کودکان و فیلمی درباره آن‌ها، این دو باید از هم تفکیک شوند. متاسفانه در شرایطی که ما در آن قرار گرفته‌ایم، وقتی لفظ ژانر کودک به فیلمی داده می‌شود، سرانه مخاطب آن کاهش پیدا می‌کند.

او ادامه داد: امسال فیلمی ساختم که در ژانر خانوادگی قرار می‌گرفت. زمان درخواست پروانه ساخت با وجود تنوع زیاد برای انتخاب ژانر فیلم و زیرمجموعه‌هایی که برای بعضی از ژانرها وجود دارد متاسفانه حضور نقش کودک در فیلمنامه ما را ناگزیر به انتخاب ژانر کودک می‌کرد زیرا که گزینه‌ای برای انتخاب فیلم خانوادگی وجود ندارد.

 

این تهیه‌کننده با انتقاد از اینکه ژانری به اسم سینمای خانوادگی در ایران وجود ندارد، توضیح داد: برخی فیلم‌ها درباره کودک است و می‌تواند جنبه آگاهی بخشی‌ برای خانواده‌ها داشته باشد. در این مواقع اگر دست فیلمساز برای انتخاب ژانر سینمایی‌اش باز باشد کمک بیشتری هم به خانواده‌ها خواهد شد و هم به فیلمساز تا هردو به هدفشان برسند. در حال حاضر وقتی فیلمسازی ژانر کودک و نوجوان را انتخاب می‌کند، گروه زیادی از مخاطبان خود را از دست می‌دهد و نکته دیگر اینجاست که اکنون سینمادارها هم اصلا علاقه‌ای به اکران فیلم کودک ندارند.

او با اشاره به برگزاری جشنواره‌ بین‌المللی فیلم کودک و نوجوان هم بیان کرد: بسیاری از فیلم‌هایی که سال گذشته در جشنواره به نمایش درآمدند و توانستند توجه زیادی را به خود جلب کنند، هنوز اکران نشده‌اند و گویی ما فقط تعداد زیادی فیلم می‌سازیم برای نمایش در جشنواره‌ها. البته در این میان باید دید همان تعدادی که اکران می‌شوند هم بازگشت سرمایه دارند؟ با این حال من برگشت مالی یک فیلم را در جذب مخاطب می‌بینم، یعنی زمانی من به عنوان فیلمساز موفق شده‌ام که بتوانم مخاطب را به سینما بیاورم.

منصوری با بیان اینکه فیلم کودک باید بتواند ارتباط خوبی با مخاطبش برقرار کند، اظهار کرد: فیلم سینمایی «قهرمانان کوچک» که سال گذشته توانست از جشنواره فیلم کودک و نوجوان جایزه بهترین فیلم از نگاه داوران کودک و نوجوان را به دست بیاورد، در زمان اکران بیش از ۲.۵ میلیارد فروش کرد که در این میان تعداد مخاطبان برای من مورد توجه بوده است. این یعنی باید به شعور مخاطب احترام زیادی گذاشت و نباید به این فکر کنیم که مخاطب ما کودکان هستند و متوجه نمی‌شوند زیرا اکنون با کودکانی مواجه هستیم که سطح توقع‌شان بسیار بالا رفته و به خوبی همه چیز را می‌فهمند.

 

وی در خصوص انتخاب بازیگران فیلم‌های کودک نیز گفت: خیلی از تهیه‌کننده‌ها با تصور اینکه فیلم کودک برگشت سرمایه ندارد، ترجیح می‌دهند از بازیگر چهره استفاده نکنند اما قطعا حضور بازیگران مطرح سینمایی می‌تواند کمک کند که خانواده‌ها (پدر و مادر) بدون هیچ منتی در کنار فرزندانشان بنشینند، از دیدن فیلم لذت ببرند و فکر نکنند که در حال فداکاری کردن هستند.

این فیلمساز در پایان درباره زمان مناسب اکران فیلم‌های کودک و همچنین شرایط تبلیغات نیز گفت: به نظر می‌رسد باید همیشه یک فیلم کودک داشته باشیم و در فصل تابستان هم دو فیلم داشته باشیم. ما حتی پیشنهاد کردیم که این سرگروه‌های سینمایی به صورت چرخشی فیلم‌های کودک و نوجوان را اکران کنند. در بحث تبلیغات هم بنیاد سینمایی فارابی به عنوان متولی حمایت از سینمای کودک و نوجوان باید هماهنگی‌های بیشتر و تفاهم‌نامه‌هایی با تلویزیون و حتی سازمان زیباسازی شهرداری داشته باشد تا سهولت بیشتری در کار صورت بگیرد و تهیه کننده مجبور نشود همه کارها را به تنهایی و بدون حمایت انجام دهد.

