بررسی فعالیت های شورای سیاستگذاری و راهبری سینمای کودک

شورای سیاستگذاری و راهبری سینمای کودک و نوجوان ۱۹ اسفند ماه سال ۹۳ با حضور مهدی ارگانی، مسعود کرامتی، حمید جبلی، جواد حاتمی، مهدی یزدانی، محسن چینی فروشان، علیرضا تابش، فرشته طائرپور و مرضیه برومند با حکم حجت الله ایوبی رییس وقت سازمان سینمایی با هدف تقویت و احیای سینمای کودک و نوجوان ایران شکل گرفت.

امروز بعد از گذشت ۲ سال و چند ماه از فعالیت این شورا و در آستانه برگزاری سی‌امین جشنواره بین المللی فیلم های کودکان و نوجوانان، با تعدادی از کارگردانان و تهیه کنندگان سینمای کودک و نوجوان به گفتگو نشستیم تا درباره عملکرد شورای سیاستگذاری و راهبری سینمای کودک و نوجوان بحث و تبادل نظر کنیم. مهمترین نکته ای که در این گزارش از سوی سینماگران به آن اشاره می شود این است که این شورای فعالیت چشمگیری نداشته و اکثر برنامه های آن در حد شعار باقی مانده است.

همچنین در بخشی از این پرونده می خوانید آنچه که به عنوان خروجی شورای سیاستگذاری و راهبری سینمای کودک و نوجوان در سی امین جشنواره بین المللی فیلم های کودکان و نوجوانان به نمایش گذاشته می شود، بنا به اظهار نظر تعدادی از سینماگرانی که به عنوان هیات انتخاب و یا داور در این جشنواره حضور دارند، آثاری است که از کیفیت چندان مناسبی برخوردار نبوده است.

در این پرونده با سیروس حسن پور، کامبوزیا پرتوی، جلال فاطمی و غلامرضا آزادی گفتگو کرده ایم. با ما در این پرونده همراه باشید:

فرمول شورای سیاستگذاری و راهبری سینمای کودک و نوجوان اشتباه است

سیروس حسن‌پور کارگردان سینمای کودک و نوجوان با اشاره به اینکه در مجموع نسبت به عملکرد شورای سیاستگذاری و راهبری سینمای کودک و نوجوان راضی نیست، گفت: با توجه به اینکه امسال در سی امین جشنواره بین المللی فیلم های کودکان و نوجوانان عضو هیات انتخاب بودم می توانم بگویم که حاصل کار این شورا و بنیاد سینمایی فارابی برای من به عنوان یک کارگردان سینمای کودک و عضوی از هیات انتخاب جشنواره قابل قبول نبود. فیلم هایی که حاصل فعالیت و برنامه ریزی این شورا بوده است و در جشنواره فیلم های کودکان و نوجوانان شرکت کرده است، از نظر کیفی در سطح مناسبی قرار ندارد و پایین تر از حد استاندارد است.

وی ادامه داد: امیدوارم نکاتی که بیان می کنم این تصور را ایجاد نکند که موضوع گیری شخصی نسبت به این شورا دارم بلکه براساس شرایطی که در سینمای کودک و نوجوان بوجود آمده است نکات مختلف را می گویم. البته دوستان سینماگر می توانند در جشنواره فیلم های کودکان و نوجوانان حاصل این خروجی را ببینند و قضاوت کنند که با شرایط فیلمسازی فعلی و بودجه هایی که برای تولید فیلم در این زمینه در نظر گرفته اند چه آثاری تولید شده است.

این سینماگر عنوان کرد: من نیز از جمله کسانی بودم که پروژه ای در بنیاد سینمایی فارابی ارائه کردم که از سوی این شورا تصویب شد اما متاسفانه شرایط و تسهیلاتی که برای این پروژه در نظر گرفته بودند شرایط مناسب برای تولید یک فیلم خوب نبود و همین مساله سبب شد تا به سمت تولید فیلم مورد نظر نروم چراکه احساس کردم با این بودجه فیلم ساخته نخواهد شد. اگر در چنین شرایطی تصمیم می گرفتم «درناهای کاغذی» را جلوی دوربین ببرم، این اثر  تبدیل به یک کار ضعیف می شد.

