خداحافظی با خاله‌بازی، لِی‌لِی و گُل کوچیک

یک ساعتی بود که از کودک خردسالم غافل شده بودم، صدای او را هم نمی‌شنیدم، وقتی داخل اتاقش شدم دیدم گوشه‌ای از اتاق بدون سروصدا با گوشی تلفن همراه بازی می‌کند. چنان غرق در این بازی بود که حتی متوجه حضور من بالای سرش نشد. پرسیدم بازی چیه که سریع گوشی را برگرداند که صفحه آن را نبینم.

اگرچه بخاطر اینکه فرزندم هنوز سه ساله است و همه بازی‌ها و برنامه‌های روی گوشی را با اجازه خانواده روی گوشی نصب کرده و حتی اجازه نصب بازی‌های خشن را ندارد اما نگرانش بودم. گوشی را از او گرفتم و دیدم بازی کودکانه را روی صفحه گوشی باز کرده است. اما غرق در گوشی شدن بچه‌ها، نگرانی و ناراحتی پدر و مادرها را به دنبال دارد. تنها جمله‌ای که از کودک سرگرم با این بازی‌ها شنیده می‌شود حوصله اسباب‌بازی ندارم بازی گوشی بهتر و جذاب‌تره.

دنیای شیرین کودکانه دیگر با اسباب‌بازی، خانه‌سازی، خاله‌بازی، ‌ماشین‌بازی، تیله‌بازی، لی‌لی کودکانه و هزاران بازی دیگر آمیخته نشده است، این روزها شیرینی فعالیت‌های روزانه کودکان در بازی‌های رایانه‌ای و فضای مجازی عجین شده است. دنیایی که رنگ زندگی را در گوشی تلفن همراه معنا کرده و روزگارشان را با بازی‌های کامپیوتری سپری می‌کنند. دیگر کودک سه ساله یا ۱۰ – ۱۲ ساله فرقی با هم ندارند دنیای همه در فضای مجازی و اینترنت غرق شده است.

فرار کودکان از بازی‌های قدیمی

دیگر بازی با اسباب‌بازی و بازی‌های کودکانه دوران قدیم برای کودکان امروزی به طور کامل به فراموشی سپرده شده است گویی بازی‌هایی که پدر و مادران آنها انجام داده‌اند منسوخ شده است. بازی‌های تلفن همراه، پلی‌استیشن و فضای مجازی جذابیت را برای این کودکان به انتهای لذت بازی رسانده که دیگر لی‌لی، تیله‌بازی،‌ خاله‌بازی، گُل کوچیک و هفت سنگ در کوچه‌ها به همراه همسن‌وسالان رنگ باخته و اغلب کودکان از این نوع بازی‌ها فراری هستند.

دل سپردن به بازی‌های دوران گذشته را فقط ما که طعم با همسن‌بازی کردن در کوچه‌ها و بازی‌های قدیمی با دوستان را چشیده‌ایم جذابیت دارد، امروز انگار کودکان ما فقط انزوا وگوشه‌گیری و بازی با تلفن همراه و بازی‌های رایانه‌ای را دوست دارند. نوع بازی ما به عنوان مادران و پدران آنها و کودکان امروز به عنوان نسل جدید بسیار متفاوت است.

امروز شیوه بازی کودکانه بسیار متفاوت‌تر شده است حتی در یک میهمانی خانوادگی همه کودکان گوشی در دست در گوشه‌ای از خانه با دوستان خود بازی‌های مختلف انجام می‌دهند. کودکان با سنین زیر ۶ سال هم بازی‌هایی در تلفن همراه مادر یا پدر دارند که در برخی مواقع شاهد انتقال این بازی‌ها از طریق برنامه‌های مختلف به گوشی دوست یا بستگان خود هستند. با توجه به نتایج برخی مطالعات که ۹۷ درصد از نوجوانان و ۶۶ درصد از کودکان از موبایل و تبلت استفاده می‌کنند در چنین شرایطی کنترل اوضاع بسیار سخت می‌شود که باید با آموزش‌های درست بتوان برخی از مشکلات کنونی برای استفاده بی‌رویه از تلفن همراه و تبلت را برطرف کرد.

