بررسی ابعاد مختلف پدیده کودک‌آزاری توسط متخصصان و نحوه پیشگیری از آن
برخی کارشناسان همدانی در نشستی به بررسی پدیده کودک‌آزاری از زاویه‌های مختلف پرداختند.
به گزارش کودک پرس ، جمعی از کارشناسان حوزه‌های مختلف پدیده کودک‌آزاری را از منظرهای گوناگون به بحث و بررسی نشستند تا وضعیت قابل قبول استان همدان در برخی شاخص‌های مرتبط همچنان حفظ شده و حرکتی به سمت ارتقای سایر شاخص‌ها هدفگذاری شود.
رئیس مرکز امور وکلا و مشاوران حقوقی استان همدان در این زمینه گفت: پدیده کودک‌آزاری علت‌های مختلفی دارد و پیشگیری از آن باید از طریق اقدامات پیشگیرانه مبتنی بر آگاهی دادن به والدین و کودکان صورت گیرد.
علیرضا ترکستانی افزود: در زمینه کودک‌آزاری قانون‌گذار هم تکالیفی را بر عهده دارد و در این حوزه قوانین و مقررات وجود دارد اما گاه ضمانت اجرای کافی ندارند و نگاه تنبیهی و صرف مجازات کودک‌آزاران رافع مشکل کودک‌آزاری نیست.
وی با بیان این که هر فرد یا خانواده‌ای در مورد کودک‌آزاری به جامعه وکلای استان مراجعه کند، ما خبره‌ترین وکلا را به رایگان در اختیار آنان قرار می‌دهیم، گفت: رسانه‌ها وظیفه دارند مردم را در مورد حقوق کودکان آگاه کند و صدا و سیما باید تیزرها و انیمیشن‌هایی با زبان مناسب برای آگاهی مردم و کودکان تولید کند.
رئیس مرکز امور وکلا و مشاوران حقوقی استان همدان بیان کرد: ما قانون کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست را در اختیار داریم و اگر هر مرجعی افراد آسیب‌دیده را به ما معرفی کند ادله لازم برای اثبات قانونی و حقوقی را جمع‌آوری می‌کنیم.
وی ادامه داد: اگر مواردی حاد باشد می‌تواند به سلب حضانت منتهی شود که البته باید بهزیستی هم امکان نگهداری این کودکان سلب حضانت شده را داشته باشد.
ترکستانی افزود: اگر کودکی که آزار دیده یا مورد تجاوز واقع شده مورد حمایت و درمان لازم قرار نگیرد حتی اگر در بزرگسالی در بالاترین مسندهای اجتماعی قرار گیرد باز فردی جامعه‌ستیز و ناسالم خواهد بود و از این نظر همه متولیان باید در این زمینه حساسیت داشته و با قاطعیت وارد عمل شوند.
وی با بیان اینکه افشاگری و بیان برخی جرائم باعث تکرار جرم می‌شود، ادامه داد: از این منظر باید این اعتماد وجود داشته باشد که در مواردی مانند آتنا، بنیتا، اهورا، کیمیا و ستایش و … دستگاه قضایی با قاطعیت به وظیفه خود عمل می‌کند و آن گاه که این اعتماد وجود داشته باشد انواع اظهارنظرها و حاشیه‌سازی‌ها صورت نگرفته روند رسیدگی قضایی دچار حاشیه نمی‌شود.
*کودکان بیش‌فعال بیشتر در خطر هستند
مسؤول اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی استان همدان در این جلسه اظهار داشت: اخیراً جامعه به بحث کودک‌آزاری و به‌ویژه کودک‌آزاری جنسی حساس شده است و سازمان بهزیستی در این حوزه‌ها به‌صورت عملیاتی کار می‌کند و در عمل با کودکان آزاردیده ارتباط داشته و برنامه‌های مداخله‌ای را اجرا می‌کند.
ناصر شایگان افزود: کودک‌آزاری در یک طیف قرار می‌گیرد و بنابر نگرش اجتماعی دایره کار متفاوت می‌شود چنانکه رسانه‌ها در مسائل اخیر فشار می‌آورند که به کودکان آموزش جنسی داده شود.
وی با بیان اینکه در تحقیقات دیده‌شده که آموزش جنسی باعث می‌شود کودکان خیلی از رفتارهای طبیعی را نیز سوء رفتار تعبیر کنند، گفت: از این رو باید واقع‌بینانه و مبتنی بر شرایط فرهنگی خودمان این مقوله را مورد بررسی قرار دهیم.