 

فیلم کودک یک “خانواده” را به سینما می‌آورد

داریوش باباییان تهیه‌کننده فیلم سینمایی “حقه‌باز دم دراز” هم در گفت‌وگویی درباره اکران فیلم‌های کودکان و نوجوانان در سینما توضیح داد: متاسفانه بنیاد سینمایی فارابی و حتی وزارت ارشاد، در رابطه با اکران سینمای کودک هیچ سهم مثبتی را تاکنون انجام نداده‌اند. باید همراه با کارگروه اکران بزرگسال و فیلم‌های عمومی برنامه‌ریزی دقیقی صورت بگیرد که چند کارشناس سینمای کودک در کنار آنها حضور داشته باشند.

او ادامه داد: اگر بتوان با برنامه‌ریزی مناسب در سال ۱۲ فیلم کودک اکران کنیم،‌ قطعا به این صنعت کمک زیادی شده است. متاسفانه از نظر کارشناسی و پخش فیلم با کارگروه اکران فیلم بزرگسال هماهنگی مناسبی وجود ندارد. این برای بنیاد فارابی بسیار راحت است که بخواهد کارگروه ویژه مخصوص فیلم‌های کودکان و نوجوان تشکیل دهد.

این تهیه کننده با بیان اینکه من تاکنون ۱۴ فیلم کودک ساخته‌ام، گفت: برگشت سرمایه یک فیلم کودک ما را بر آن می‌دارد که دوباره فیلم جدیدی بسازیم. تاکنون قصه‌های زیادی درباره کودکان نوشته شده اما در حال حاضر سینمای کودک به سمت انیمیشن یا فیلم‌های عروسکی رفته است در صورتی که سینما به فیلم رئال احتیاج دارد و کودک باید بتواند با آن ارتباط برقرار کند. می‌توان این تولیدات را با نظم مناسب و حمایت بنیاد سینمایی فارابی و وزارت ارشاد به ترتیب در سال اکران کرد.

 

او با انتقاد از اینکه فیلم‌هایی مانند «هزارپا» در ۱۲۰ سینمای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اکران می‌شوند، اظهار کرد: من به عنوان تهیه‌کننده وقتی با چنین فضایی مواجه می‌شوم، واقعا دلم می‌سوزد. اگر حمایت مناسبی از این سینما صورت بگیرد، قطعا با پیشرفت خوبی مواجه می‌شویم. به علاوه آنکه وقتی فیلم کودک روی پرده می‌رود، یک خانواده را می‌تواند به سینما جذب کند و این یعنی افزایش تعداد مخاطب.

باباییان درباره فصل اکران فیلم‌ها و تنوع ساختاری‌ آنها نیز توضیح داد: اگر ما سالیانه ۱۲ فیلم کودک داشته باشیم و به صورت منظم و تک به تک اکران شوند، قطعا همه آنها با استقبال خوبی مواجه می‌شوند. یکی دیگر از نکات مهم نیز لزوم اکران یک فیلم کودک در ایام نوروز است. در حوزه انیمیشن هم تلویزیون فعالیت‌های خوبی دارد و اینکه بخواهیم در سینماها نیز انیمیشن اکران کنیم، شاید اتفاق مناسبی نباشد که البته این موضوع را می‌توان در شوراهای کارشناسی بررسی کرد.

 

مدیر پخش شکوفا فیلم در پایان در خصوص نحوه تبلیغات فیلم‌های کودک نیز بیان کرد: سینمای کودک اگر در جای خودش و در شرایط مناسبی تبلیغ شود، تاثیرگذاری بیشتری دارد. مسلما نمی‌توان تبلیغ یک فیلم کودک را وسط برنامه فوتبال انجام داد و باید در شبکه‌هایی مانند پویا یا امید انجام شود. در نهایت اگر مسئولین بفهمند که باید پشتوانه سینمای تصویری بچه‌ها باشند، این ژانر سینمایی به صورت پلکانی پیشرفت خوبی خواهد داشت.

 

بسیاری از آثار کودک به لحاظ مخاطب شناسی فیلم کودک نیستند!

حامد جعفری که تهیه کنندگی دو اثر انیمیشن سینمایی «شاهزاده روم» و «فیلشاه» را برعهده داشته است، در گفت‌وگویی درباره سینمای کودک و نوجوان بیان کرد: پیش از این در سازمان سینمایی کارگروهی برای اکران فیلم کودک وجود داشت ولی اتفاق ویژه‌ای در آن زمان رخ نداد. در این میان ما به عنوان سازندگان فیلم باید به این موضوع دقت کنیم که فیلم را برای کودک می‌سازیم یا درباره کودک؟ خیلی از فیلم‌هایی که در این مدت اکران شد به لحاظ مخاطب شناسی فیلم کودک نبودند و فضاهایی که باید به عنوان حداقل‌های این حوزه لحاظ شود،‌ در آن‌ها رعایت نشد. وقتی یک فیلمساز می‌گوید که فیلم من کودک است از نظر سازمان سینمایی و فارابی هم بدون بررسی‌ دقیقی همین‌گونه در نظر گرفته می‌شود.

