بررسی شاخصه‌های «شهر دوستدار کودک» در تعریف و قانون

به گزارش کودک پرس ، امروزه این حقیقت انکارناپذیر به اثبات رسیده که انسان در سنین کودکی فقط به توجه و مراقبت جسمانی نیاز ندارد، بلکه این توجه باید همه ابعاد وجودی او شامل رشد اجتماعی، عاطفی، شناختی و معنوی را در برگیرد و محیط زندگی برای آن بدین منظور آماده سازی شود.

کودکان پایه نخست جمعیت یک جامعه هستند و به علت انعطاف‌پذیری و آسیب پذیری بیشتر نسبت به سایر اقشار و گروه‌های اجتماعی و سنی، نیاز به مراقبت و حمایت بیشتری دارند؛ در چند دهه اخیر شهرهای ایران با پیروی از روند ابهام‌آمیز و مدرن شهرسازی دچار نوعی افت کیفیت زندگی شده و در این میان کودکان به عنوان “نسل فردا” توان دفاع از حقوق خود را نداشته و بیش از سایرین متضرر و مورد غفلت واقع شده‌اند.

چالش‌های عدیده زندگی شهری از جمله انواع آلودگی‌ها، مشکلات ایمنی و محدودیت‌­ها در محیط خانه، مدرسه، کوچه و خیابان و فضاهای بازی، آمار نگران کننده جراحات و تصادفات رانندگی (به عنوان دومین عامل مرگ و میر کودکان)، مسائل مربوط به خشونت علیه کودکان و مقوله کودک آزاری، سلامت روان و مسئله نشاط کودکان و آموزش های متناسب با دوران کودکی و نوجوانی از جمله عواملی هستند که شکل­‌گیری مرکز شهر دوستدار کودک را ضروری می‌سازند.

یونیسف نیز به عنوان یکی از سازمان‌های بین المللی، توسعه و ترویج این رویکرد را از سال ۲۰۰۰ در دستور کار خود قرار داده است؛ همچنین دبیرخانه مرکزی دوستدار کودک جهان (یونیسف) در ژنو وظیفه پیگیری سیاست‌گذاری‌های این رویکرد را در همه کشورها برعهده دارد.

بازسازی شهر بم نیز پس از زلزله با کمک و پشتیبانی یونیسف انجام گرفته است، این شرایط در شهرهای ایران به عنوان یک ملت و جامعه متمدن و با فرهنگ، شایسته شهروندان به ویژه کودکان نبوده این در حالی است که آنها مستحق بسیاری از محدودیت‌های به وجود آمده در جامعه و شهر نیستند.

از جمله قوانین و آئین‌نامه­‌های ملی در این راستا، می‌توان به مصوبه شهر دوستدار کودک شورای عالی استان‌ها و الزام آن برای شهرداری‌ها (جلسه ۳۹ سال ۱۳۸۹)، ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها (بند ۶)، آیین نامه ساماندهی کودکان خیابانی (مصوب هیئت وزیران در سال ۸۴)، کنوانسیون بین‌المللی حقوق کودک مصوب مجلس شورای اسلامی (اسفند ۱۳۷۲) اشاره کرد.

همچنین با استناد به بندهای دوم (۲)، چهارم (۴)، پنجم (۵)، ششم (۶)، هفتم (۷)، هجدهم (۱۸)، نوزدهم (۱۹)، بیستم (۲۰) و بیست و سوم (۲۳) ماده هشتاد (۸۰) قانون تشکیلات وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب ۱۳۷۵ و الحاقات قانونی بعدی آن و تمهید امکانات لازم جهت رفاه و آسایش شهروندان، خصوصاً کودکان و با عنایت به تعهد اجرای برنامه «شهر دوستدار کودک» به صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران و همچنین الحاق شهر اصفهان به طرح شهرهای دوستدار کودک در سال ۱۳۹۵ که به‌ موجب آن شهرداری اصفهان جهت هدایت پروژه شهر دوستدار کودک در شهرهای خاورمیانه و شمال آفریقا به‌ عنوان دبیرخانه ملی پذیرش مسئولیت کرده، از تاریخ ابلاغ این مصوبه شهرداری اصفهان موظف است با همکاری و هماهنگی سایر مراجع ذی‌ربط خصوصاً دستگاه‌ها و نهادهایی که به‌ نوعی در ارتباط با اجرای پروژه شهر دوستدار کودک مسئولیت تقبل کرده‌اند، در جهت تحقق پروژه مزبور علاوه بر ارتقاء شرایط زیست‌محیطی عمومی، اقداماتی که در این مصوبه آمده است را معمول کند.