مسؤول اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی استان همدان متذکر شد: کودک‌آزاری یک بعد فردی دارد چنانکه کودکان نارس، معلول و تیپ‌های ویژه فیزیکی ناخودآگاه جرأت آزار بیشتری به آزاردهندگان می‌بخشند.
وی ادامه داد: در تحقیقات مشخص‌شده تیپ‌های هایپراکتیو بیشتر در معرض کودک‌آزاری هستند چراکه به سبب کنجکاوی و سرکشی به نقاط مختلف گاه در دام آزارگران می‌افتند.
مسؤول اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی استان همدان بیان کرد: شرایط خانواده و والدین نیز در پدیده کودک‌آزاری مؤثر است چنانکه والدین مطلقه یا والدین معتاد بر پدیده کودک‌آزاری مؤثر است و گاه اشتغال مادران باعث نقص الگوی تعاملی با کودک شده و کودک را در معرض خطر قرار می‌دهد.
وی تأکید کرد: کودکانی که بیشتر وقت خود را در مراکز آموزشی می‌گذرانند از مربیانی بهره‌مند می‌شوند که سطوح متفاوتی از آموزش را گذرانده‌اند.
شایگان تصریح کرد: بیکار شدن سرپرست خانواده منجر به بالا رفتن سطح خشونت در خانواده شده و احتمال خطر را افزایش می‌دهد، همچنین سبک تربیتی والدین در کودک‌آزاری مؤثر است چنانکه گاه سبک تربیتی مبتنی بر تنبیه روی روح و روان کودک اثر گذاشته او را مستعد قربانی شدن می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: ذات خشونت خانوادگی به گونه‌ای است که ارتباطی با طبقه ندارد و نمی‌توان گفت این مسئله در پایین شهر بیشتر است.
مسؤول اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی استان همدان در پاسخ به این سؤال که آماری از کودک‌آزاری در استان در دسترس است از ارائه آمار خودداری کرد.
در این میان یکی از کارشناسان حاضر در جلسه این نداشتن آمار را مصداق کودک‌آزاری دانست و شایگان در پاسخ تصریح کرد که آمار بهزیستی بیانگر نیم‌رخ وضعیت کودک‌آزاری در اجتماع نیست چراکه گاه ممکن است به سبب آگاهی مردم و اقدامات مناسب، گزارشات افزون‌تر و اقدامات عملیاتی بیشتری موجود باشد که نشانگر بالا رفتن آمار در مجموع نیست.
وی ادامه داد: اگر ما موفق شده باشیم در قالب همایش‌های خود کاری کرده باشیم که مردم در موارد خشونت خانگی بیشتر تماس بگیرند دلیل بر بالا رفتن آمار نیست.
شایگان خاطرنشان کرد: یک ویژگی که خشونت دارد این است که بازتولید می‌شود و نسلی که خشونت ببیند بعدها آن را اعمال خواهد کرد و از این نظر برخی قربانیان کودک‌آزاری خود به آزارگر بدل می‌شوند.
*محرومیت از بازی و تعامل با طبیعت، مصداق کودک‌آزاری است
یک فعال حقوق کودکان نیز در این جلسه اظهار داشت: من متخصص بیماری کودکان هستم و گاهی در اورژانس‌ها برخورد نزدیک با این موضوع داریم.
نصرالله پزشکی ادامه داد: از نظر ما کودک‌آزاری فقط فیزیکی و جسمی نیست و سطح بیشتری از این موضوع مخفی است و می‌تواند ابعاد خانوادگی و اجتماعی داشته باشد که در هر سطح علل خود را دارد.
وی عنوان کرد: کودک‌آزاری‌های جنسی عمدتاً بازتابی از آسیبهای اجتماعی هستند و مسائلی مانند فقر، بیکاری، طلاق، اعتیاد و فحشا در کودک‌آزاری مؤثر است.
این فعال حقوق کودکان ادامه داد: حل کودک‌آزاری در سطوح کلان از این مسائل اجتماعی جدا نیست و نمی‌شود علل بنیانی را رفع نکرد اما انتظار داشت اعتیاد یا کودک‌آزاری به‌تنهایی ریشه‌کن شود.
وی افزود: از نظر ما حتی اجبار کودکان به گذراندن دوره‌های مختلف تست‌زنی از دوره‌های ابتدایی نوعی کودک‌آزاری است.
