فاصله سنی مناسب بین فرزندان

به گزارش کودک پرس  امروزه معلوم شده است که رعایت فاصله سنی مناسب بین فرزند اول و دوم ، تاثیر مهمی در تکامل و بهداشت روانی آنها دارد . بعضی والدین احساس می کنند که کودکان آنها به علت فاصله سنی کم یا زیاد ، توافق و همکاری لازم را با یکدیگر ندارند و به خوبی با هم کنار نمی آیند . نظر این والدین در مورد فرزندانشان ممکن است درست باشد ؛ اما یک قاعده کلی و توافق عمومی درباره فاصله سنی مناسب وجود ندارد . روابط خانوادگی تحت تاثیر عوامل متعددی قرار می گیرد و در مقایسه با سایر عوامل ، سن بین دو فرزند ممکن است تاثیر مهمی نداشته باشد .

شایان ذکر است که طرز رفتار والدین با بچه ها تحت تاثیر سن و اختلاف سن آنها قرار دارد ، بنابراین برای فاصله های سنی مختلف می توان امتیازها و نارسایی هایی را برشمرد . اگر فرزند دوم در راه است یا قبلا به دنیا آمده است ، اطلاعات این مقاله راهنمای خوبی درباره فاصله سنی کودکان خواهد بود .

فاصله سنی 9 تا 18 ماه

اگر فاصله سنی بین دو فرزندتان کمتر از 18 ماه باشد ، با فرزندانی سر و کار دارید که اغلب نیازهای مشترک و مشابهی دارند . وقتی نوزاد به دنیا می آید ، فرزند اول هنوز دارای توقعات بچه گانه ای برای استراحت ، جلب توجه و تغذیه می باشد . بچه اول نمی تواند اختلاف بین سن خود و نوزاد را تشخیص دهد و حتی ممکن است حضور ناگهانی نوزاد ، او را دلتنگ و ناراحت کند . در این فاصله سنی ، فرزند اول  در مرحله ای از تکامل قرار دارد که در پی استقلال و خود کفایی است تا وابستگی اش را به والدین ، به ویژه مادر کم کند ؛ اما در شرایط جدید ، وابستگی زیادی به مادر نشان می دهد و نسبت به دیگران پرخاشگر می شود . اگر والدین و سایر نزدیکان در مراقبت از دو کودک همکاری کنند و اگر مادر بتواند مدتی از وقت خود را به کودک بزرگتر اختصاص دهد ، این فاصله سنی با دشواری قابل تحمل خواهد بود.

در این شرایط ،به تدریج که کودکان بزرگ می شوند ، به علت نزدیک بودن سن می توانند همبازیهای خوبی برای یکدیگر باشند . کودک کوچکتر تلاش می کند که از بزرگتر عقب نماند و فرزند اول ممکن است احساس کند که رقیب کوچک او بهتر مورد توجه قرار می گیرد و هر چیز را آسان تر به دست می آورد . این احساسات گاهی به رقابتی شدید بین آنها منجر می شود . برای این که از بروز اختلاف شدید جلوگیری شود ، والدین باید از دخالت کردن در دعوای آنها و مقایسه آنها خودداری نمایند .

در کنار این رقابت ها ، بسیاری از خواهران و برادران بزرگتر که فاصله سنی کمی دارند ؛ خود را نسبت به هم خیلی نزدیک وصمیمی احساس می کنند و این احساس رفاقت در طول زندگی شان ادامه می یابد .

مهمترین نکته مورد توجه در این فاصله سنی ، ناتوانی و ضعف مادر است که اطرافیان باید مواظب سلامتی او باشند . وقتی مادر در فاصله یک سال یا کمتر از تولد نوزاد اول و قبل از این که بدن او کمبودها و عوارض زایمان اول را جبران کند و به حالت عادی برگردد ، باردارمی شود ؛ قدرت کافی برای پرورش و نگهداری از جنین نخواهد داشت . این بارداریها و زایمانهای نزدیک برای مادر و نوزاد ، مشکلاتی به وجود می آورد . بارداری با این فاصله کم باید زیر نظر متخصص زایمان باشد و احتمال بروز خطرات برای مادر و نوزاد باید بررسی و ارزیابی شود . اگر دوره بارداری به سلامتی سپری شود و عمل زایمان به خوبی انجام گیرد ، مادر برای بهبود خود و مراقبت از فرزندان ، به کمک زیادی نیاز خواهد داشت .