کارگردان فیلم «چوپان دروغگو» تاکید کرد: معتقدم نگاه غلطی نسبت به تولیدات سینمای کودک و نوجوان وجود دارد که همین مساله سبب شده است تا آثار سینمایی تبدیل به تله فیلم هایی شوند که حتی می توان آنها را ضعیف تر از تله فیلم های تولید شده در نهادهای دیگر دانست. به جرات می توانم بگویم از بین آثاری که برای جشنواره تولید شده است یک کار با کیفیت ندیدم.

وی بیان کرد: البته ظاهرا شورای سیاستگذاری و راهبری سینمای کودک و نوجوان چند ماهی است که دیگر فعالیت نمی کند زیرا اواخر سال گذشته ۲ طرح سینمایی برای ارزیابی به شورا ارائه کردم که به دلیل برگزار نشدن جلسات شورا، هیچ جوابی به من داده نشده است.

حسن پور گفت: می توانم بگویم که تقریبا با هیچ فیلمسازی در زمینه سینمای کودک و نوجوان تماس گرفته نشد تا برای راهبردی کردن این شورا همفکری کنند. بودجه قابل توجهی از سوی بنیاد سینمایی فارابی برای تولید فیلم های کودک و نوجوان اختصاص داده شده است که نام هیچ کدام از این فیلم ها را نمی توان فیلم گذاشت که البته سند حرفم نیز وجود دارد و فیلم‌های این دوره از جشنواره گواه آن است.

وی تاکید کرد: چه اتفاقی می افتد که این شورا که طی این سه سال درباره آن شعارهای بسیاری داده شد، نتوانسته ۲ کار خوب به جای هشت کار ضعیف تولید کند. در حال حاضر بودجه ها از بین رفته است و آثاری تولید شده است که استاندارد نیستند.

کارگردان فیلم «تصمیم کبری» توضیح داد: فرمول کار در سینمای کودک و نوجوان از ابتدا غلط بوده است و من به عنوان یک کارگردان در این حوزه توقع داشتم شورای راهبری به لحاظ کیفی به سینمای کودک و نوجوان کمک کند اما متاسفانه در این زمینه هیچ اتفاقی رخ نداد و تنها در این حوزه شعار شنیده شد. متاسفانه با فرمول موجود نمی توان سینمای کودک و نوجوان را راه انداخت و معتقدم این فرمول پوسیده است.

وی با اشاره به اینکه کمک هزینه تولید فیلم در سینمای کودک درست برنامه ریزی نشده است، بیان کرد: بنیاد سینمایی فارابی برای یک پروژه سینمایی ۳۰۰ میلیون تومان وام در نظر می گیرد ولی با این بودجه باز هم تهیه کننده سینمای کودک با مشکلات بسیاری مواجه است زیرا از سوی بخش خصوصی هیچ سرمایه گذاری برای سینمای کودک و نوجوان صورت نمی گیرد تا در کنار وام ۳۰۰ میلیون تومانی بودجه ای دیگر برای تولید داشته باشد. شاید بنیاد سینمایی فارابی بگوید که هدف آنها ارائه وام و در کنار آن مشارکت بخش خصوصی برای تولید فیلم بوده اما عملا این اتفاق رخ نداده است زیرا تهیه کننده و کارگردان مورد نظر با همان بودجه ای که بنیاد سینمایی فارابی مقرر کرده است فیلم خود را تولید می کند. در چنین شرایطی فیلم بی شک ضعیف می شود، زمانی هم که به فیلمساز گفته می شود چرا این کار را کرده اید، می گوید بعد از سال ها می خواستم یک فیلم در حوزه سینمای کودک و نوجوان تولید کنم و در چنین شرایطی تصمیم گرفتم فیلم را با ارزان ترین هزینه ممکن بسازم.

