کودکان آپدیت امروزی

به گزارش کودک پرس ،  کودکان امروز اسباب‌بازی‌هایشان به عروسک و ماشین محدود نمی‌شود؛ بچه‌های امروز دنیای اطراف‌شان را با موبایل و تبلت و لپ‌تاپ می‌شناسند. محیط‌های مجازی آن‌قدر برایشان جذابیت دارد که با سرعت حیرت‌آوری کار با این وسایل را یاد می‌گیرند. شاید یکی از الزامات زندگی امروزی آشنایی با فضای مجازی باشد و کودک و نوجوانی که از این قافله عقب بماند، در مقایسه با هم‌سن‌و‌سال‌هایش چیزی کم داشته باشد. اما چگونگی، کیفیت و محدودیت‌های استفاده بچه‌ها از این فضاها هم به یکی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌های کنونی تبدیل شده است.

بچه‌های آپدیت امروزی

امروزه کودکان و نوجوانان امکان این را دارند که با فناوری‌های اعجاب‌انگیز عصر اطلاعات آشنا شوند و با دسترسی به ابزارهایی مثل رایانه‌های شخصی و موبایل‌های هوشمند به فضای اینترنت راه پیدا ‌کنند. این فرایند مختص یک کشور و یک فرهنگ نیست، بلکه یک روند جهانی غیر‌قابل اجتناب است؛ همه کودکان و نوجوانان جهان امروز وقت بسیاری را برای حضور در فضای مجازی صرف می‌کنند، بازی‌های رایانه‌ای انجام می‌دهند و حتی از شبکه‌های اجتماعی برای آشنایی با همسن‌و‌‌سال‌های خود و ارتباط با دیگران استفاده می‌کنند.

والدین و معلم‌ها هوشیار باشند

رئیس مرکز حراست وزارت آموزش و پرورش چندی پیش یکی از آسیب‌های اجتماعی امروز را فضای مجازی دانست که کاهش آثار مخرب آن از دغدغه‌های همیشگی بوده است. به گفته محمدحسین کفراشی، در کشور ۱۸ میلیون کودک و نوجوان داریم که حدود هشت میلیون نفر از آنان روزانه ۶ ساعت در فضای مجازی سیر می‌کنند و این نگرانی همواره وجود دارد که آن‌ها چگونه از این فضا استفاده می‌کنند. گرچه فراگیر بودن فناوری‌های مربوط به فضای مجازی، محدودیت دسترسی کودکان و نوجوانان را به کاری مشکل تبدیل کرده است،‌ اما والدین می‌توانند و باید با اجرای برخی موارد از آسیب‌پذیری این فضا بکاهند و مزایا و کارکردهای مثبت آن را به فرزندان‌شان بیاموزند. به دنبال آموزش والدین، آموزش معلمان برای آشنایی با فضای مجازی و هدایت دانش‌آموزان نیز ضروری است. کفراشی می‌گوید: «مسئولان و اولیای دانش‌آموزان باید برای تبدیل تهدید فضای مجازی به فرصت بیش از پیش تلاش کنند و آموزش بهره‌گیری صحیح از فضای مجازی را به مخاطبان آن بیاموزند.»

بچه باید آپدیت بار بیاد

آسیب‌ها و خطراتی که کودکان را در اینترنت تهدید می‌کند به سه دسته هدف‌گیری تجاری و تبلیغاتی، بهره‌برداری و استثمار کودکان و نقض حریم خصوصی آنان تقسیم می‌شود. گاه کودکان در اینترنت بخش قابل‌توجهی از اطلاعات شخصی خود را در محیط‌هایی چون اتاق‌های گفت‌وگو و چت، شبکه‌های اجتماعی، سایت‌های بازی آنلاین و امثال این‌ها افشا می‌کنند که این موضوع تهدیدی جدی برای حریم خصوصی کودکان به‌شمار می‌آید؛ چرا که مشخص نیست این اطلاعات به ‌دست چه کسانی می‌افتد و چگونه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

چنین وضعی می‌تواند کودکان را در معرض استفاده‌های تجاری از اطلاعات آنان یا هدف‌گیری تبلیغاتی قرار دهد. سارا مادر دختری هفت‌ساله است؛ او درباره استفاده کودکش از فضای مجازی می‌گوید: «استفاده دختر هفت‌ساله من از فضای مجازی بیشتر در محیط تلگرام است؛ چند کانال شعر و بازی‌های کودکانه مثل خاله ستاره و… در تلگرام تبلت خودش عضوش کرده‌ام و آن‌ها را تماشا می‌کند. محتوایی که اجازه داده‌ام در دسترسش باشد بسیار محدود است و خودش نمی‌تواند وارد فضاهای دیگر شود.» به نظر این مادر تأثیرات آشنایی کودکان و نوجوانان امروز با محیط‌های مجازی در صورتی که با نظارت والدین باشد خوب است.

