جلوگیری از نیاز به ارتودنسی در کودکان
به گزارش خبرگزاری کودک پرس این روزها خیلی از پدرومادرها تصور می‌كنند اگر دندان‌های كودكان شلوغ و نامرتب یا حتی به‌اصطلاح خرگوشی باشد باید برای درمان ارتودنسی اقدام كنند و مبلغی قابل توجه را برای مرتب كردن دندان‌های فرزندشان كنار بگذارند اما یك راه راحت‌تر و البته كم‌خرج‌تر هم وجود دارد.
واقعیت این است كه با درمان به موقع، بسیاری از نامرتبی‌های دندانی را می‌توان درمان كرد و از درمان‌های ارتودنسی در آینده پیشگیری كرد. دندان‌پزشكان عمومی طی ویزیت‌های معمول كودكان در سنین اولیه زندگی به‌منظور راهنمایی والدین و جلوگیری از بیماری‌های دهان و دندان نقش بسیار مهمی دارند. طی معاینه‌هایی كه توسط دندان‌پزشكان انجام می‌شود درصورت هرگونه اشكال در ترتیب و زیبایی دندان‌ها و مشكلات فك، كودك به ارتودنتیست ارجاع داده می‌شود و ارتودنتیست با توجه به ویزیتی كه انجام می‌دهد می‌تواند اقدام‌های درمانی لازم را به‌منظور پیشگیری كه به‌اصطلاح ارتودنسی پیشگیری نامیده می‌شود، انجام دهد. در علم ارتودنسی یا ردیف كردن دندان‌ها، روش‌هایی وجود دارد كه می‌توان با استفاده از آن‌ها از سیم‌كشی دندان‌ها در آینده پیشگیری كرد. از جمله این روش‌ها می‌توان به كشیدن توالی‌دار دندان‌های شیری یا پیشگیری از مكیدن دندان‌ها اشاره كرد. وظیفه دندان‌ها عبارت است از جویدن، تامین زیبایی، تكلم و وظیفه دندان‌های شیری در دوران كودكی علاوه بر موارد یاد شده، راهنمای رویش دندان‌های دائمی كودك است. بنابراین به‌منظور برآورده شدن اهداف فوق، حفظ سلامت دندان‌ها ضروری است و این تصور كه دندان‌های شیری به‌زودی با دندان‌های دائمی جایگزین می‌شوند و چندان اهمیتی ندارند می‌تواند تاثیرات مخربی در سلامت و زیبایی دندان‌ها داشته باشد.
اول از همه بهتر است بدانیم كه علت ناهنجاری‌های فك و صورت چیست و چطور به‌وجود آمده است. به این ترتیب با پیدا كردن عوامل و از بین بردن آن‌ها می‌توان زمینه پیشگیری را فراهم كرد.
از جمله علل این ناهنجاری‌ها می‌توان به علل استخوانی و دندانی اشاره كرد. ممكن است استخوان فك بالا و پایین نسبت به هم در جای مناسب قرار نداشته باشند. این احتمال هم وجود دارد كه دندان‌های فك بالا و پایین در جای نامناسبی قرار داشته باشند یا مخلوطی از این 2مشكل در كودك وجود داشته باشد. اگر اشكال از استخوان‌ها باشد تا زمانی كه قدرت رشد استخوان‌ها و پتانسیل رشدی وجود دارد می‌توان در رشد استخوان‌ها تغییراتی ایجاد كرد و آن‌ها را به نفع رشد طبیعی و درست تغییر داد و این تا زمانی است كه بچه در حال رشد است و اسكلتش رشد می‌كند كه اغلب تا یكی، 2 سال بعد از بلوغ است.
هر چند زمان دقیقی را نمی‌توان در نظر گرفت و رشد افراد از فردی‌به‌فرد دیگر متفاوت است. اگر دندان‌ها اشكال داشته باشند و سایز دندان‌ها از سایز فكی كه روی آن قرار گرفته بزرگ‌تر باشند، دندان‌ها جای كمی خواهند داشت و در نتیجه نامرتب خواهند بود و اگر این كمبود جا در اثر عواملی مانند زود از دست رفتن دندان‌های شیری، تصادف، پوسیدگی دندان‌ها و… باشد با پیشگیری می‌توان نامرتبی دندان‌ها را پیشگیری كرد.
