نقش فضای مجازی در افزایش جرایم اجتماعی

به گزارش کودک پرس ، جرایم بزرگ و جنایت های هولناک کم و بیش در تمامی جوامع به وقوع می پیوندد؛ جنایاتی غیرقابل تصور که روح هر انسانی را می خراشد و اذهان عمومی را جریحه دار می سازد؛ جنایاتی که طی ماه های گذشته در ایران شاهد نمونه های فجیعی از آن بودیم. قتل های خانوادگی، قتل زنان و ربایش و قتل کودکان بی گناهی چون ستایش، آتنا، بنیتا و ابوالفضل از جنایت های هولناک چند وقت اخیر بود که حساسیت جامعه را به شدت برانگیخت.

ریشه این جنایات هولناک کجاست؟ چرا در سال های گذشته بر میزان اینگونه جنایات افزوده شده است؟ چرا دامنه قتل و جنایت های غیرانسانی آنقدر گسترده شده که حتی گریبان کودکان معصوم و بی گناه را نیز گرفته است؟

در پاسخ به این سوالات برخی انگشت اتهام را به سمت پیشرفت تکنولوژی و گسترش فضاهای مجازی می گیرند اما جامعه کارشناسان معتقدند، در کنار گسترش تکنولوژی، عوامل دیگری چون فقر مادی و فرهنگی، افزایش میزان اختلالات روانی، افزایش استفاده از مواد مخدر صنعتی توهم زا، غفلت و کم توجهی خانواده ها به دلیل مشغله های فراوان و رواج بی اخلاقی، بر میزان جرم و جنایت در جامعه افزوده است.

به باور کارشناسان، آنچه منجر به آسیب زایی تکنولوژی های جدید و فضاهای مجازی در جامعه ما شده است، ماهیتِ وجودی این فضاها نیست، بلکه استفاده نادرست از آن و بی توجهی به فرهنگ سازی در خصوص این فضاها است.

 

فضای مجازی چه سهمی از دایره جرم خیزی دارد؟
برخی مسوولان بر این باورند که فضای مجازی عامل عمده وقوع جنایت و قتل در جامعه است. به تازگی سخنگوی قوه قضاییه در یک نشست خبری، بر این نکته تاکید کرد که در سال 96 آمار قتل ‌های فجیع و آزارهای خانوادگی نسبت به مدت مشابه در سال 95 بیشتر شده است.

وی اگر چه مواردی چون استعمال مواد ‌روانگردان را در این امر دخیل دانست، اما بیشتر تقصیر را متوجه فضای مجازی دانست و گفت: نمی‌ خواهم بگویم علت همه این موارد فضای مجازی است، اما بر‌اساس نظر کارشناسان مربوطه یکی از آثار سوء مواردی که در فضای مجازی پخش می‌ شود و ذهن مردم را درگیر می ‌کند، همین جنایت ‌هایی است که رخ می ‌دهد.
در همین حال، آماری وجود دارد که می گوید شمار زیادی از قتل های رخ داده در سال های اخیر به دلیل تغییر الگوی مصرف مواد مخدر، مبتلا بودن مجرمان به بیماری های پیچیده روحی و روانی و مشکلات خانوادگی بوده است.

«هادی مصطفایی» معاون پیشین جرایم جنایی پلیس آگاهی ناجا، اوایل سال 1393 در یک نشست خبری با اشاره به جزییاتی از آمار جرایم جنسی، قتل و سرقت مسلحانه، وقوع 62 درصد از قتل‌ ها را بدون نیت قبلی و ناشی از تصمیم‌ گیری آنی عنوان کرد؛ موضوعی که نشان از نبود کنترل عصبی و عدم ثبات روانی در میان برخی شهروندان دارد.
هم اکنون برخی آمارها حاکی از آن است که بیش از 30 درصد افراد جامعه مبتلا به اختلالات روانی هستند؛ موضوعی که می تواند یکی از علل مهم افزایش جرایم مختلف از جمله قتل در کشور باشد. این آمار همچنین زنگ خطری جدی برای دولت و نهادهای متولی است که به سلامت و بهداشت روانی جامعه توجه بیشتری نشان دهند.

