حیات دوباره ادبیات کودک و نوجوان به برکت انقلاب اسلامی

به گزارش کودک پرس ، کمال شفیعی، شاعر و پژوهشگر درباره تأثیر انقلاب اسلامی ‌بر ادبیات کودک و نوجوان به خبرنگار می‌گوید: باید به این مقوله نگاه جدی داشته باشیم که با اتفاق افتادن انقلاب اسلامی، ادبیات کودک و نوجوان ما که دوران نوباوگی خودش را طی می‌کرد، به بلوغ رسید. هم موضوعات بیشتری همچون دفاع، حماسه و ایثار برایش فراهم شد و هم اینکه تعداد افرادی که به سمت و سوی ادبیات گرایش پیدا کردند و به طور جدی به ادبیات کودک و نوجوان پرداختند، بیشتر شدند.

او ادامه می‌دهد: انقلاب اسلامی‌ باعث و بانی شکل‌گیری جریان جدی ادبیات کودک و نوجوان شد و به شکل فزاینده‌ای، ادبیات کودک و نوجوان رشد کرد. تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، ادبیات کودک و نوجوان، ادبیاتی فانتزی و غیرجدی بود اگرچه تلاش‌هایی توسط محمود کیانوش، پروین دولت‌آبادی و ثمین باغچه‌بان شکل گرفته بود اما در آن دوره، مفاهیمی ‌که برای ادبیات کودک و نوجوان به کار برده می‌شد، مفاهیمی‌ بود که عمدتاً محصول تفکر و تلاش افرادی بود که در خلوت خودشان، کاری کرده بودند و ادبیات کودک و نوجوان آنچنان که باید، جایش را در جامعه باز نکرده بود.

 

به باور شفیعی، پیروزی انقلاب اسلامی ‌از یک طرف و شکل‌گیری تازه و جوان ادبیات کودک و نوجوان از سوی دیگر، جاذبه‌هایی را ایجاد کرد که نسلی از شاعران جوان آن روزگار که امروز جزو پیشکسوتان ادبیات کودک و نوجوانند، در جمع‌های خودشان، تدبیر کنند که نیاز داریم، اندیشه و فضای جدیدی را برای کودکان ایجاد کنیم و چه بهتر که دستمایه‌هایی همچون پیروزی انقلاب برای کودکان، تبدیل به ادبیات شود.

او با بیان اینکه پیروزی انقلاب، زمینه‌ساز رشد و بالندگی ادبیات کودک و نوجوان شد، خاطرنشان می‌کند: تأثیر انقلاب اسلامی ‌و ادبیات کودک و نوجوان، یک تأثیر دوسویه است. هم ادبیات کودک و نوجوان باعث شد مفاهیمی ‌ارزشی خلق شود و عرصه‌ای برای بیان اهداف انقلاب به وجود بیاید و هم اینکه انقلاب اسلامی‌ باعث ‌شد که موضوعات متنوعی در دسترس شاعران کودک و نوجوان قرار بگیرد از همین روست که انقلاب اسلامی ‌تأثیر شگرفی بر ادبیات کودک و نوجوان ‌گذاشت تا این ادبیات به بلوغ و بالندگی برسد.

 

نگهداری از آرمان‌های انقلاب

عده‌ای بر این باورند که با گذشت چهل سال از پیروزی انقلاب اسلامی، شاعرانی که باید در حوزه ادبیات کودک و نوجوان تربیت نشده‌اند. شفیعی با رد این موضوع، می‌گوید: انقلاب اسلامی، شاعران کودک و نوجوان خوبی را تریبت کرده است اما کارشان آنطور که باید در جامعه امروز، بازتاب ندارد چون در دهه شصت، تلویزیون به یکی دوشبکه محدود بود، چندین نشریه هم برای کودکان و نوجوانان منتشر می‌شد، به همین دلیل آن زمان بیشتر مطالعه می‌کردند و ابزارها، خود مجلات بود که در دسترس مردم قرار می‌گرفت، از این حیث چون تعداد آثار و سرگرمی‌ها برای نسل جوان و خانواده‌ها محدود بود، شاعران کودک و نوجوان بیشتر شناخته می‌شدند.

