بازی های هنجار شکن

به گزارش کودک پرس ،بازی های رایانه ای نوعی از سرگرمی دنیای مدرن ارتباطی است که ضمن جذابیت و تنوع می تواند کار ویژه ها و پیامدهای مثبت و منفی متعددی داشته باشد و نیاز است که متناسب با شرایط فرهنگی و شاخص های اجتماعی، روانی و تربیتی سطوح مختلف آن واکاوی شده و طیفی از این سرگرمی ها که پیامدهای مفید دارد در دسترس کودکان قرار گیرد.

بسیاری از بازی های رایانه ای با وجود جذابیت و زرق و برق زیاد، خشن و با محتوای نامناسب هستند که غفلت از انتخاب آنان می تواند آسیب های جدی در پی داشته باشد و این مهم لزوم بازنگری در بازی ها و سرگرمی های موجود در بازار را دوچندان کرده است.

محوریت دنیای کنونی بر اطلاعات و فناوری است و این در شرایطی است که با وجود تحولات سریع این حوزه، همراهی و آمادگی در شناخت این بخش ضعیف است و باید جنبه های مختلف اثرگذاری دنیای مجازی در ابعاد زندگی، نهادهای آموزشی، روند تربیتی، کار، خدمات بانکی، خرید و فروش، پرداخت مالیات و سایر بخش ها ارزیابی شود.

کودکان در چند دهه گذشته طیف بزرگی از بازی های جمعی و فکری که هرکدام در خود پیام تربیتی داشت را تجربه می کردند و مهارت و اخلاق از آن می آموختند اما امروز با خانواده های هسته ای و اشتغال سنگین پدر و مادر، سویه سرگرمی کودکان به سمت دنیای مجازی و بازی های رایانه ای تغییر مسیر داده و ضمن کم شدن تحرک جسمانی به دلیل برخی اثرات خشونت بار و غیراخلاقی در طیفی از این تولیدات سلامت فکری و جسمی کودکان در معرض خطر و تهدید است.

بازی های رایانه ای با توجه به تصاویر پرتحرک و صحنه های موزون، موجی از هیجان با خود به همراه دارند و این همان چیزی است که کودکان ما به دنبال آن هستند اما باید محتوای این سرگرمی ها توسط مراجع ذیصلاح ارزیابی و رصد شود. هیجان همراه با این بازی ها مانند آهن ربایی قوی، کودکان را جذب خود می کند و آن ها ساعت ها بدون اینکه گذر زمان را احساس کنند غرق دراین دنیای پرجاذبه و هیجان انگیز می شوند.

اما والدین، سخت نگران آسیب های این بازی ها بر جسم و جان عزیزان خود هستند، آسیب هایی که این بازی های برکودکان وارد می کنند را به چشم می بینند و به دنبال نجات آنان از این اعتیاد هستند. بر اساس باور روان شناسان و جامعه شناسان، بازی و اسباب بازی با دنیای کودکی پیوند عمیقی دارد و در روحیه و تکوین شخصیت این قشربه طور مستقیم نقش آفرینین می کند.

بازی و سرگرمی باعث می شود که کودکان از طریق آشنایی با الگوها و هنجارهای جامعه خویش و درونی سازی ارزش های آن در راستای اجتماعی شدن، گام بردارند و درحال حاضر بازی های رایانه ای به پرمصرف ترین و مهمترین ابزار سرگرمی کودکان و نوجوانان در جهان تبدیل شده است و بیشتر کودکان و نوجوانان به سمت این بازی ها کشیده می شوند و ساعت ها وقت خود را صرف این بازی ها می کنند.

وقت گذاری در دنیای بازی های رایانه ای ارتباط کودکان را در حوزه اجتماعی و خانوادگی محدود می کند و این قشر با گرایش به سرگرمی های رایانه ای بیشتر دوست دارند که تنها باشند و به بازی بپردازند و اگر محتوای این بازی ها خشن و نامناسب باشد می تواند آنان را از عالم واقعیات و تربیت صحیح دور کند و اثرات کوتاه مدت و بلند مدت مخربی به جا بگذارد.

برای شناخت کودکان باید دیده ها را خوب گشود و این انسان های کوچک را با دقت بیشتری نگریست، فرصتی مناسب نیاز است تا افق بهتری را برای حل مسائل و مشکلات کودکان باز کنیم و با تحقیق در وظایف، حقوق و عوامل رشد و تعالی کودکان، آینده ای روشن برایشان رقم بزنیم.

