ویژگی‌های کتاب مناسب برای سن کودکان
آموزش به کودکان در سنین ابتدایی زندگی همیشه دغدغه والدین بوده است، بر آن شدیم تا برخی از ویژگی‌های مهم انتخاب کتاب برای کودک شمارا بیان کنیم.
به گزارش کودک پرس ، کتاب، به‌عنوان یکی از انگیزه‌های بیرونی می‌تواند بر رشد ذهنی و انقلاب درونی کودکان تأثیر به‌سزایی داشته باشد. مطابق دیدگاه افلاطون، دیویی، پیاژه، اریکسون و بسیاری از روان‌شناسان معاصر، ایفای چنین نقش مهمی مستلزم آن است که کتاب با مراحل رشد ادراکی، عاطفی و اجتماعی و نیازهای هر مرحله از رشد کودک تناسب داشته باشد.
این عقیده وجود دارد کهقصه‌های فانتزی (خیال‌انگیز) از جمله قصه‌های پریان، اسطوره‌ها و حماسه‌ها، کودک را در مواجه با بحران‌های رشد و غلبه بهتر بر آنها یاری می‌کند. قدرت، جادو، اکتشاف، ماجرا و حادثه، هوشیاری و تیزبینی و در نهایت قهرمانی و فداکاری، از عناصر اصلی قصه‌های فانتزی هستند. این عناصر با تجارب و عواطف کودک در گذر از بحران‌های رشد تطابق دارد. قصه‌ها با ارائه نمونه‌های شخصیتی روان‌کاوی شده، پیام‌های مهمی را به سطوح خودآگاه، نیمه‌آگاه و ناخودآگاه ذهن با هر درجه‌ای از رشد که باشد، انتقال می‌دهند. در عصر ما کودک نیازمند یک تربیت اخلاقی است تا به‌طور غیرمستقیم به او ثمره یک رفتار اخلاقی نشان داده شود؛ بنابراین قصه ابزار تربیتی مهمی برای کودکان است.
گروه های سنی کودکان
در یک تقسیم‌بندی کلی، می‌توان کودکان را به چهار گروه سنی تقسیم کرد:
الف) پیش‌دبستانی (2 تا 6 ساله)
ب) سال‌های نخست دبستان (7 تا 9 ساله)،
ج) سال‌های پایان دبستان (10 تا 12 ساله)
د) دوران نوجوانی (13 تا 16 ساله)
کتاب های گروه سنی الف
کودکان در گروه سنی الف، ذهن تحلیل ندارند و داوری آنها درباره خوب و بد، متکی به تشویق‌ها و تنبیه‌های والدین و اطرافیان است. در این سن واقعیت و تخیل در ذهن کودک با هم درهم آمیخته می‌شود. کودک در این سن، سخن گفتن حیوانات، گیاهان و اشیاء را می‌پذیرد و حتی می‌تواند خودش را جای آنها بگذارد. به همین دلیل در این دوره به داستان‌های فانتزی، افسانه‌ها و قصه حیوانات و وقایع و حوادث جادویی به‌شدت علاقه دارد. در واقع این داستان‌ها به رشد تخیل، تعقل و قوه استدلال و اکتشاف کودک در بزرگسالی به شکل مطلوبی کمک می‌کند بنابراین نباید از خواندن این‌گونه کتاب‌ها و گفتن این‌گونه قصه‌ها برای کودک کوتاهی کرد.
کتاب های گروه سنی ب
در گروه سنی ب، توانایی تمرکز بر یک موضوع و درک مفهوم زمان در کودک مشاهده می‌شود. حس اخلاقی کودک شروع به رشد می‌کند و می‌داند کدام عمل خوب و کدام عمل بد است و نسبت به داستانی که در آن قهرمان ضعف نشان می‌دهد و حق به حقدار نمی‌رسد واکنش اعتراض‌آمیز نشان می‌دهد. کودکان در این سن همچنین می‌توانند شوخی‌های کلامی و موقعیت‌های طنزآمیز را درک کنند و در بدبیاری دیگران نکات خنده‌دار ببینند. کتاب‌های دانستنی‌های علمی و آشنایی با آداب و رسوم و فرهنگ‌های قومی و ملی و داستان‌های پریان و حتی داستان‌های واقع‌گرایانه که به مسائل موجود در محیط آنها مانند خانه، مدرسه، کوچه و جمع همبازی‌ها پرداخته باشد، توجه آنها را جلب می‌کند.