بر این اساس و با توجه به اجرای رویکرد شهر دوستدار کودک پیشنهاد “تاسیس مرکز بین المللی شهر دوستدار کودک ” که در این دستورالعمل به نام “مرکز ” نامیده می‌­شود با شعار” اصفهان، پایتخت شهر دوستدار کودک ایران” جهت بسترسازی مناسب رشد و شکوفایی کودکان و دستیابی به اهداف مندرج در دستورالعمل با مواد زیر ارایه شده است.

تعریف مفاهیم

تعریف کودک در کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل متحد، به هر انسانی که زیر ۱۸ سال تمام باشد گفته می‌شود؛ مگر این که مطابق قانون حاکم بر آن شخص، سن کمتری برای رشد او مقرر شده باشد. از این رو گروه سنی زیر ۱۸ سال از حمایت‌های مقرر در این دستورالعمل برخوردار هستند. (طبق مصوبه سال ۱۳۷۲ مجلس شورای اسلامی پیرامون تصویب کنوانسیون بین المللی حقوق کودک)

شهر دوستدار کودک:

شهر دوستدار کودک، شهری است که نیازهای کودکان را در کانون توجه قرار داده و تلاشی است در راستای توسعه، مناسب سازی، بسترسازی از منظر کالبدی و اجتماعی شهر برای فعالیت کودکان، تا آنها نیز مانند سایر شهروندان منطبق با نیازهایشان بتوانند در شهر زندگی کنند و زمینه ساز رشد و ارتقاء ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی (اعم از امنیت، نشاط و سلامت و…) کودکان است. این رویکرد مدیریت شهری در زمره شهرهای زیست‌پذیر بوده و با هدف ارتقاء کیفی زندگی کودکان در شهر فعالیت می‌کند.

مرکز بین‌المللی شهر دوستدار کودک:

مرکز بین المللی شهر دوستدار کودک(CFC) مرکزی بین سازمانی و جنس وظایف آن برنامه ریزی و نظارت است و با مشارکت سایر سازمان‌ها و نهادها اداره می‌­شود.

بدیهی است سازمان‌ها و نهادهای عضو باید در راستای برندسازی و حمایت از مرکز اقدامات لازم را انجام دهند. موقعیت مرکز در معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان تعیین می‌شود. اقدامات این مرکز در سه سطح سخت افزاری، نرم افزاری و فکر افزاری تعریف می‌شود.

شبکه شهر دوستدار کودک:

شبکه شهر دوستدار کودک عبارت از دفاتر اجرایی مستقر در سایر نهادها و سازمان های مرتبط با امور شهر که در شورای هماهنگی یا سیاست‌گذاری مرکز عضویت داشته و این دفاتر رابط مرکز با سایر بخش‌ها هستند.

دامنه فعالیتی و موضوعی:

نوع فعالیت‌­های مرکز عبارت است از ۱- برنامه ریزی؛ ۲- نظارت؛ ۳- پشتیبانی؛ ۴- ترویج ،  و قلمروی موضوعی مرکز عبارت است از: ۱. معماری وشهرسازی ۲. فرهنگی و اجتماعی؛ ۳. سلامت و محیط زیست ۴. حقوقی و امور بین الملل ۵. حمل و نقل و ترافیک

ماده ۳: چشم انداز، ماموریت و اهداف

چشم انداز:

چشم انداز مرکز عبارت است از نائل شدن به شهری سرآمد و الگوی شهر دوستدار کودک در ایران و حوزه خاورمیانه و شمال آفریقا

ماموریت:

تلاش برای ارتقا کیفیت زندگی کودکان در شهر اصفهان با تاکید بر ابعاد رشدی کودکان (شامل رشد شناختی، جسمانی، اجتماعی، هیجانی، معنوی و …)

اهداف:

توسعه و ارتقاء کیفی بازی‌کده‌ها یا فضاهای بازی مطلوب برای کودکان در شهر.

برند سازی، ترویج و آموزش محورهای شهر دوستدار کودک از طریق شبکه سازی، فضاسازی اجتماعی و شهری؛ کمک به فرهنگ­ سازی اصول صحیح تربیتی و آموزشی کودکان و شیوه های مناسب فرزندپروری.

ارتقاء کیفی کلیه فضاهای شهری برای کودکان و نظارت بر حسن اجرای آن.

افزایش فرصت شادی و ملاقات کودکان با یکدیگر در شهر و محلات.

نظارت، استانداردسازی، سطح بندی و درجه بندی فضاهای فعالیتی کودکان.

کمک به فرهنگ­ سازی برخورد و مبارزه با استثمار کودکان و اصلاح سبک زندگی (منطبق با ۱۲ ژوئن یا ۲۲ خرداد ماه روز جهانی مبارزه با کار کودکان).

نظارت، جهت دهی و پیشنهاد طرح ها و پروژه های شهری دوستدار کودک و همچنین کنترل طرح ها و اصلاح پروژه‌­های کودک­‌ستیز شهر.