یکی از مهمترین فعالیت هایی که کودک را در مسیر درست تربیتی قرار می دهد و باعث رشد روانی، اجتماعی و شناختی فرد می شود موضوع بازی است که باعث رشد مهارتی و شکوفایی استعدادهایش می شود. با توجه به تغییر در سبک زندگی، ارتباطات، مهارت های اجتماعی و مطرح شدن نیازهای کودک در این زمینه، بازی از جایگاه مهم و ویژه ای در رشد کودک برخوردار است.

جرات ورزی، خویشتن داری، خود کنترلی، مسئولیت پذیری و برقراری ارتباط سالم و موثر از مهارت هایی است که کودک و نوجوان در جریان بازی و سرگرمی به آن دست می یابد. نوع بازی و نوع اسباب بازی سه رکن مهم در حوزه رفتارشناسی سرگرمی های کودکان و نوجوانان است که والدین باید به آن ها توجه ویژه داشته باشند. از زمانی که بازی های رایانه ای وارد ایران شده تغییر خاصی در نوع، زمان و تاثیرپذیری این بازی ها در کودکان به وجود آمده و حتی شاهد آسیب های اجتماعی و روانی ناشی از این بازی در این قشر هستیم.

کودک برای رشد، سلامت و خلاقیت خود نیاز به فعالیت فیزیکی و تعاملات اجتماعی دارد که سپری کردن زمان طولانی برای این بازی ها موجب کاهش مهارت های ارتباطی، نو دوستی و فعالیت های فیزیکی می شود و علاوه بر محروم شدن از این موارد دچار آسیب هایی در حوزه بینایی، ساختار قامتی و شنوایی نیز می شود. برخی از بازی های رایانه ای از ماهیت خشن و غیر اخلاقی که مناسب سن کودکان نیست برخوردار هستند و متاسفانه این بازی ها به طور مکرر در معرض دید کودکان قرار می گیرد که می تواند آسیب هایی در رشد کودک ایجاد کند.

هیجان طلبی افراطی، کاهش تاب آوری، افزایش پرخاشگری، کاهش میزان نو دوستی، رشد خیالبافی، قرارگرفتن در دنیای مجازی، دور شدن از واقعیت، تمایل نداشتن برای حضور در فعالیت و ارتباطات های اجتماعی از دیگر آسیب های آشکار این بازی ها می باشد.

بر اساس تحقیقات روانشناسی اعتیاد به بازی های مرحله ای، آنلاین و رایانه ای به مراتب خطرناک تر از اعتیاد به مواد مخدر است و آسیب های فوق العاده گسترده ای مانند انزوا طلبی، مشکل در توجه و تمرکز، کاهش فعالیت فیزیکی، مهارت های ارتباطی و مشکلات جسمانی را به همراه دارد. تغییر در سبک زندگی والدین، کاهش تاب آوری، آگاهی اندک یا بی تفاوتی نسبت به این موضوع باعث شده بازی های رایانه ای به شکل افراطی و بدون توجه به معیارهای استاندارد در بین کودکان و نوجوانان دیده شود.

والدین می توانند ریشه بسیاری از مشکلات رفتاری، ضعف تحصیلی و مشکلات روانی کودکان را در این موضوع و افراط کودکان در بازی های رایانه ای جستجو کنند. افزایش آگاهی پدر و مادر، تغییر سبک زندگی که شامل تغییر در ارتباطات، عادت ها و سبک های تربیتی خانواده است به صورتی که والدین تعاملات اجتماعی و بازی های فیزیکی و فعالانه کودک را در خانه و خارج از محیط خانه پیش بینی کنند راه حلی کاربردی در خصوص حل مشکلات این قشر برشمرد.

نیاز است مدیریت نیازها، توجه به نیازهای عاطفی، استفاده درست و مناسب از قوانین و مقررات در منزل برای همه اعضای خانواده به صورتی که ساعات استفاده از رایانه، تبلت و گوشی کاملا کنترل شده باشد رعایت شود و خود والدین نیز در این خصوص به عنوان الگوهای درست رفتاری برای کودکان باشند. مراکز فرهنگی و هنری آموزش و پرورش، نقش مهم در آموزش بچه ها و ارتقای سطح آگاهی و توانمندی کودکان دارند و با ارائه خدمات خود می توانند از رفتارهای افراطی و اعتیاد آور در بازی های رایانه ای جلوگیری کنند.

گسترده شدن فضای عاطفی و تعاملات اجتماعی به صورتی کودکان این فضا را به تعاملات مجازی و بازی های رایانه ای ترجیح دهند نیز راه حلی کاربردی و اساسی در این زمینه است. اسباب بازی ها باید متناسب با سطح رشد عاطفی، شناختی و اجتماعی کودک در اختیار وی قرار گیرد که به طور مثال کودک چهارساله به وسایلی نیاز دارد که خلاقیت را در او رشد و پرورش دهد.