راه‌های جلوگیری از پوسیدگی شامل چك‌آپ‌های دندان‌پزشكی، استفاده از فلوراید، رعایت بهداشت و مسواك زدن‌های به موقع است. درست از زمانی كه دندان‌ها رویش می‌كنند مادر می‌تواند با استفاده از برس‌های نرم و پلاستیك‌هایی كه در دست می‌كند دندان‌های كودك را تمیز كند. بعد از تولد كودك باید بعد از هر بار تغذیه با شیر مادر، لثه و دندان‌ها را با یك گاز یا پارچه خیس تمیز كرد، همچنین بعد از رویش دندان‌ها باید تا حد امكان از تغذیه نوزاد در حین خواب با شیر پرهیز كرد.
منظم دندان‌پزشكی از ابتدای رویش دندان‌های شیری كودك ضروری است. با رویش اولین دندان دائمی یعنی دندان آسیای اول یا دندان 6، حتی باید مراقبت بیشتری از دندان‌ها صورت گیرد. این دندان بلافاصله بعد از آخرین دندان شیری و در حدود 6 سالگی رویش می‌یابد و بیشترین احتمال ابتلا به پوسیدگی را دارد. آنچه بسیار اهمیت دارد این است كه حتی بچه‌ای كه از نظر كلی هیچ دندان خرابی ندارد و بهداشت بسیار خوبی هم دارد، بهتر است در 6-5 سالگی حتما یك چك‌‌آپ ارتودنسی انجام دهد كه در آن زمان اگر مشكلی وجود دارد تشخیص داده شود. پایشی كه هنگام ورود به مدرسه برای بچه‌ها انجام می‌شود بهتر است شامل دندان‌پزشكی هم باشد و در آن زمان اگر در رشد استخوانی مشكلی وجود داشته باشد چون هنوز زمان كافی برای رشدش وجود دارد، می‌توان تغییراتی در آن داد.
برخی ناهنجاری‌های فكی و دندانی علل ژنتیك دارند. اگر كودك، اندازه فك را از یك والد و اندازه دندان‌ها را از والد دیگر به ارث ببرد و این 2 با هم تناسب و سازگاری نداشته باشند، ممكن است دندان‌ها فاصله‌دار شوند یا فضای كافی برای تمام دندان‌ها در قوس فكی وجود نداشته باشد و موجب شلوغی دندان‌ها و نامرتبی آن‌ها شود. جلو بودن و بزرگی فك پایین نیز یك مشكل ژنتیك و ارثی است كه در سابقه بیمار، اغلب پدرومادر یا بستگان نزدیك مشكلات مشابه دارند. كودكانی كه از مادرانی با پوسیدگی‌های دندانی متعدد متولد می‌شوند، به پوسیدگی‌های بیشتری در مراحل بعدی زندگی خود مبتلا می‌شوند. در تمام این موارد می‌توان با درمان به موقع از برخی مشكلات حاد و جراحی‌های فك جلوگیری كرد.
ضربه‌هایی كه به فك و گردن بچه‌ها یا به مفصل استخوان گیجگاهی فكی كودك وارد می‌شود و ضربه‌هایی كه هنگام راه رفتن و دویدن به چانه می‌خورد و زیر چانه بچه‌ها را پاره می‌كند، بسیار اهمیت دارد. والدین متوجه نیستند، این ضربه‌ها می‌تواند باعث شكستگی‌های كوچكی در مفصل گیجگاهی فكی شود كه اغلب دیده نمی‌شود. هرچند درمان خاصی هم ندارد ولی ممكن است باعث شود در مفصلی كه در آن ناحیه وجود دارد، اختلال رشدی به‌وجود بیاید و به‌تدریج با رشد كودك صورتش كج شود. آنچه والدین باید به آن دقت زیادی داشته باشند این است كه بعد از ضربه‌هایی كه به‌صورت و دندان‌های كودك وارد می‌شود و با شكستن دندان شیری همراه است تحت ویزیت دندان‌پزشك قرار بگیرند و هر 6 ماه یك‌بار این كار را انجام دهند كه اگر دندان‌پزشك تشخیص داد كه انحراف در صورتش ایجاد شده می‌تواند با دستگاه‌های ساده ارتودنسی از این انحراف جلوگیری كند و از این‌كه در آینده صورتش كج شود و مجبور به جراحی و درمان‌های بزرگ‌تر شود، پیشگیری كند.