 

او ادامه می‌دهد: اما در دوره معاصر با هجوم شگفت‌انگیز رسانه‌ها و تکثر شبکه‌های اجتماعی، هرچقدر هم تعداد شاعرها بیشتر شده باشد اما کمتر دیده می‌شوند. دلیلش این نیست که تعداد شاعران کمتر شده اند بلکه میزان تنوع کالاهای فرهنگی بیشتر شده است و به همان میزان که در دهه شصت، شاعر کودک و نوجوان داشتیم که برای انقلاب شعر می‌گفتند، طی دو دهه اخیر، چند برابر شاعر تربیت شده‌اند و تنوع مضامین هم بیشتر شده است.

این شاعر با تأکید بر اهمیت فرهنگسازی برای نگهداری آرمانهای انقلاب اسلامی، خاطرنشان می‌کند: وقتی داریم درباره خانواده حرف می‌زنیم یعنی خانواده‌ای که در انقلاب وجود دارد پس این یک موضوع انقلابی است. نمی‌توان شعارهای یک دوره را داد، چون زمان آن شعارها همان دوره بود. مفاهیم انقلابی، امروز به روز رسانی شده و ادامه مسیر انقلابند.

 

شانه خالی کردن از تعهد

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی‌ ادبیات کودک در ایران بروز و ظهور خوبی داشت. البته قبل از آن نیز آثار و چهره‌هایی داشتیم اما از لحاظ کمیت راضی کننده نبود و از لحاظ کیفیت نیز معدود چهره‌هایی مثل پروین دولت‌آبادی و محمود کیانوش در این زمینه کار کردند. حمید هنرجو، شاعر، نویسنده و پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان با بیان این مطلب، ادامه می‌دهد: بعد از انقلاب با ظهور محتوایی و افق جدیدی که ما در ادبیات کودک شاهد هستیم، در شعر و داستان کودک شکوفایی و تحول در حوزه محتوا، فرم و تکنیک ادبیان کودک شاهدیم که کم کم از نسل اول انقلاب به نسل‌های دوم و سوم رسید.

او با اشاره به اهمیت و ضرورت تشویق و ترغیب برای ناشران و نویسندگان حوزه کودک و نوجوان، علت شانه خالی کردن ادبیات کودک و نوجوان از تولید آثار متعهد و هدفدار را عدم حمایت متولیان امر از این شاعران و نویسندگان می‌داند و می‌گوید: هروقت در موضوع دین، اخلاق، انقلاب و مضامین ملی، عاشورایی، اعتقادی و مذهبی ما شاهد اوج گرفتن آثار سفارشی هستیم، شاهد تنزل هم هستیم.

 

هنرجو می‌افزاید: در دهه اول و دوم انقلاب به این بحث توجه شد که آثار هدفدار در حوزه تربیت کودک، دین‌داری و مسائل اجتماعی در ادبیات کودک داشته باشیم اما دهه‌های بعد ادبیات کودک مقداری از این تکلیف فاصله گرفت و از تعهد شانه خالی کرد.

به باور او، یکی از وظایف هنر و ادبیات است که با زبان نرم و زبان ادبیات کودکان و نوجوانان مفاهیم و موضوعات ارزشی، دینی و انقلابی ما را به مخاطب انتقال دهد.

شفیعی اما معتقد است که ادبیات کودک و نوجوان یک علم است و این علم باید روزآمد شود، وقتی با این نگاه به ادبیات نگاه کنیم، منظور ما ادبیات کودک و نوجوان محصول انقلاب اسلامی‌ است نه صرفاً تعریف انقلاب اسلامی، بنابراین با این نگاه، تمام کتابهای کودک و نوجوان که مجوز وزارت ارشاد را گرفته‌اند، محصول انقلاب اسلامی ‌هستند.

 

به گفته او، اینکه الان به موضوعات دهه شصت کمتر پرداخته می‌شود، دلیل نمی‌شود که ادبیات از انقلاب دور شده است. اگر هدف ادبیات، رشد و ترقی باشد پس مفاهیم همواره ارزشمند و رو به تعالی بوده‌اند.