پزشکی با بیان اینکه کنوانسیون حقوق کودک خط‌کش ماست، افزود: بنابر مفاد کنوانسیون که ایران نیز به آن پیوسته محرومیت از طبیعت، محرومیت از بازی و ممانعت از ارتباط سالم با همسالان می‌تواند در زمره کودک‌آزاری تلقی شود.
وی با اشاره به ضعف قوانین در این حوزه تصریح کرد: ما مکرراً کودکانی در اورژانس‌ها داریم که می‌دانیم مورد آزار قرار گرفته‌اند اما پیگیری آن تبدیل به درگیر شدن کارکنان گزارش‌دهنده در یک پروسه طولانی می‌شود که در نهایت معمولاً به‌جایی نمی‌رسد.
این فعال حقوق کودکان ادامه داد: باز 6 ماه دیگر همان خانواده کودک را به اورژانس می‌آورند و البته تعدد این موارد به سبب آگاهی مردم نسبت به دهه‌های قبل بهتر شده است.
وی افزود: در کنار توجه به علل ریشه‌ای، عموم مردم و از جمله معلمان، پرستاران و بهیاران، مربیان مهد و… باید کنوانسیون حقوق کودک را مطالعه کرده آگاهی خود را بالا ببرند.
پزشکی با بیان این که تشکل‌های کودکان در همدان خیلی قوی نیستند، گفت: از نیمه دوم سال گذشته شبکه دوستدار کودک در همدان تشکیل شد که 10 کارگروه دارد و یک کارگروه ویژه کودکان بدسرپرست و کودکان کار است.
*بالا بودن آمار می‌تواند نشانگر افزایش آگاهی اجتماع باشد
یک متخصص پزشکی قانونی نیز در این جلسه گفت: کودک‌آزاری در جامعه ما که وضعیت گذار دارد پدیده‌ای جدید محسوب می‌شود اما با توجه به مؤلفه‌های بومی کودک‌آزاری در هر فرهنگ شاخصه‌ها و تعاریفی دارد.
علیرضا بهروزی افزود: کودکان به سبب نداشتن قدرت دفاع و تشخیص کافی قشر خاص محسوب شده، والدین باید در این موارد اهتمام کنند و بدانند که به عنوان مثال کودک نمی‌تواند خود به پزشک مراجعه کند یا مسائل خود را گزارش دهد.
وی بیان کرد: حال اگر والدین ناکارآمد باشند، یا کودکی فاقد یکی یا هر دوی والدین باشد یا والدین درگیر مشکلات اقتصادی حاد باشند یا کودکی دارای والدین با مشکلات جسمی و روحی باشد نیازمند حمایت مضاعف هستند.
این کارشناس پزشکی قانونی افزود: خیلی از والدین ممکن است بنابر تربیت خود برخی اعمال را عادی دانسته و بزه ندانند چنانکه در دهه 60 دانش‌آموزان در تمیز کردن مدرسه کمک می‌کردند اما اگر امروز به والدین گفته شود فرزندان آنها مدرسه را تمیز می‌کنند ممکن است جنجالی ایجاد شود.
وی ادامه داد: در حالی که در ژاپن و کره کودکان ملزم به همکاری در نظافت مدرسه هستند تا مشارکت اجتماعی را یاد بگیرند و از این نظر نگاه به پدیده کودک‌آزاری یک مسئله بین فرهنگی است.
بهورزی با بیان اینکه شرایط کودکان بازتابی از شرایط کل جامعه است، افزود: ممکن است بالا رفتن آمار کودک‌آزاری به معنای افزایش قدر مطلق این پدیده نسبت به دهه‌های قبل نباشد بلکه در اثر افزایش آگاهی و گزارش آن رخ داده باشد چنانکه به موازات پیشرفت علم پزشکی شناسایی بیماری‌ها بیشتر شده است.
وی وضعیت استان همدان را در مقایسه با استان‌های دیگر در بحث کودک‌آزاری وضعیتی نرمال توصیف کرد.
*به‌موازات پیشرفت جوامع، مصادیق خشونت هم پیشرفته شده است
یک جامعه‌شناس نیز در این جلسه عنوان کرد: بخش مهمی از کودک‌آزاری مربوط به تعاریف جوامع از حقوق کودک می‌شود که محرومیت از آن به‌عنوان آزار تلقی شود.
اسدالله نقدی افزود: کودکان گروه خاصی مانند سالمندان و معلولان هستند و نیازمند حمایت بیشتر هستند.
وی ادامه داد: اگر یک فرد بالغ مانند یک دانش‌آموز دبیرستانی یا دانشجوی دانشگاهی مورد تعرض کلامی قرار گیرد در سطحی هست که یا از خود دفاع کند یا از دیگران کمک بگیرد اما کودک این توان را ندارد.