او ادامه داد: این خلائی که وجود دارد باعث شده سینماداران هم رغبتی به اکران فیلم کودک و نوجوان نشان ندهند زیرا که بارها پیش آمده خانواده بلیت تهیه کرده‌اند اما بعد از چند دقیقه از آغاز فیلم کودک نتوانسته با آن انیمیشن یا فیلم کودک ارتباط برقرار کند و از سالن خارج شده است. لطمه‌ای که این فضا به سینمای کودک می‌زند بیشتر از زمانی است که فیلمی نتواند اکران شود یا استقبال خوبی از آن نشود، زیرا در این شرایط هم سینمادار و هم مخاطب نسبت به آثار کودک و نوجوان بی‌رغبت می‌شوند.

این تهیه کننده با تاکید بر اینکه “در سینمای کودک و نوجوان ریسک سرمایه گذاری وجود دارد” گفت: داشتن تجربه‌های ناموفق در اکران آثار انیمیشینی در سینمای ایران باعث می‌شود سازندگان این آثار از ادامه دادن در این مسیر ناامید شوند و این نگرانی به وجود بیاید که دیگر سرمایه گذاران وارد این حوزه نشوند. در این فضا باید دولت حضور پیدا کند و تسهیلاتی را در نظر بگیرد که هم این رده بندی‌های سنی انجام شود و هم در زمان اکران و تبلیغ از آنها حمایت شود. وقتی حمایت‌ها بعد از تولید هم ادامه پیدا کند قطعا ظرفیت خوبی برای فیلم‌ها ایجاد می‌شود. به طور مثال اکران یک فیلم کودک در ایام عید نوروز زمینه خیلی خوبی را برای به موفقیت رسیدن فیلم ایجاد می‌کند.

جعفری در پایان اضافه کرد: ما گنجینه بزرگی از قصه‌های ملی، مذهبی، تاریخی، اساطیری و … داریم که مشابه آن در هیچ جای دنیا نیست. ما دلمان می‌خواهد به همه اینها بپردازیم اما از هرجایی که آغاز کنیم باز این انتقاد به ما می‌شود که چرا فلان موضوع را مطرح نکرده‌اید. ما تاکنون سوژه محور پیش رفته‌ایم و هر زمان ایده خوبی به ما رسیده است روی آن کار کرده‌ایم. قصه همیشه نقطه ضعف بسیاری از آثاری بوده که تاکنون ساخته شده‌اند بنابراین برای ساخت و تولید اثری مخصوص مخاطب کودک و نوجوان باید دقت زیادی روی داستانی که قرار است ساخته شود، صورت بگیرد.

سال گذشته فیلم سینمایی «بیست‌ویک روز بعد» محمدرضا خردمندان اولین فیلم کودک و نوجوان بود که در مردادماه به نمایش درآمد و در پایان زمان اکران خود توانست یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان فروش داشته باشد.

پس از آن در مهرماه دو فیلم دیگر «حقه‌باز دم‌دراز» علی اصغر محمودزاده و «قهرمانان کوچک» حسین قناعت روی پرده رفتند. فیلم حسین قناعت توانست حدود دو و نیم میلیارد فروش داشته باشد و به این ترتیب در بین فیلم‌های کودک و نوجوانی که سال گذشته به نمایش درآمدند، یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های کودک بود.

در آذرماه سال ۹۶، چهار اثر دیگر کودک و نوجوان هم روی پرده رفتند. «شکلاتی» سهیل موفق، «پینوکیو، عاموسردار و رئیسعلی» سید رضا صافی و دو انیمیشن «فهرست مقدس» و «راز سیاوش» در این ماه روی پرده رفتند که جمع فروش این چهار فیلم شاید نزدیک به ۱۰۰ میلیون تومان برسد که نیمی از آن هم حاصل فروش «شکلاتی» است.

در ادامه سال ۹۶ دو فیلم دیگر هم به نام‌های «افسانه گل آباد» که بیشتر اثری کمدی موزیکال بود و «کلیله و دمنه»(انیمشین) به نمایش درآمدند.