«بچه باید آپ‌دیت بار بیاد. در این دوره زمانه اگر بچه‌ سواد کار در فضای مجازی را نداشته باشد، بی‌سواد محسوب می‌شود؛ مثلا چند روز پیش دخترم از من می‌پرسید نت کجاست که سؤال‌های من را از داخلش پیدا می‌کنی و من گوگل را به او نشان دادم و گفتم می‌توانیم سوال‌هایمان را از این‌جا سرچ کنیم و برایش خیلی جالب بود. من تا امروز از استفاده ضحی، دخترم، از فضای مجازی راضی بوده‌ام؛ البته هیچ‌وقت بدون حضور من یا همسرم نمی‌تواند از فضایی که به اینترنت دسترسی دارد استفاده کند. خودم نت تبلت را وصل می‌کنم تا از کانال‌های تلگرام مناسب سنش که در آن‌ها عضو شده استفاده کند.»

بازی‌های آنلاین و دردسرهایش

برای خیلی از خانواده‌ها این سؤال مطرح است در شرایطی که نمی‌توان بچه‌ها را از حضور در محیط مجازی منع کرد، تکلیف چیست؟ در وهله اول استفاده از کامپیوتر و اینترنت برای کودک و نوجوان‌ باید قانونمند باشد و والدین باید به فرزندان خود یاد بدهند اجازه انجام چه کارهایی با کامپیوتر و اینترنت را دارند و از چه فعالیت‌هایی باید به دور باشند. نرم‌افزارهای آموزشی و بازی‌های بسیار ساده‌ای هست که با توجه به تصاویر و رنگ‌هایشان برای کودکان از حدود سه‌سالگی جذابیت دارد و از حدود چهارسالگی تا شروع مدرسه، میل و اشتیاق به یادگیری کار با کامپیوتر و بازی در کودکان زیاد می‌شود. در این سنین والدین باید درباره اصول استفاده از اینترنت و کامپیوتر برای کودک خود مقدمه‌چینی و صحبت کنند. فاطمه مادر یک پسر 6 ساله است که ولع بازی کردن با تبلت را دارد. او از مضرات جسمی حضور طولانی‌مدت بچه‌ها در این محیط‌ها آگاه است.

«تأثیرات جسمی استفاده زیاد از تبلت چشم‌درد و سردرد است؛ زمان‌هایی که پسرم برای مدتی طولانی‌ با تبلت سرگرم است چشم‌هایش قرمز می‌شود. تأثیرات روحی هم خشونت و تنبلی است؛ وقتی زیاد با تبلت بازی می‌کند دیگر تمایلی به بازی‌های حرکتی نشان نمی‌دهد و دوست دارد تمام‌وقت بنشیند و با تبلت بازی کند. از وقتی برایش تبلت گرفته‌ایم به خاطر علاقه‌اش به شخصیت‌های ابرقهرمانی مثل سوپرمن و بتمن، مدام در حال انجام بازی‌های رزمی است.

الان دیگر زوری شده است؛ هر جا که کاری برای انجام دادن نداشته باشد مثل میهمانی یا حتی زمانی که در ماشین هستیم، نخستین چیزی که به ذهنش می‌رسد این است که با تبلت بازی کند؛ یعنی حتی به فکرش هم نمی‌رسد کار دیگری برای سرگرمی خودش انجام دهد، معمولا این‌جور وقت‌ها آن‌قدر پاپی من و پدرش می‌شود تا راضی‌مان کند تبلت را بگیرد.» این مادر هم قبول دارد که نظارت والدین باید سفت و سخت‌تر باشد. آسیب‌هایی که او به آن‌ها اشاره می‌کند مربوط به بازی‌های آنلاین است. «وقتی آنلاین بازی می‌کند زمانی‌که می‌بازد، برای ادامه بازی مجبور است فیلم نگاه کند. فیلم‌های تبلیغاتی مزخرف و بی‌ربط؛ یک بار دیدم وسیله جلوگیری از بارداری وسط بازی بچه تبلیغ می‌شود! والدین باید خیلی حواس‌شان باشد.»

خانممون گفته اصلا چیز خوبی نیست

کارشناسان می‌گویند برای بچه‌های دبستانی که عقل‌شان بیشتر می‌رسد باید به منظور استفاده از اینترنت قوانین مشخص و محکمی تعریف، تفهیم و اجرا و عوارض رعایت نکردن قوانین نیز به آن‌ها گوشزد شود. با ورود به نوجوانی جنگ و جدال‌های استقلال‌طلبانه فرزندان با والدین بر سر موضوعات مختلف شروع می‌شود که یکی از آن‌ها درخواست استفاده آزادانه، دلخواه و بدون نظارت از اینترنت است.