در شماری از موارد ربایش، آزار و قتل کودکان در چند ماه گذشته، موضوع مشکلات روحی و روانی مجرمان برجسته بوده است. به عنوان مثال در موضوع قتل ابوالفضل؛ پسر یازده ساله ای که در هفته های اخیر با ضربات چاقوی یک مرد جوان به طرز فجیعی به قتل رسید، مرکز اطلاع رسانی پلیس آگاهی تهران بزرگ، از مشکلات روانی متهم خبر داده است.
اختلال روانی «پدوفیلی» یا آزار جنسی کودکان، یکی دیگر از انواع بیماری های روانی است که در مورد قاتل «آتنا اصلانی» مطرح است؛ قاتلی که بامداد چهارشنبه 29 شهریورماه سال جاری به دار آویخته شد
تغییر الگوی مصرف مواد مخدر، از مخدرهای سنتی به صنعتی چون «شیشه» و «کراک» نیز از دیگر عوامل افزایش وقوع جنایت در جامعه است. چند سال پیش در بحبوحه رسانه ای شدن مصرف بالای شیشه در کشور، «علیرضا جزینی» قائم مقام وقت دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر، درباره مصرف مواد مخدر روانگردان هشدار داد و گفت: «تحقیقات نشان داده است که شیشه مغز را کوچک می کند و علت 25 درصد قتل ها در کشور مصرف شیشه است.»؛ موضوعی که بسیاری از رسانه ها و جامعه شناسان از آن به عنوان «قتل های شیشه ای» یاد کردند؛ جنایات هولناکی که تعداد زیادی از آنها قتل های خانوادگی هستند.

 

برخورد سلبی با فضای مجازی بی فایده است، فرهنگ سازی کنیم
روانشناسان و جامعه شناسان معتقدند نمی توان با فضای مجازی برخورد سلبی داشت اما می توان با فرهنگ سازی در خصوص آن، به کاهش آسیب های این فضا کمک کرد.
«سعید معیدفر» جامعه شناس، در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا اظهار کرد: امروزه خواسته یا ناخواسته، جامعه و همه گروه های سنی آن با فضای مجازی و بهره برداری از آن رو به رو شده است. این روزها فناوری های اینترنتی از جمله شبکه های مجازی مانند دیگر امکانات رفاهی، بخشی از زندگی مردم شده و برخورد سلبی با آنها و داد و فریاد در مورد آسیب زا بودن آنها بی فایده است.
وی افزود: به جای دامن زدن بر نگرانی ها در مورد آسیب های فضای مجازی باید فرهنگ مصرف گرایی، اشاعه بی هویتی و زوال نخبگان را کنترل کنیم و از نظرات آسیب شناسان و نخبگان در امور اجتماعی استفاده کنیم. امور اجتماعی باید به متولیان و کارشناسان این امور سپرده و فضا برای فعالیت نخبگان اجتماعی گشوده تر شود. باید به نخبگان این فرصت داده شود که در خصوص مسایل اجتماعی فعالیت داشته و اظهار نظر کنند نه اینکه حرف آنان را هیچ کس گوش ندهد و صدای آنان به جایی نرسد.

«حسن بشیر» مدرس علوم ارتباطات دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام) نیز در زمینه نوع برخورد با فضای مجازی به پژوهشگر ایرنا گفت: فضای مجازی اگرچه مجازی اما یک واقعیت است که در شرایط کنونی جهان، از واقعیت عینی فیزیکی فراتر رفته و در حال بلعیدن فضای فیزیکی است. به عبارت دیگر این فضا امکانات زیادی برای مانور دارد و می تواند بسیاری از مسایل انسان را به شکلی مورد توجه قرار دهد. بنابر این باید به این فضا به عنوان یک واقعیت در حال همه گیر شدن نگاه کرد.
این مدرس ارتباطات افزود: اگر حادثه ای بد یا خوب در سطح عمومی رخ دهد و به شکل جدی در فضای مجازی منعکس شود، باید راه هایی برای رسیدگی مناسب به حادثه یا موضوع پیدا کرد نه اینکه روی فضای مجازی خط کشید. راه حل مناسب در برخورد با نکات منفی فضای مجازی، حذف این فضا نیست بلکه تعامل مناسب، مفید و هدفمند با این فضا است.