کتاب های گروه سنی ج
در گروه سنی ج، میزان استقلال کودک از پدر و مادر افزایش می‌یابد و به گروه همسالان توجه بیشتری می‌کند. در این سن توجه کودکان به داستان‌های عامیانه از قبیل افسانه‌ها و داستان‌های حیوانات و قصه‌های پندآموز کم می‌شود و برعکس به واقعیات زندگی اجتماعی و مسائل علمی علاقه‌مند می‌شوند. بچه‌های این گروه، کم‌کم به حادثه‌جویی گرایش پیدا می‌کنند و برخلاف گروه سنی قبل، از داستان‌های ماجرایی، حماسی، تاریخی و کتاب‌هایی که درباره عجایب سرزمین‌های دیگر است، لذت می‌برند. کودکان در این سن قادرند برای یافتن پاسخ پرسش‌های خود از دایرة‌المعارف‌ها و فرهنگ‌نامه‌ها استفاده کنند و بیش از گروه پیشین به کتاب‌های دانستنی‌های علمی علاقه نشان می‌دهند. در این سن تفاوت میان دختر و پسرها آشکار می‌شود و بین سلیقه مطالعه آنها، تمایز ایجاد می‌شود. دختران به کتاب‌های ماجرایی توجه زیادی نشان نمی‌دهند و کم‌کم به کتاب‌های احساسی گرایش پیدا می‌کنند. در این دوره، با رشد تعقل و شناخت منطقی، قدرت تفکر انتزاعی و درک مفاهیم فلسفی در کودک پدیدار می‌شود.
لازم به ذکر است که شوق مطالعه در کودکان این گروه سنی کاهش می‌یابد و این موضوع نباید برای والدین نگران‌کننده باشد، زیرا تکالیف درسی، تماشای تلویزیون، ورزش و بازی با همسالان، بخش مهمی از اوقات فراغت آنها را پر می‌کند.
کتاب های گروه سنی د
در گروه سنی «د»، نوجوان خودش را بین دنیای بزرگسالی و کودکی معلق می‌بیند. درک او از زمان و مکان بسیار گسترش یافته و می‌کوشد در دنیای فراتر از محدوده خانه، مدرسه و محیط برای خود هویتی بجوید. او در این سنبه شدت مجذوب روابط شخصی است و دوستی‌های زیادی را بنا می‌کند. در این دوره تمایل به استقلال فکری با نگاهی انتقادی به بزرگ‌ترها وجود دارد.
عوامل موثر در تمایل به کتاب‌خوانی
پژوهشگران، به غیر از سن، سه عامل جنسیت، هوش و شرایط اجتماعی را در انتخاب کتاب توسط کودک و نوجوان و تمایل او به کتاب‌خوانی مؤثر دانسته‌اند:
جنسیت و تاثیر آن در انتخاب کتاب
دختران نوجوان بیشتر به کتاب‌های احساسی، رمانتیک و خانوادگی، به ویژه داستان‌هایی در مورد مشاغل مختلف زنان که قهرمانان آن پزشک، پرستار و آموزگار زن هستند علاقه نشان می‌دهند. نوجوانان پسر بیش از دخترها به دانستنی‌های علمی علاقه نشان می‌دهند. در کتاب‌های داستانی، پسرها بیشتر به داستان‌های پرماجرا، سرشار از حادثه و درگیری، اسرار و اکتشاف علاقه‌مند هستند. آنها می‌خواهند قهرمان داستان، فاقد هرگونه ضعف جسمی و روحی باشد؛ در حقیقت قهرمان‌پرستی یکی از ویژگی‌های دوران بلوغ است.
هوش و تاثیر آن در انتخاب کتاب
همراه با رشد سنی سلیقه نوجوانان متحول می‌شود و میزان بهره هوشی در کتاب‌هایی که برای خواندن انتخاب می‌کنند نقش دارد. به این صورت که بچه‌های باهوش‌تر، زودتر از همسالان خود به کتاب‌های خاص علاقه‌مند می‌شوند.
شرایط اجتماعی و تاثیر آن در انتخاب کتاب
شرایط اجتماعی و اقتصادی نوجوان همراه با زمینه فرهنگی خانواده عامل مؤثر دیگری است که می‌تواند در علاقه‌مندی کودک در انتخاب کتاب موثر باشد. رویاهای کودک و آنچه در تخیلات او شکل می‌گیرد، در ارتباط مستقیم با رویدادهایی است که در محیط پیرامون او شکل می‌گیرد.
اهمیت کتاب خوانی کودکان
هنگامی که نوجوان ما دچار خطا یا اشتباه می‌شود، می‌توان از افسانه‌ها استفاده کرد، زیرا از مقصر به اسم دیگری انتقاد می‌شود و بدون اینکه به او بربخورد، متوجه اشتباهش می‌شود. نوجوانی که در کودکی برایش کتاب نخوانده‌اند، شعرهای کودکانه نیاموخته، به قصه‌های عامیانه گوش نداده و در سال‌های کودکی تشویق به کتاب‌خوانی نشده است نسبت به فردی که از همه این امتیازات برخوردار بوده، تفاوت زیادی دارد. تا آنجا کهاگر یک فرد بزرگسال در دوران کودکی با قصه آشنا نشده باشد، ممکن است رؤیاهایش از نظر محتوا دارای اهمیت کمتری باشد و استعداد او را چندان توانا نسازد که بتواند زندگی را اداره کند.
ارسال دیدگاه