ارتقاء جایگاه شهر اصفهان در حوزه ملی و بین‌المللی و ارتباط با شهرهای خواهر خوانده دوستدار کودک.

پیشنهاد اصلاح و وضع ضوابط شهری و قوانین به نفع کودکان از طریق مراجع ذی‌صلاح.

کمک به ارتقاء سلامت جسمی و روانی کودکان و تنظیم جمعیت کودکان.

حمایت از تولیدات و انتشارات علمی و فرهنگی مربوط به حوزه کودکان در راستای ترویج رویکرد شهر دوستدار کودک و نیازمندی‌های کودکان.

مشارکت کودکان در مدیریت شهر، برنامه ریزی و طراحی شهری.

ارزیابی وضعیت کیفیت زندگی موجود کودکان در شهر اصفهان و کمک به بهبود شرایط زیستی کودکان.

حمایت از کودکان کار و خیابانی حمایت از کودکان در راستای تسهیل استفاده از مراکز گردشگری فرهنگی و تفریحی و امکانات حمل ونقل شهر و تلاش در کاهش تصادفات شهری کودکان.

ماده ۴: وظایف و اختیارات مرکز در شهر اصفهان

الف- وظایف زیرساختی:

تدوین اصول و فرآیندهای مکان­‌گزینی، برنامه‌­ریزی و طراحی بازی‌کده‌ها و سایر فضاهای فعالیتی کودکان مانند پارک‌های ترافیک کودکان.

تهیه طرح موضوعی پیرامون فضاهای بازی شهری با همکاری دفتر اجرایی شهر دوستدار کودک مستقر در اداره کل راه و شهرسازی استان و معاونت شهرسازی و معماری شهرداری.

پیگیری توسعه و ساماندهی انواع فضاهای تخصصی کودکان (انواع فضاهای بازی، ورزشی فرهنگی و هنری) در شهر با ویژگی، خلاق و متنوع، در دسترس، ایمن و امن، کافی و  پاسخ‌ده با هدف افزایش سرانه ها و دسترسی.

ارزیابی و پیشنهاد مناسب سازی و ارتقا کیفی فضاهای شهری و تلاش در جهت دوستدار کودک شدن شهر (در زمینه های حمل و نقل، مبلمان و زیباسازی، سیما و منظر و فضاهای فعالیتی کودکان …) و جلوگیری از ایجاد یا توسعه سازه ها و فضاهای کودک ستیز.

ارزیابی، پیشنهاد و پیگیری ارتقا کیفیت خیابان ها و محلات با رویکرد شهر دوستدار کودک (خوانایی، آرامش، ایمنی، امنیت، پیاده محوری، محدود کردن نفوذپذیری محلات …) با تکنیک های مناسب برنامه ریزی، طراحی شهری و معماری.

پیشنهاد ایجاد و توسعه “خانه های دوستدار کودک محله ای” در محلات و نواحی شهرداری اصفهان با وظایف متنوع فرهنگی اجتماعی و خدماتی نظیر مدیریت بازی‌کده های محله‌­ای آن ناحیه، آموزش خانواده، خدمات اجتماعی برای کودکان کار و بدسرپرست در محلات، خانه اسباب بازی، استعداد یابی و پرورش هوش، خلاقیت و نشاط کودکان، شناسایی کودکان نیازمند محلات و خدمات رسانی به آنان با مشارکت دفاتر اجرایی شبکه شهر دوستدار کودک مستقر در مناطق شهرداری، بهزیستی، کانون پرورش فکری کودکان، یونیسف و سازمانهای مردم نهاد (NGO) و همکاری بخش خصوصی.

تعریف فرآیند و متولی نظارت از شهرهای بازی سرپوشیده و روباز شهر اصفهان و سایر فضاهای بازی و ویژه کودکان (نظیر محوطه های اسباب بازی، جزیره بازی، خانه کودک و …) و بررسی کیفیت وسایل و فضاها و اطمینان از ایمنی وسایل و ارایه گواهی و رتبه­‌بندی آنان با همکاری کمیته مشورتی کودکان، سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی، مدیریت فضای بازی مستقر در معاونت خدمات شهری.

پایش کلیه پروژه‌های عمرانی با شرکت نماینده مرکز در کمیته‌های اصلی و تصمیم‌گیر شهرداری نظیر کمیته فنی و کمیته بررسی و تصویب طرح‌ها.

حمایت از ساخت اسباب بازی های شهری خلاق و ایمن.

زیباسازی شهر با رویکرد شهر دوستدار کودک با همکاری سازمان زیباسازی.

بسترسازی حضور مناسب کودکان توانخواه و معلول در شهر با ارتقاء کیفی فضاهای شهری.

توسعه اتاق های مادر و کودک (اتاق مراقبت از کودکان) در فضاهای عمومی روباز و سرپوشیده شاخص.