امروز کودکان ما چنان غرق در فضای مجازی شده‌اند که باید بسیاری از راه‌ها و عیب‌های گوشی یا حتی ورود به اینترنت و فضای مجازی را از آنان سوال کرد. زمانی که برای حتی یک لحظه گوشی را در دست ما ببینند سریع واکنش نشان می‌دهند که شما همیشه گوشی در دست دارید و آن زمان ما را از داشتن گوشی منع می‌کنید و جمله جالب آنها این است که «چرا خودت گوشی دستت گرفتی!».

بازی با ماشین یکی از علاقه‌مندی جدی کودکان زیر ۶ سال پیش از ورود به بازی‌های خشن به شمار می‌رود که همین نوع بازی‌ها ساعت‌ها می‌تواند کودکان را سرگرم کند. این موضوعات نگرانی جدی برای خانواده‌ها به دنبال دارد زیرا کودک هنگام بازی دیگر تمرکز برای هیچ کاری ندارد و هزاران مشکل شبیه مشکلات عصبی، بینایی، خشونت، عصبانیت، بدرفتاری، پرخاشگری و مسایل دیگر را به دنبال دارد.

ممانعت جدی کودکان برای پس دادن گوشی و یا بازی نکردن در دنیای الکترونیک

اعتیاد به تلفن همراه و فضای مجازی یکی از چالش‌های جدی خانواده‌هاست. اکنون همه برنامه‌ها از طریق گوشی‌ها امکانپذیر است و همه مجبور به استفاده همیشگی از دنیای الکترونیک هستیم

اغلب کودکانی که کار با تلفن همراه و بازی‌های رایانه‌ای به عنوان برنامه روزانه آنها تلقی می‌شود، در نهایت زمانی که والدین قصد خاموش کردن تلویزیون و یا گرفتن گوشی از دست آنان را دارند، با خشونت کامل مانع این کار می‌شوند و برخی اوقات ملتمسانه درخواست ادامه بازی تا پایان زمان آن را دارند. این موضوع نیز به نوعی تنش میان والدین و بچه‌ها را به همراه دارد.

یکی دیگر از موضوعاتی که شیوه زندگی همه ما را تغییر داده است انتقال همه برنامه‌ها، اقدامات و برنامه‌ریزی‌ها با استفاده از تلفن همراه است. در واقع والدین برای هر برنامه‌ای از پرداخت قبوض آب، ‌ برق و تلفن گرفته تا خرید مایحتاج روزانه خود امکان استفاده از گوشی خود را دارند. همین موضوع موجب شکایت فرزندان آنها شده که اگر استفاده از تلفن همراه برای کودکان خوب نیست چرا باید شما همیشه گوشی به دست باشید. این نوعی تناقض رفتاری هم در تربیت فرزندان ایجاد می‌کند.

در واقع می‌توان گفت اعتیاد به تلفن همراه و فضای مجازی یکی از چالش‌های جدی خانواده‌هاست زیرا اکنون همه اقدامات و برنامه‌ها از طریق این گوشی‌ها امکانپذیر است و ما هم مجبور به استفاده همیشگی از فضای مجازی و دنیای الکترونیک هستیم شاید همین موضوع باعث شده که فرزندان ما به نوعی تقلید از والدین در استفاده از این وسیله الکترونیکی، جذابیت برنامه‌های الکترونیکی و گوشی همراه همه را به استفاده مداوم از آن هدایت کرده است.

بازی اشکنک دارد سرشکستنک دارد

نگرانی والدین برای استفاده مداوم کودکان از تلفن همراه و ورود به فضای مجازی و دنیای الکترونیک این روزها به اوج خود رسیده است زیرا نه کودک می‌تواند از جذابیت این بازی‌ها گذشت کند و نه والدین تان دیدن خشونت و پرخاشگری فرزندان خود را دارند.

بخشی از موضوعاتی که درباره استفاده بی‌رویه کودکان از تلفن همراه، بازی‌های رایانه‌ای و دنیای الکترونیک موجب نگرانی والدین و حتی کارشناسان حوزه کودکان و آسیب‌ها شده است، مجید ابهری آسیب‌شناس و کارشناس حوزه اجتماعی در گفت و گو با خبرنگار گروه جامعه ایرنا به آنها پرداخته است.

ابهری اظهار داشت: پرکردن اوقات فراغت فرزندان در سنین مختلف یکی از دغدغه‌های اصلی والدین به خصوص مادران است. در دوران گذشته سبک زندگی برای فرزندان بازی‌هایی را به دنبال داشت که علاوه بر ایجاد روابط عاطفی بین نوجوانان و جوانان، به آنها مهارت‌های زندگی را نیز آموزش می‌داد.