حسن پور گفت: تمام موارد و فرمول تولید فیلم در سینمای کودک و نوجوان باید آسیب شناسی شود و حمایت و پشتیبانی لازم در زمینه سینمای کودک و نوجوان صورت گیرد، همچنین باید کنترل و نظارت لازم در زمینه چگونگی تخصیص بودجه و تولید صورت گیرد. باید فیلمنامه هایی که در شورای سیاستگذاری و راهبری سینمای کودک و نوجوان تصویب و حمایت شده است مورد ارزیابی قرار بگیرد تا مشخص شود چه فیلمنامه های ضعیفی برای تولید تصویب شده است.

کارگردان فیلم «قطار کودکی» بیان کرد: با دیدن فیلم هایی که در جشنواره به نمایش گذاشته می شود، به راحتی می توان خروجی این شورا را ارزیابی کرد. حتی من اعلام آمادگی می کنم تا میزگردی در جشنواره فیلم های کودکان و نوجوانان برگزار شود تا خروجی هایی این چند سال را ارزیابی کنیم. در این میزگرد شورای مربوطه و بنیاد سینمایی فارابی می توانند از عملکرد خود دفاع کنند.

وی در پایان تاکید کرد: در این میان چند فیلم نیز برای حضور در جشنواره فیلم فجر تولید شده است که ربطی به بنیاد فارابی و یا شورا ندارد، مانند تولیدات کانون پرورش فکری کودک و نوجوان که بعد از چند سال در این حوزه ورود پیدا کرده اند که فکر نمی کنم آنها را هم خاص دانست. متاسفانه روابطی در زمینه تولید سینمای کودک و نوجوان وجود دارد که همین مساله سبب شده است تا این سینما پیشرفت چشمگیری نداشته باشد.

سینمای کودک و نوجوان هنوز دغدغه نشده است

مازیار پرتوی کارگردان سینمای ایران که آثار ماندگاری در سینمای کودک و نوجوان تولید کرده است نیز به خبرنگار مهر گفت: صادقانه باید بگویم که تا امروز فعالیت های شورای سیاستگذاری و راهبری سینمای کودک و نوجوان را دنبال نکرده ام، اما آنچه که می بینم این است که نیازی به این سینما احساس نشده است که بخواهند برای آن برنامه مدون و درستی در نظر بگیرند. این نیاز باید از سوی مسئولان احساس شود تا سینمای کودک و نوجوان بتواند شکل گیرد.

وی ادامه داد: سینمای ایران هرجا نیازی احساس کرد به سرعت وارد عمل شد که نمونه بارز آن لزوم وجود گروه سینمایی «هنر و تجربه» است که به سرعت این گروه راه اندازی شد و برخی از سینماها را مختص سینمای «هنر و تجربه» کردند. اما متاسفانه در حال حاضر برای سینمای کودک و نوجوان نیازی احساس نمی کنند تا بخواهند یک گروه سینمایی برای آن ایجاد کنند و سینمای مخصوص آن در نظر بگیرند. البته یکی از دلایل اصلی این مساله، بحث تولید است. وقتی فیلم هایی در حوزه «هنر و تجربه» تولید شد نیاز به ایجاد یک گروه سینمایی خاص هم به وجود آمد تا بتوان پاسخگوی مخاطبان چنین سینمایی بود و در کنار آن صاحب فیلم نیز احساس امنیت کند و حاضر باشد اثرش در آن گروه سینمایی اکران کند.

کارگردان فیلم «گلنار» بیان کرد: با توجه به اینکه سینمای کودک و نوجوان تولید چندانی ندارد و حمایت چندانی از آن صورت نمی گیرد، نیازی برای ایجاد یک گروه سینمایی مختص آن احساس نمی شود. در دولت قبل ناگهان اعلام شد که باید برای سینمای کودک و نوجوان کاری کرد، همین مساله سبب شد فیلم هایی در حوزه کودک و نوجوان تولید شود که هیچ کدام از آنها قابل اکران نبودند و از آنجا که تولید فیلم کودک و نوجوان برعهده بنیاد سینمایی فارابی بود، این نهاد هم به دلیل دولتی بودن نگران بودجه اختصاص داده شده و در نتیجه نگران اکران هم نبود که این مسایل دست به دست هم داد تا شرایطی برای اکران آن تولیدات فراهم نشود.

