تنگناهای آثار تألیفی کودک و نوجوان/ ترجمه کتاب تهاجم فرهنگی نیست

به گزارش کودک پرس ، ناهید معتمدی، مترجم ادبیات کودک و نوجوان و عضو شورای کتاب کودک، درباره معیار انتخاب کتاب برای ترجمه گفت: با توجه به حضور ۳۵ ساله‌ام در شورای کتاب کودک، من و اغلب مترجمانی که می‌شناسم اصولاً به معیارهایی توجه می‌کنیم یا اثر در جوایز ادبی برگزیده شده باشد و خلاقیت و تفکر هنری را در مخاطب کودک و نوجوان ایجاد کند یا ذهن او را به چالش بکشد و سبب تکامل ذهنی مخاطب شود.

وی با بیان اینکه ادبیات در نفس خود آموزش نمی‌دهد، بلکه باعث شناخت می‌شود و ذهن مخاطب را گسترش می‌دهد تا بتواند درک بیشتری از پیرامون خود داشته باشد، افزود: زبان و قصه در یک اثر نیز حائز اهمیت است و باید برای مخاطب قابل فهم باشد و بتواند راهنمای خوبی برای زندگی باشد، زیرا همه قصه‌ها تداعی ذهنی می‌شوند و این طور نیست که کودک و نوجوان فقط در مقابل مشاهدات عینی خود کنش و واکنش نشان دهد و بسیاری از تجربه‌ها را می‌توان از طریق شخصیت‌های داستانی کسب کرد.

ضعف نگرش در آثار تألیفی

معتمدی با بیان اینکه معیار به تکامل رساندن مخاطب در هنر و ادبیات، معیاری جهانی است، ادامه داد: در آثار تألیفی با وجود ضعف، چند نویسنده خوب هستند که نگرش عمیقی به دنیای کودک و نوجوان دارند، اما تفاوت اغلب آثار تألیفی یا ترجمه‌ای در نگرش نویسندگان است. اغلب نویسندگان خارجی در آثارشان صاحب نگرش‌اند و به هستی و وقایع توجه و آینده‌نگری جهان‌شمول دارند. حال ممکن است این اثر فانتزی، پلیسی یا واقع‌نما باشد، اما تخیل را در کودکان زنده و بارور می‌کند. البته در سال‌های اخیر تعدادی از نویسندگان ایرانی پنجره‌های ذهنی را باز کرده‌اند و آثاری را برای کودکان در زمینه‌های گوناگون خلق می‌کنند. امیدوارم فرهاد حسن‌زاده و نویسندگانی مانند او در جهان مطرح شوند.

این مترجم به غلبه آثار ترجمه‌ای بر تألیفی اشاره کرد و گفت: این مسئله برای امروز و دیروز نیست و از سال‌های دور وجود داشته است، اما طی سال‌های پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز جنگ تحمیلی، آثار تألیفی بر ترجمه غلبه داشت و به دلیل وجود تنگناهای موضوعی، نگرشی، سبکی و … که در آثار تألیفی وجود دارد، اغلب مخاطبان به آثار ترجمه‌ای روی می‌آورند.

معتمدی بیان کرد: مترجم برای ترجمه بهتر آثار باید فرهنگ‌ها را بشناسد و بتواند اثر مناسبی را برای کودک و نوجوان کشورمان انتخاب کند. همچنین در ترجمه نیز وسواس کافی داشته باشد تا بتواند مقصود نویسنده را انتقال دهد. بنابراین همه آثاری که ترجمه می‌شود در زمره آثار خوب قرار نیستند، زیرا اغلب تکراری‌اند و بیشتر در قالب مجموعه چاپ می‌شوند.

نگاه کاسبکارانه در ترجمه

وی ادامه داد: هر جامعه‌ای از نظر فرهنگی، اجتماعی، اخلاقی، اعتقادی، اقتصادی و … متفاوت است و مترجم باید با توجه به آن‌ها اثری را برای ترجمه انتخاب کند و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ضمن اینکه باید توجه زیادی به معیارهای اخلاقی و فرهنگی داشته باشد، کتاب‌های خوب را از دور خارج نکند و اجازه دهد آثار خوب منتشر شوند، زیرا ما نیاز به آثار ترجمه‌‌شده داریم.

معتمدی یادآور شد: نگاه کاسبکارانه برخی ناشران سبب می‌شود که بسیاری از کتاب‌های خوب ترجمه‌‌شده منتشر نشود و ناشر سراغ آثار سرگرم‌کننده و سطحی برود و وقتی با استقبال مخاطب مواجه می‌شود، آن را به چاپ‌های متعدد می‌رساند. این آثار را در شورای کتاب کودک بررسی می‌کنیم و همه در فهرست آثار خوب شورای کتاب کودک قرار نمی‌گیرند.

وی گفت: یکی از ویژگی‌های مهم آثار ترجمه زبان و بیان است و باید مترجمان از آن شناخت کافی داشته باشند، در حالی که اغلب آثار ترجمه‌‌شده در همین زمینه مشکل دارند و اصطلاحاتی را به کار می‌برند که برای کودک و نوجوان نامأنوس است. مسئله دیگر رعایت حق کپی‌رایت است و ناشران باید آن را رعایت کنند و حق نویسنده خارجی را در نظر بگیرند. همه این موارد و مؤلفه‌ها در شورای کتاب مورد توجه قرار می‌گیرد.

این مترجم با اشاره به معیارهای فرهنگی در آثار ترجمه‌ای، بیان کرد: زبان و فرهنگ اثر باعث تعامل فرهنگی می‌شود و نمی‌توان آن را به دلیل غربی بودن نویسنده یا فضای داستان رد کرد و به عنوان عامل تهاجم فرهنگی به آن نگاه کرد، اما اغلب مترجمان کشورمان این امر را مورد توجه قرار می‌دهند. به هر حال، خلاقیت و ادبیات اثر حائز اهمیت است و آثاری که به صورت مستقیم آموزش اخلاقی می‌دهند یا در پایان پیامی دارند، آنها را نمی‌توان جزء ادبیات به شمار آورد. ادبیات باید خلق شود، بین ساختن و آفرینش فرق هست و آفرینش با جوشش درونی همراه است.

منبع: ایکنا