ب- وظایف ترویجی، آموزشی و علمی:

برند سازی عبارت ” شهر دوستدار کودک” در شهر و کشور و نهادینه‌سازی آن برای شهروندان و شهرداری.

برگزاری دوره ها و کارگاه های آموزشی در راستای اهداف مرکز با همکاری دفاتر شبکه شهر دوستدار کودک.

برگزاری همایش‌ها، سمینارها، نشست‌ها و کنگره‌های علمی و آموزشی پیرامون شهر دوستدار کودک برای دانشگاهیان با همکاری یونیسف و وزارت کشور.

گرامیداشت هفته کودک با برنامه های متنوع فرهنگی و تبلیغات شهری وآیین بهره برداری و کلنگ زنی پروژه های شهری دوستدار کودک.

افزایش فرصت های شادی و نشاط برای کودکان در شهر با برپایی مسابقات و جشنواره ها، تبلیغات شهری-  هنری و باطراوت کردن فضای اجتماعی و شهری(نظیر برگزاری مسابقات هیجانی ورزشی و تفریحی بین مدارس، برگزاری مسابقات نقاشی و هنر با همکاری یونیسف، اردو و تورهای گردشگری و تفریحی برای کودکان و …)

تقویت و القا حس تعلق خاطر کودکان به شهر و محیط زندگی و تقویت مشارکت آنان در اداره فضاهای شهری و غیر شهری و بهره مندی از ظرفیت کودکان در حل برخی از مشکلات شهر و جامعه.

گزارش اقدامات مرکز به شورای عالی سیاست‌گذاری و یونیسف و اطلاع رسانی در سایت مرکز.

تشکیل گروه های اجتماعی و مجازی شهر دوستدار کودک به منظور اطلاع رسانی و فرهنگ‌سازی به منظور تحقق اهداف شهر دوستدار کودک و اصلاح سبک زندگی کودکان و خانواده.

کمک به ارتقاء سلامت و بهداشت (محیط و انسان) کودکان با همکاری دفاتر اجرایی شبکه شهر دوستدار کودک مستقر در دانشگاه علوم پزشکی و سازمان محیط زیست و نظیر آن.

تشکیل شبکه‌ای از مراکز تخصصی و خیرین دوستدار کودک در درون دستگاه های دولتی و غیردولتی .

حمایت از ساخت اسباب بازی‌های خانگی خلاق.

ایجاد و افزایش ارتباط با استادان و اندیشمندان حوزه کودک در رشته های مختلف و استفاده از نظر تخصصی آنها با عضویت در کمیته علمی مرکز.

حمایت از تولیدات و انتشارات علمی و عمومی در حوزه کودکان.

تعریف موضوعات پژوهشی مرتبط با شهر دوستدار کودک با همکاری دفاتر اجرایی شبکه شهر دوستدار کودک مستقر در دانشگاه ها و معاونت برنامه ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری اصفهان.

پیشنهاد نام ها و عناوین شهر دوستدار کودک جهت نامگذاری اماکن، گذرها و فضاهای شهری.

ج- وظایف پشتیبانی و حقوقی:

تشکیل شبکه شهر دوستدار کودک در شهر اصفهان.

پشتیبانی از نهادها و مراکز حامی کودکان و ارتباط با موسسات تخصصی ملی و بین المللی مرتبط با کودکان.

جذب سرمایه های مالی و انسانی در راستای حمایت از کودکان.

بستر سازی کمک به مراکز خیریه کودکان نیازمند از جمله شیرخوارگاه ها، یتیم خانه ها، انجمن کودکان سرطانی، خیابانی، معلول و بی سرپرست.

سعی در کاهش آلاینده های محیطی به ویژه آلودگی های محیطی، آلودگی هوا، اشعه‌های مزاحم و  … جهت پرورش نسل سالم.

همکاری با سازمان بهزیستی جهت کاهش میزان کودک آزاری، ساماندهی کودکان کار و خیابانی و سایر آسیب های اجتماعی حوزه کودک و حفظ کرامت انسانی کودکان.

پیگیری اصلاح قوانین کودک ستیز و پیشنهاد تصویب قوانین و ضوابط دوستدار کودک در مراجع ذی صلاح و تنظیم منشور حقوقی شهر دوستدار کودک و تشویق سایر شهروندان، سازمانها و شهرداری ها در راستای عمل به آن

ارتباط با سازمان های مدافع حقوق کودک (یونیسف و …)، خواهرخوانده های اصفهان و سازمانهای مردم نهاد در سطح ملی و بین المللی و استفاده از تجارب حرفه ای و تخصصی آنها در پیاده سازی رویکرد شهر دوستدار کودک.

تلاش در راستای تحقق عدالت شهری برای همه کودکان در توزیع فضاهای خدماتی، فرهنگی و اجتماعی.