فاصله 18 ماه تا 3 سال

این فاصله رایجترین فاصله سنی بین کودکان است و امتیازات زیادی دارد . بچه بزرگتر تا حدودی به حرف والدین گوش می کند و سخنان آنها را می فهمد و اگر نزدیک سه سالگی باشد ، می تواند تمایلات و عقاید خود را بیان کند . اگر کودک اولی دو ساله باشد ، با این که به مراقبت زیادی – مثل تعویض پوشک – نیاز دارد ، لیکن می تواند برای رفع نیازهای خود مدتی صبر کند . کودک بزرگتر برای خوب ، احتمالا برنامه منظمی دارد و معمولا تمام شب می خوابد ، ولی با ورود نوزاد ممکن است این برنامه مختل و در طول شب بیدار شود . او می تواند برای مدت کوتاهی به تنهایی با اسباب بازیهایش مشغول شود و در مرحله ای از تکامل قرار دارد که علاقه زیادی به مساعدت والدین و تقلید از آنها نشان می دهد . با این که کودک به علت توجه مادر به نوزاد ، تا حدی خود را فراموش شده احساس می کند ، ولی می داند که نوزاد به توجه بیشتری احتیاج دارد . والدین می توانند ضمن گفتگو با بچه اول او را قانع کنند و با گوش دادن به حر فهای او ، بار دلتنگی و نگرانی اش ر ا سبک کنند . گاهی کودک برای جلب توجه والدین ، رفتار بچه گانه ای پیدا می کند و وابستگی شدیدی به مادر نشان می دهد . این رفتار را در این شرایط باید امری عادی تلقی کرد .

این فاصله سنی برای والدین عادی است . آنها روش تربیتی و پرورش کودک اول را تجربه کرده اند و تربیت و نگهداری از بچه دوم، به خاطر این تجربه و آشنایی آسانتر است . فاصله سنی بین دو کودک به اندازه ای است که می توانند برای یکدیگر همبازی خوبی باشند و در عین حال به خاطر اختلاف سنی ، به طور جداگانه توجه والدین را به خود جلب کنند . این دو کودک احتمالا در مهد کودک و مدرسه در یک کلاس قرار نمی گیرند و این موضوع رقابت بین آنها را کاهش می دهد. از آنجا که این فاصله سنی خیلی متداول است، احتمال این که آشنایان شما هم کودکانی با این فاصله سنی داشته باشند زیاد است . این موضوع معاشرت با این آشنایان را برای والدین و کودکان عملی مطلوب می سازد. در این معاشرتها کودک بزرگتر مشاهده می کند که همسالان او نیز خانه خود خواهران و برادران کوچکی دارند .

این فاصله سنی بین خانواده ها رایج است ، اما در بیشتر کتابهایی که برای مادران باردار نوشته می شود ، کودک اول را بزرگتر در نظر می گیرند و به این موضوع توجه نمی کنند . این کودکان معمولا از کتاب چیزی نمی آموزند . کودک هر چه کوچکتر باشد ، برای یادگیری به لمس کردن و گوش کردن نیاز بیشتری دارد .بنابراین اقداماتی که برای آمادگی و آموزش این کودکان لازم است، مستقیما باید به ابتکار والدین و متناسب با استعدادها و قابلیتهای آنها صورت گیرد .

فاصله سنی 3 تا 5 سال

بعضی از کارشناسان تعلیم و تربیت کودکان ، بهترین فاصله سنی بین فرزندان را 3 تا 4 سال می دانند . به عقیده آنها وقتی کودک اول به سن 3 تا 4 سالگی می رسد ، می تواند به خوبی حرف بزند و قدرت درک و فهم و استقلال او به اندازه ای است که به مراقبت و توجه احتیاج ندارد . با توجه به این دلایل ، فاصله سنی بین 3 تا 4 سال فاصله خوبی است ؛ ولی با در نظر گرفتن شرایط و ملاحظات دیگر ممکن است این فاصله عملی نباشد . به علاوه ، هیچ گزارش عملی مبنی بر امتیاز این فاصله سنی منتشر نشده است .