این جامعه‌شناس افزود: از این نظر باید والدین آگاه شوند که اگر یکی از والدها یا بستگان و افراد غریبه کودک را به صورت کلامی و رفتاری مورد تعرض قرار دادند در این مورد اقدام کنند.
وی متذکر شد: تا 30 سال پیش والدین کودک را به مدرسه می‌سپردند و خود آنها می‌خواستند که به قول معروف فرزندشان آدم شود اما به مرور زمان آگاهی مردم افزایش یافته و همگان نسبت به تنبیه بدنی حساس شده‌اند.
نقدی اظهار کرد: اساساً تأسیس اورژانس اجتماعی ثبت آمار را در پی داشته و بخشی از افزایش گزارشات در مورد کودک‌آزاری به سبب افزایش این آگاهی عمومی است اما مواردی مانند فقر یا عصبیت اجتماعی در افزایش کودک‌آزاری مؤثر است.
وی افزود: ما در برخی طبقات و گروه‌های اجتماعی همچنان شاهد تنبیه بدنی کودکان هستیم اما در طبقات دیگر محرومیت‌ها و یا خشونت سفید رواج دارد.
این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه در تعاریف بین‌المللی عمده کودک‌آزاری مربوط به اعضای خانواده و به ویژه پدران است، گفت: آزار کودکان اعم از این موارد است و از جمله در فرهنگ ما بچه‌های معلول به عنوان وسیله مسخرگی و تفریح استفاده می‌شده‌اند و هنوز هم گاه رفتارهایی از این دست با عقب‌ماندگان ذهنی و افراد کم‌توان می‌شود.
وی تصریح کرد: یونیسف گزارش کرده سه‌چهارم کودکان جهان تجربه انواعی از مصادیق خشونت را داشته‌اند و این نشان می‌دهد علیرغم پیشرفت‌های جهان مصادیق خشونت نیز توسعه یافته و به موازات پیچیده شدن جوامع خشونت هم پیچیده شده است.
*قطع صله‌رحم و منزوی بودن از مصادیق کودک‌آزاری است
یک روانشناس و عضو هیأت‌علمی دانشگاه بوعلی نیز در این جلسه گفت: از منظر روانی کودک‌آزاری به مانع ایجاد کردن در مسیر هر یک از ابعاد رشد کودک اطلاق می‌شود.
رسول نقانی افزود: ما به‌عنوان والدین موظف هستیم مسیر رشد ذهنی کودکان را تسهیل کنیم که اگر به عنوان مثال هر مسئله‌ای از قبیل آتش‌سوزی در خانه رخ بیفتد ممکن است برای افراد بالغ تنها به عنوان ضرر مالی تلقی شود اما کودک در سن رشد را دچار اضطراب ساخته و نگاه او را به جهان تغییر دهد.
وی اظهار کرد: از این منظر حمایت روانی از کودکان زلزله یک ضرورت است که ما مراجعات بسیاری در مراکز مشاوره داشتیم که کودکان دچار فوبیا، ترس‌های شبانه یا مسائل تحصیلی شده‌اند.
این روانشناس متذکر شد: در جامعه ما بیشتر بر بعد ذهنی آموزش تأکید می‌شود و کلاسهای تقویتی، زبان، شطرنج و… به تعداد زیاد توسط برخی از والدین مد نظر است درحالی‌که رشد هیجانی و عاطفی کودکان نادیده گرفته می‌شود.
وی افزود: اگر والدین برنامه‌ای برای رشد اجتماعی کودک نداشته باشند و شرایطی را فراهم نکنند که او بعدها بتواند به عنوان یک فرد بالغ مشکلات خود را در جامعه حل کند در حق او ظلم کرده‌اند.
نقانی ادامه داد: به عنوان مثال قطع ارتباط با بستگان و منزوی بودن خانواده مصداقی از کودک‌آزاری است چنانکه برخی از اقشار ترجیح می‌دهند کودکان را از مدرسه بازداشته و در خانه به کودک آموزش دهند و به این طریق رشد اجتماعی و جنسی که باید از طریق کنار دیگران بودن رشد کند دچار اختلال می‌شود.
وی با بیان اینکه افراد برای رانندگی گواهینامه می‌گیرند اما بدون هیچ گواهینامه و آموزشی می‌توانند پدر و مادر شوند، گفت: بسیاری از آسیب‌هایی که متوجه کودکان است به سبب بی‌اطلاعی پدر و مادرها است.