وجود این دندان‌ها 2 علت می‌تواند داشته باشد؛ یكی این‌كه خود اسكلت فك بالا نسبت به فك پایین جلو باشد و دندان‌هایی هم كه روی آن‌ها قرار دارد بالطبع جلو قرار می‌گیرد و در نتیجه بیشتر در معرض شكستگی هستند و همچنین لب پایین پشت دندان‌ها قرار می‌گیرد و عادتی را به‌وجود می‌آورد كه این فرآیند را بدتر می‌كند و در نهایت می‌تواند بدتر شود. در این حالت می‌توان با مراجعه به ارتودنتیست و استفاده از ارتودنسی از اقدام‌های سخت جلوگیری كرد.
افراد وقتی به دندان‌پزشك و ارتودنتیست مراجعه می‌كنند رادیوگرافی برای بیمار انجام می‌شود و در صورتی كه دندان نهفته وجود داشته باشد، كاملا دیده می‌شود. این دندان‌های اضافه و نهفته می‌توانند باعث نامرتبی دندان‌ها و از بین رفتن ریشه دندان‌ها یا حتی كیستیك شدن آن‌ها شوند. گاهی‌اوقات با مراجعه به دندان‌پزشك تنها با شمردن دندان‌ها می‌توان به كم بودن دندان‌ها پی برد.
بسیاری از پدرومادرها تصورشان از ارتودنسی، براكت‌های فلزی است كه در دهان كودك كار گذاشته می‌شود و برای مدتی چهره كودك را به‌اصطلاح عجیب می‌كند درحالی‌كه می‌توان با برخی كارهای كوچك و علت‌یابی به موقع از ارتودنسی پیشگیری كرد. با ارتوپدی می‌توان استخوان‌ها را جا‌به‌جا كرد و كاری كرد كه همه چیز به سمت نرمال پیش برود. در سنین پایین اصلا استفاده از براكت جایز نیست چون وقتی براكت روی دندان‌ها نصب شود باعث می‌شود طول ریشه دندان‌ها كوتاه شود.
گاهی‌اوقات دندان‌های شیری خیلی مرتب هستند و هیچ فاصله‌ای هم بین‌شان نیست ولی این دلیل نمی‌شود كه حتما در آینده دندان‌ها مشكلی نداشته باشد، به این دلیل كه سایز دندان‌های شیری بسیار كوچك‌تر از دندان‌های دائمی است. بنابراین امكان دارد در آینده دندان‌های كودك به‌دلیل كمبود جا روی هم قرار بگیرد.
اگر دندان شیری به موقع نیفتد باعث می‌شود دندان‌های دائمی در یك جای غیرطبیعی رویش پیدا كند و همین باعث نامرتبی دندان‌ها می‌شود. این اتفاق به‌خصوص در مورد دندان‌های قدامی فك پایین می‌افتد و این‌كه جوانه دندانی پشت دندان‌های شیری قرار گرفته و اگر دندان شیری دیر بیفتد جوانه دندانی دندان‌های پایین پشت آن‌ها به‌صورت نامرتب درمی‌آید و در آینده هم كه این دندان‌ها بیفتند آن‌ها خودبه‌خود مرتب نمی‌شوند ولی اگر دندان به موقع كشیده شود با فشار زبان دندان‌ها در می‌آیند و در جای صحیح قرار می‌گیرند و دیگر در آینده مشكلی پیش نمی‌آید.
منبع: مجله اینترنتی کودک من
ارسال دیدگاه