بعضی والدین از این که کودک اول پس از 3 تا 4 سال که شماره یک به حساب آمده است ، با ورود نوزاد خود را فراموش شده تلقی می کند ، احساس خوبی ندارد . این نکته درست است که رابطه اختصاصی کودک با والدین پس از مدتی پایان می یابد ، اما باید دانست که در این سن کودک در مرحله ای از رشد است که می تواند نیازهای اجتماعی خود را توسط افراد دیگری غیر از والدین ، برطرف سازد . کودک در سه سالگی علاقه زیادی به بازی با بچه ها و رفتن به مهد کودک پیدا می کند . اگر نوزاد وارد خانواده نشود ، این رابطه اختصاصی به تدریج تغییر می کند . برای والدینی که صاحب فرزند دوم می شوند ، این رفتار کودک فرصت خوبی ایجاد می کند تا به او اجازه دهند که رشد و استقلال خود را به دست آورد . داشتن کودک اول در این گروه سنی ، به این معنی نیست که او برای آشنایی و سازگاری با نوزاد ، از کمک دیگران بی نیاز است . البته او در این سن دارای قابلیتها و توانایی هایی است که می تواند تغییرات را بپذیرد و کم توجهی والدین را با سرگرمی های دیگر جبران کند .این گروه سنی ، علاقه زیادی به آشنایی و جلب توجه دیگران دارد . شاید مهمترین نکته در پرورش کودکان 3 تا 5 ساله ، آگاهی از نیاز آنها برای جلب توجه والدین و مصاحبت با آنهاست .کودک در این سن برخورد مثبت والدین را ترجیح می دهد ؛ ولی اگر بداند با برخورد منفی آنها روبه رو می شود ، سعی می کند با بدرفتاری و بهانه گیری ، آنها را عصبانی کند تا به این وسیله توجه شان را به خود جلب نماید . بهتر است والدین ساعاتی از اوقات فراغت خود را با این کودکان بگذرانند تا با تامین نیازهای آنها ، رضایتشان را جلب کنند .

بزرگترین نارسایی این فاصله سنی ، تفاوت علایق و تواناییهای آنها برای مدتی به نسبت طولانی است . به علت این تفاوت ، برای سرگرمی و جلب رضایت هر یک از آنها ، فعالیتها و روشهای متفاوتی لازم است . بعضی از والدین نیز از این تفاوت لذت می برند ، زیرا هر کدام را شخصیتی متمایز می بینند که مستقل از دیگری راه زندگی خود را به تناسب علاقه و استعدادش انتخاب می کند.

فاصله سنی 5 سال و بیشتر

این فاصله سنی باعث می شود که هر یک از فرزندان در بسیاری از جنبه های زندگی به طور مستقل رشد و تکامل پیدا کند . در بین این کودکان نیز رقابت وجود دارد ، ولی شدت آن به مراتب کمتر از فواصل سنی کمتر است . دوستان و همبازیهای این کودکان متفاوت و فعالیت ها و مدرسه آنها احتمالا با هم فرق دارد . با وجود این تفاوتها ، این خواهران و برادران می توانند دوستی و پیوند عمیقی بین خود برقرار کنند . معمولا خواهران و برادران بزرگتر در این موقعیتها ، از این که گاهی می توانند به جای والدین نقش آنها را انجام دهند ، احساس غرور می کنند . این فاصله سنی به ندرت در خانواده ها دیده می شود و اگر دیده شود ، والدین از این که پس از بزرگ شدن فرزند اول و بعد از مدتی استراحت صاحب نوزاد شده اند ، احساس خوبی دارند. آنها از این که مجبور نیستند به طور همزمان یا با فاصله کمی خرج تحصیلات عالی فرزندانشان را فراهم کنند ، نگرانی ندارند .

منبع:    تبیان