این روانشناس با اشاره به اینکه ایجاد اضطراب‌های مختلف و تمام ابعاد وجودی کودک را معطوف به آزمون‌های کنکور و تیزهوشان کردن از مصادیق کودک‌آزاری است که مافیای آزمون‌سازی آن را ایجاد کرده، گفت: خوشبختانه تلاش‌هایی برای اصلاح سیستم آموزشی کشور آغاز شده که از کنکوری بودن صرف به سمت آموزش خلاقانه و پرنشاط برویم.
وی با بیان اینکه همه ما باید از این طرح حمایت کنیم، افزود: ما فارغ‌التحصیل دانشگاهی کم نداریم اما همین نخبگان از حل مشکلات اجتماع عاجز هستند.
نقانی افزایش پرونده‌های قضایی را به سبب گسترش خشونت‌های اجتماعی دانست و ادامه داد: افرادی که باهوش باشند اما شخصیت ناسالم و فاقد جنبه‌های اجتماعی داشته باشند خود مولد خشونت‌ها و آسیبهای پیچیده‌تری می‌شوند.
*در معرض بودن با دود سیگار و قلیان از مصادیق کودک‌آزاری
رئیس گروه بیماری‌های غیر واگیر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان نیز در این مورد گفت: برخی رفتارهای نادرست و عدم آگاهی والدین منجر به بروز بیماری‌های مختلف در دوره بزرگسالی برای کودکان می‌شود چنانکه عدم اطلاع مادر خانواده و استفاده از غذاهای ناسالم و چربی‌ها منجر می‌شود فرد در بزرگسالی قادر به اتخاذ رژیم غذایی مناسب نباشد و دچار بیماری‌های متعددی از قبیل سکته‌های قلبی و مغزی شود.
راضیه‌السادات میرمعینی تصریح کرد: پدر و مادر باید بدانند وقتی فرزنددار می‌شوند تکالیف سنگینی بر دوش آنها قرار می‌گیرد و تنها نمی‌توانند از فرزند به عنوان سرگرم شدن بهره ببرند.
وی افزود: استان همدان در شمار سه استان با آمار بالای مصرف دخانیات است و به ویژه در تحقیقات مشخص شده بسیاری از کودکان استان در معرض دود سیگار یا قلیان بوده‌اند.
رئیس گروه بیماری‌های غیر واگیر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان وجود آمار در پدیده کودک‌آزاری را ضروری ارزیابی کرد و گفت: خوب است کارگروه یا ستادی با تجمیع عوامل فعال در این حوزه تشکیل‌شده با جمع‌آوری آمار چشم‌انداز پیشرفت اقدامات و افق برنامه‌های ضروری مشخص شود.
*ارائه خدمات روانشناختی در مراکز جامع سلامت
مدیر گروه سلامت روانی و اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان نیز در این جلسه گفت: عموم جوامع از مرحله مایملک تلقی کردن کودکان به سمت انسان تلقی کردن آنها و متصور شدن حقوق برای کودکان رفته‌اند.
حمید رنجبران افزود: طیف مابین تعرض و آزار جنسی شامل مواردی در حوزه ممانعت از حقوق یا اجبار کودکان به کلاسهای مختلف و … هم می‌شود.
وی ادامه داد: ما در حوزه اجرایی گاه می‌بینیم که اولویت‌های جامعه به عنوان مثال بیش از شهر دوستدار کودک باید روی آن کودکانی باشد که توسط والدین مورد آزار جنسی قرار می‌گیرند.
مدیر گروه سلامت روانی و اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان تصریح کرد: در بحث آسیبهای اجتماعی و کودک‌آزاری کار پیچیده است که هم علل مختلفی دارد و هم جنبه‌ها و روش‌های کار پیچیده است چنانکه گاه از منظر روانشناسی اجتماعی بیان این مسائل می‌تواند برای قربانی آسیب‌زا باشد.
وی عنوان کرد: استقرار روانشناس در مراکز جامع سلامت در بحث کاهش آسیبهای اجتماعی و کودک آزاری بسیار موثر است و فعالان این مراکز آموزش دیده اند که این موارد را به دقت کشف و پیگیری کنند.
رنجبران متذکر شد: نهادهای آموزشی ما و نهادهای دینی مذهبی باید در حوزه مهارت‌های زندگی، آموزش حقوق کودک و فرزند‌پروری بسیار بیشتر از آنچه اکنون هست کار کنند.
ارسال دیدگاه