در این زمینه، «مجید ابهری» روانشناس و آسیب شناس اجتماعی نیز در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا تاکید کرد: قبل از ورود هرگونه فناوری به یک جامعه باید بسترهای فکری، فرهنگی و کاربردی آن فناوری فراهم شود. نهادهای متولی باید این بسترها را آماده سازی کنند. درغیراین صورت بعید نخواهد بود که عوارض و آسیب های فناوری های جدید خیلی بیشتر از فایده آنها باشد.
به باور ابهری، رسانه ها و نهادهای متولی موظفند با واقع بینی در زمینه فناوری های جدید، بسترهای لازم فکری، فرهنگی و آموزشی را برای خانواده ها و کودکان و نوجوانان فراهم آورند.

 

خانواده ها زمام فضای مجازی را در دست داشته باشند
کارشناسان در کنار لزوم فرهنگ سازی و آگاهی بخشی نهادهای مسوول درباره نحوه استفاده از فضای مجازی، بر اهمیت نقش نظارتی خانواده در استفاده از فضای مجازی، در جهت کاهش آسیب های این فضا تاکید دارند.
ابهری در این زمینه گفت: افراد به ویژه کودکان و نوجوانان با ورود به فضای مجازی وارد دنیایی می شوند که با جهان حقیقی آنان بسیار متفاوت است. در فضای مجازی اتاق های بدون کنترل و بدون نظارت، کودکان و نوجوانان را به سوی خود می کشند و بازی های بدون مدیریت و کنترل در اختیار آنان قرار می گیرد. از اینرو، کاربری کنترل نشده کودکان و نوجوانان در فضای مجازی باعث انزوا و گوشه نشینی، گسست روابط عاطفی و اجتماعی، دوری گزیدن از دوستان و همسالان، کناره گیری از بازی های فیزیکی و در نتیجه رکود جسمی و فکری و هیجان های رفتاری نامتناسب با سن آنان می شود.

وی با تاکید بر اینکه هیجان های رفتاریِ ناشی از کاربری در فضای مجازی، موجب بلوغ زودرس کودکان و نوجوانان می شود، افزود: در حال حاضر بلوغ نوجوانان بین سه تا پنج سال زودتر اتفاق می افتد. این بلوغ زودرس باعث افزایش شعور جنسی کودکان شده و در برخی موارد انحرافات جنسی، تجاوز یا تن دادن به روابط جنسی نامشروع را به دنبال دارد.

این روانشناس و آسیب شناس اجتماعی، با اشاره به اینکه خانواده باید زمام فضای مجازی را در دست داشته باشند افزود: متاسفانه گاهی والدین به جای پیشگیری و کنترل فعالیت کودکان خود در فضای اینترنت و شبکه های مجازی، زبان به تشویق آنان می گشایند. به طور مثال افتخار می کنند که فرزند 9 ساله آنان به کاربرد رایانه مسلط است. اینجا است که کودک تشویق شده و از زندگی حقیقی خود در جامعه دور می شود. به باور وی، خانواده ها باید با ایجاد سرگرمی های مناسب سنی، آموزش ها و بازی های منطبق با طیف سنی کودکان و نوجوانان، امکانات نشاط و سرگرمی فرزندان خود را فراهم کنند.

فضای مجازی، عرصه ای مملو از فرصت و تهدید است. اگرچه آسیب های این فضا برای کودکان و نوجوان بیش از فرصت های آن است اما به باور کارشناسان نمی توان فقط با نگاهی سلبی به قضاوت در مورد آن نشست. در زمینه آگاهی بخشی بی شک استفاده از نظرات صاحبنظران اجتماعی می تواند موثر واقع شود. در کنار تلاش برای کاهش آسیب های اجتماعی ناشی از فضای مجازی اما مسوولان و متولیان باید به دنبال یافتن راه حل های اساسی در جهت کاهش اعتیاد، فقر و اختلالات روانی در جامعه باشند.

 

منبع: ایرنا