نکته‌ای قابل تامل در اکران این فیلم‌ها، تعداد هفته کم اکران آنها است. البته که این دو عامل به هم مرتبط هستند زیرا با توجه به قانون رعایت کف فروش در فیلمهای روی پرده، اگر اثری نتواند کف فروش خود را رعایت کند باید از روی پرده برداشته شود اما شاید بتوان با  توجه به آنکه این فیلمها مخاطب خاص دارند، از حمایت ویژه‌ای برخوردار شوند.

از ابتدای سال ۹۷ تاکنون دو اثر کودک و نوجوان به نمایش درآمدند، «فیلشاه» به کارگردانی هادی محمدیان که برای نخستین بار در سی‌وششمین جشنواره فجر به نمایش درآمد، جزء اکران‌های نوروز قرار گرفت و توانست حدود هشت میلیارد تومان فروش کند. پس از آن هم «خاله قورباغه» که اثری عروسکی و موزیکال است به نمایش درآمد و توانست حدود دو میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان فروش داشته باشد.

سهم انیمیشن‌ها از گیشه سینما هم از نقاط قابل توجه حوزه کودک است. در بین این ۱۱ فیلم، ۴ انیمشین هم دیده می‌شود. از لحاظ محتوایی هم دو انیمشین «راز سیاوش» و «کلیله‌ودمنه» مضمونی اسطوره‌ای و تاریخی دارند و «فهرست مقدس» و «فیلشاه» داستانی مذهبی_ تاریخی دارند.

در حوزه سینمای کودک و نوجوان، امسال سی‌ویکمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودک و نوجوان در شهر اصفهان برگزار شد. در این جشنواره به طور ویژه فقط آثاری به نمایش در می‌آیند که سینمای کودک و نوجوان مربوط می‌شوند و جوایزی در بخش‌های گوناگون به منتخبین این جشنواره تعلق می‌گیرد. با این وجود هنوز هم سهم زیادی از گیشه سینمای کشور به فیلم‌های کودک و نوجوان اختصاص ندارد و سینماداران یا حتی پخش کنندگان رقبت زیادی برای اکران این دست آثار از خود نشان نمی‌دهند.

در ادامه با ارائه جدولی از فیلم‌های کودک و نوجوانی که از فروردین ماه سال گذشته تا مهر ماه امسال به نمایش در آمده‌اند با میزان فروش آنها آورده شده است. این آمارها بر اساس سیستم محاسبه مکانیزه سینماتیکت و سی‌نت بدست آمده است.

شماره	نام فیلم	کارگردان	تهیه کننده	پخش کننده	تاریخ اکران	مقدار فروش
۱	بیست‌ویک روز بعد	محمدرضا خردمندان	محمدرضا شفاه	حوزه هنری	مرداد ۹۶	۱,۲۰۷,۰۵۲,۰۰۰
۲	حقه‌باز دم‌دراز	علی اصغر محمودزاده	داریوش بابائیان	شکوفا فیلم	مهر ۹۶	۵۱۸,۶۱۳,۰۰۰
۳	قهرمانان کوچک	حسین قناعت	بیتا منصوری	حوزه هنری	مهر ۹۶	۲,۵۶۸,۰۸۸,۰۰۰
۴	شکلاتی	سهیل موفق	ایرج محمدی	نیکان فیلم	آذر ۹۶	۵۷۱,۲۴۶,۰۰۰
۵	فهرست مقدس (انیمیشن)	محمد امین همدانی	محمد امین همدانی	سازمان هنری رسانه‌ای اوج	آذر ۹۶	۳۱۷,۰۶۶,۰۰۰
۶	پینوکیو، عاموسردار و رئیسعلی	سید رضا صافی	ناصر عنصری	نسیم صبا	آذر ۹۶	۳۷,۰۰۰,۰۰۰
۷	راز سیاوش (انیمیشن)	محمد ربانی	ناصر رویین تن	هدایت فیلم	آذر ۹۶	۹۰,۳۰۰,۰۰۰
۸	کلیله‌ودمنه (انیمیشن)	علیرضا توکلی‌نیا	زهرا هاشمی بهرمانی	–	دی ۹۶	۳۱۲,۹۱۵,۰۰۰
۹	افسانه گل‌آباد	محمدرضا عباس نژاد	سید مهدی میرمخرایی	گویا فیلم	بهمن ۹۶	۵۵,۰۰۰,۰۰۰
۱۰	فیلشاه (انیمیشن)	هادی محمدیان	حامد جعفری	حوزه هنری	اسفند ۹۶	۷,۹۰۲,۸۳۲,۰۰۰
۱۱	خاله قورباغه	افشین هاشمی	فرشته طائرپور	حوزه هنری	تیر ۹۷	۲,۳۵۸,۵۰۷,۰۰۰