این دوره، سن هشدار است و ضمن مذاکره و توافق با فرزندان، اصول توافقی بسیار روشن و صریحی باید اجرا شود. فرزندان تحت نظارت کامل می‌توانند به تحقیق و فعالیت اینترنتی محدود و مشخص – چه از نظر حجم ساعات استفاده و چه موضوع مورد استفاده- بپردازند. منیره یک دختر هشت‌ساله دارد. او می‌گوید استفاده دخترش از فضای مجازی را محدود کرده است و تا جایی که امکانش باشد با بازی‌های دیگر سرگرمش می‌کند. «تبلت دختر من اصلا به اینترنت متصل نیست؛ یک‌سری بازی‌های دخترانه جذاب و مناسب سنش را برایش دانلود کرده‌ایم و درنهایت بعضی از آهنگ‌های شاد روز را برایش ریخته‌ایم که از تبلت گوش کند.

البته فضای مجازی آن‌قدر برای بچه‌ها جذابیت دارد که گوشی‌های ما را می‌گیرد تا تلگرام و اینستاگرام را ببیند و بشناسد؛ مدتی پدرش گوشی در اختیارش می‌گذاشت که خیلی مخالف بودم و به اصرار من محدودش کردیم،‌ ولی تأثیر هم‌سن‌و‌سالان بر بچه‌ها در این موضوع خیلی مهم است؛ مثلا دخترعمه‌اش از او بزرگتر است و به او یاد داده در تبلت می‌توان تلگرام و ایمو داشت تا فیلم و عکس و تماس تصویری با هم رد و بدل کنند، ولی من این کار را برایش انجام ندادم و گفتم هر وقت دوست داشت برای دخترعمه‌اش چیزی بفرستد می‌تواند از گوشی من استفاده کند.» چه بخواهیم چه نخواهیم بچه‌ها از یک سنی به بعد به سمت فضاهای مجازی گرایش پیدا می‌کنند و همه بچه‌ها اسم شبکه‌های مجازی را خوب بلدند. منیره معتقد است بچه‌ها تا سال‌های پنجم و ششم دبستان نباید شبکه‌های ارتباطی مجازی را در اختیار داشته باشند. به نظر این مادر تأثیر حرف آموزگاران بر دانش‌آموزان در استفاده درست از این فضاها نیز بسیار اهمیت دارد. «مهلا از وقتی معلم‌شان از مضرات فضای مجازی برایشان گفته خیلی کم سراغ تبلت یا گوشی‌های ما می‌آید.»

بچه‌ها آیینه رفتار ما هستند

بشرا یک دختر 14ساله و یک پسر 9ساله دارد. او درباره علاقه فرزندانش به فضای مجازی و سرک کشیدن در شبکه‌های ارتباطی می‌گوید: «دخترم در حد کانال تلگرام مدرسه در فضای مجازی مشغول است؛ او نقاشی را به‌خوبی یاد گرفته و صفحه اینستاگرام دارد و صفحه‌های هنری را دنبال می‌کند، ولی به خاطر مشغولیت‌های غیر‌درسی زیادی که دارد، از ورزش و نقاشی گرفته تا موسیقی، کمتر برای پرسه‌زنی در فضای مجازی وقت می‌گذارد و اصولا علاقه‌ای هم نشان نمی‌دهد. پسر 9ساله‌ام هم با این‌که تبلت دارد، خیلی اصراری به بازی در فضای مجازی ندارد.

من از بچگی با فرزندانم زیاد بازی می‌کردم؛ توپ‌بازی و تیله‌بازی و قایم‌باشک که مورد علاقه پسربچه‌هاست؛ درضمن بازی‌های نصب‌شده در تبلت را هم کنترل می‌کنم تا بازی‌های خشن و مبارزه‌ای نباشد. چیزی که اذیتم می‌کرد و نمی‌توانستم کنترل کنم بازی‌های آنلاین بود که کاربر برای امتیاز بیشتر باید تبلیغات بین بازی را می‌دید. الان که دیگر تبلتش خراب شده، فقط دو بازی شطرنج و فوتبال در گوشی من نصب کرده است که با آن بازی می‌کند.» بشرا درباره آسیب‌های فضای مجازی می‌گوید: «رفتار بچه‌ها متأثر از رفتار پدر و مادر است.» او که خود عرفان و فلسفه خوانده است سعی می‌کند با کودک و نوجوانش گفت‌وگو کند و همه مسائل را دوستانه برایشان توضیح دهد تا برای یافتن پاسخ سؤال‌هایشان از فضای مجازی که دریای بیکران هرگونه اطلاعات است استفاده نکنند.