وی افزود: در بازی‌ها حتی اگر به اشتباه یا عمدی و سهوی یکی از همبازی‌ها موجب آزار همبازی دیگر می‌شد، بلافاصله با شعر «بازی اشکنک دارد سرشکستنک دارد»، با یکدیگر آشتی کرده و به ادامه کار خود می‌پرداختند. روابط اجتماعی پایه‌های خود را در همین بازی‌ها پی‌ریزی می‌کرد.

ابهری یادآور شد: دختران در بازی دورهمی مثل خاله‌بازی مهارت‌های زندگی را یاد می‌گرفتند و با پذیرایی خیالی از میهمانان خود، میهمانداری و پذیرش میهمانان را یاد می‌گرفتند. دختربچه‌ها با ریختن چای در فنجان‌های خیالی، آموزش پذیرش میهمان به عنوان یک اصل برای آنان یاد می‌شد و آموزش‌های لازم را در این زمینه فرا می‌گرفتند.

حذف روابط عاطفی در کودکان با گوشی‌های هوشمند

با ورود بازی‌های الکترونیک در گوشی‌های هوشمند و یا بازی‌های اینترنتی و یا شکل مختلف بازی‌ها، دیگر روابط عاطفی و اجتماعی از میان فرزندان ما جمع و در واقع حذف شد

این آسیب‌شناس ادامه داد: با ورود بازی‌های الکترونیک در گوشی‌های هوشمند و یا بازی‌های اینترنتی و یا شکل مختلف بازی‌ها دیگر روابط عاطفی و اجتماعی از میان فرزندان ما جمع و در واقع حذف شد. هر نوجوان و جوان در گوشه‌ای نشسته و با گوشی همراه یا وسایل بازی الکترونیک مشغول می‌شود و آنها فارغ از دنیای اطراف هستند.

وی اضافه کرد: در میهمانی‌ها اغلب هرکدام از دختربچه یا پسربچه‌ها در گوشه‌ای نشسته و بدون توجه به انسان‌های اطراف خود به بازی مشغول است هستند و در پایان بازی نیز با سرعت غذای خود را خورده و به بازی خود ادامه می‌دهند.

ابهری افزود: والدین در چنین شرایطی فقط خوشحال هستند که فرزندان آنها به کوچه و خیابان نمی‌روند و یا با همبازی‌های خود مشغول بازی نمی‌شوند. در حالی که این نوع تفکر فاجعه‌ای به دنبال دارد که انزوا و گوشه‌گیری محصول این تفکر خواهد بود. آموزش و پرورش و والدین باید بچه‌ها را تشویق به بازی اجتماعی و عاطفی کرده و اولین بازی را خودشان با آنها شروع کنند.

نسل‌هایی با رفتارهای گوشه‌گیری و منزوی بودن در آینده

کارشناس حوزه اجتماعی گفت: دیگر بازی‌هایی مانند خاله‌بازی، لی‌لی بازی، یک قل و دو قل و بازی فوتبال که در پسران معمول و متداول است در بازی‌های کودکان جایی ندارد. به همین دلیل باید توسط مدارس و والدین دوباره وارد زندگی کودکان و نوجوانان شوند در غیر این صورت با نسل‌هایی مواجه خواهیم شد که دارای رفتارهای منزوی و گوشه‌گیری هستند و هیچ‌گونه مهارتی در برقراری ارتباط با دیگران نخواهند داشت و حتی این کودکان از والدین فراری خواهند بود.

وی ادامه داد: بنابراین آموزش و پرورش و رسانه‌ها باید وارد میدان شوند و اجازه ندهند نسل‌های آینده قربانی بازی‌هایی شوند که هیچ کنترلی از طرف والدین بر آن بازی‌ها اعمال نمی‌شود.

ابهری افزود: سختی و سادگی بازی‌ها توسط بازیکنان کنترل می‌شود و چون همیشه بچه‌ها برنده هستند و به باخت با زندگی آشنایی ندارند با کوچکترین شکست دچار ناکامی، اندوه و ناراحتی شده و ممکن است به انحرافات عاطفی و افکاری کشیده شوند. بنابراین بازی‌هایی که فقط بُرد در آنها مطرح است ناکامی‌های آینده فرزندان ما در کنار انزوا و گوشه‌گیری در پی خواهند داشت.