نیاز است فضای بازی فرزندان را از حالت انفرادی به سمت جمعی سوق دهیم و به صورت غیرمستقیم بر بازی آنان نظارت داشته باشیم زیرا بسیاری از رفتارهای حین بازی می تواند نشان دهنده وضعیت شناختی، اجتماعی و عاطفی کودک باشد. اسباب بازی می تواند عامل انتقال دهنده فرهنگ به نسل بعد باشد پس نیاز است این ابزار متناسب با فرهنگ و ارزش های جامعه تولید شود و در اختیار کودکان قرار گیرد.

تولیدکنندگان کشور با توجه به وجود بازارهای رقابتی ایده های ساخت اسباب بازی را از انیمیشن های غربی کسب می کنند که باید این امر مورد بررسی قرار گیرد و اصلاح شود. حجم بالای اسباب بازی در اتاق کودک، خستگی و بی تفاوتی را در وی ایجاد می کند که برای حل این مشکل بهتر است اسباب بازی ها به مرور زمان و متناسب با رشد کودک در اختیار فرد قرار داده شود تا جذابیت خود را حفظ کند. والدین می توانند وارد بازی های کودکان خود شوند و در برخی مواقع به جای نظاره گر بودن در بازی های آنان شریک شوند.

ترویج پرخاشگری، هیجانی برخوردکردن، کاهش مهارت های ارتباطی، نو دوستی و از بین رفتن ارزش هایی مانند گذشت، دوستی و محبت از جمله پیامدهای منفی این موضوع است. در کودکانی که موارد ذکر شده از بین برود کودک به طور معمول به سمت اختلال سلوک یا شخصیت ضد اجتماعی سوق پیدا می کند.

بازی بخش مهمی از زندگی کودکان را تشکیل می دهد و این قشر آمادگی برای رویارویی با زندگی واقعی و اتفاقاتی مانند شکست ها و پیروزی را در کودکی از این طریق می آموزند. در راستای بازی کودکان وسایل و تجهیزاتی در نظر گرفته شده که به اصطلاح به آن ها اسباب بازی می گویند. اسباب بازی ها از سنین محتلف و حتی در گذشته به عنوان وسیله بازی کودکان محسوب می شده که در حال حاضر با گذر زمان این مهم دست خوش تغییرات شده است.

اسباب بازی کودکان باید هدفمند باشد و کودک بتواند با آن ها ارتباط برقرار کند زیرا این موارد در راستای بحث های تربیتی کودک از اهمیت فراوانی برخوردار است. اسباب بازی باید متناسب با سن، جنسیت و توانمندی های جسمی و ذهنی این قشر انتخاب شود اگر ابزار بازی پایین تر و یا بالاتر از سن کودک انتخاب شود فرایند رشد اخلاقی و تربیتی او را دستخوش اختلال می کند و این موضوع موجب ایجاد بی انگیزگی در کودک و در هم ریختگی پنهان شخصیتی خواهد شد. بسیاری از اسباب بازی های موجود در بازار خشونت، جنگ، خون ریزی و خشم را ترویج می دهند که نیاز است این مسئله مورد بررسی دقیق و کارشناسی قرار گیرد.

اسباب بازی های خشن مانند اسلحه های کوچک و ابزار تنش زا می تواند آثار مخرب و زیان باری برای این قشر حساس ایجاد کند بر همین اساس خانواده ها و اولیای تربیتی باید در انتخاب بازی و اسباب بازی کودک خود دقت لازم را به عمل آورند. با توجه به پیشرفت فناوری و حضور در عرصه ارتباطات بخش زیادی از بازی کودکان در فضای مجازی و بازی های رایانه ای سپری می شود که باید به این مهم توجه ویژه شود.

مقابله با این مسئله امری بی فایده است زیرا برخی از این بازی ها علاوه بر آثار مخرب خود دارای فوایدی مانند افزایش هوش کودک نیز هستند، پس نیاز است بازی متناسب با هر قشر انتخاب شود و زمان محدودی را برای آن ها در نظر بگیریم. تنها گذاشتن کودکان در فضای مجازی امری بسیار خطرناک است که پر کردن مطلوب، هدفمند و مناسب اوقات فراغت کودکان راه حلی کاربردی در این خصوص است زیرا بیکاری خود زمینه و عامل اساسی در بروز آسیب های اجتماعی در جامعه است.

منبع:فرزند پرتال