وی ادامه داد: سینمای کودک و نوجوان باید از زیر بار سرمایه گذاری دولت خارج شود تا صاحب فیلم نگران اکران آن باشد و فیلم هایی مناسب برای اکران تولید کند. به همین دلیل است که شورای سیاستگذاری و راهبری سینمای کودک و نوجوان نیز تا امروز نتوانسته است کاری برای این سینما انجام دهد، چرا که هیچ کس دلش برای سینمای کودک و نوجوان نسوخته است.

پرتوی تاکید کرد: در دهه ۷۰ فیلم های مهمی در سینمای کودک و نوجوان ساخته می شد که من نیز نزدیک به ۵ فیلم در آن دوران برای این سینما تولید کردم. سینمای کودک و نوجوان در آن دوران دغدغه کارگردان، نویسنده، تهیه کننده و حتی مسئول سینمایی بود و همه می خواستند بچه های ما در تابستان سینمای خاص خود را داشته باشند و حتی در فصل های دیگر نیز با همکاری آموزش و پرورش، دانش آموزان برنامه سینمایی خارج از برنامه درسی داشته باشند. فکر می کنم در این دوره اگر آموزش و پرورش نیاز به فیلم های کودک و نوجوان را احساس کند می تواند برای دانش آموزان برنامه ریزی کند اما متاسفانه تا آنجا که می دانم سینمای کودک و نوجوان دغدغه هیچ کسی نیست.

وی ادامه داد: سینمای کودک و نوجوان تنها زمانی دغدغه مسئولان می شود که قرار است جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان برگزار شود و تازه به یاد می آورند فیلمی برای حضور در این جشنواره وجود ندارد. از سوی دیگر برای کسی مهم نیست که فیلم تولید شده به درد کودک و نوجوان می خورد یا خیر و یا فیلم قابل اکران است یا خیر. زمانی که فیلم برای مخاطبان جذابیت نداشته باشد انگیزه برای حمایت آن کم می شود؛ آن هم در شرایطی که بخش اکران همچنان در دست سینماداران است و این سینماداران هستند که تصمیم می گیرند که چه فیلم هایی اکران شود.

کارگردان فیلم «افسانه دو خواهر» در پایان بیان کرد: برای موفقیت و تولید در سینمای کودک و نوجوان باید دغدغه وجود داشته باشد و تا زمانی که چنین دغدغه ای وجود نداشته باشد هیچ کاری برای رونق این سینما نمی توان کرد.

به شورای سیاستگذاری و راهبری سینمای کودک و نوجوان فرصت دهیم

جلال فاطمی کارگردان و بازیگر نیز با اشاره به اینکه معتقد است شورای سیاستگذاری و راهبری سینمای کودک و نوجوان طی فعالیت خود خروجی نداشته است که بتوان به آن استناد کرد که این شورا کار خود را به خوبی انجام داده است یا خیر بهخبرنگار مهر گفت: من به عنوان کارگردان سینمای کودک و نوجوان سه فیلمنامه به این شورا ارائه کردم تا بررسی شود اما متاسفانه هیچ خبری از آن نشد. البته گاهی شنیده می شود که یک سری تولیدات در زمینه کودک و نوجوان در حال انجام است و فکر می کنم باید به این شورا زمان بیشتری داد تا با بهبود یافتن شرایط اقتصادی، به نتیجه مورد نظر برسیم.

وی ادامه داد: به هر حال می توان گفت موقعیتی فراهم نمی شود تا کارگردانان سینمای کودک و نوجوان دست به تولید فیلم مناسب بزنند. در این میان نباید فراموش کرد که فیلم هایی که در گذشته در حوزه سینمای کودک و نوجوان تولید شده است، بخش اعظمی از بودجه آن از سوی فارابی تامین شده بود و قراردادهای مشترکی با این بنیاد و یا شرکت های خصوصی بسته می شد. اینکه تولید سینمای کودک و نوجوان از سوی بنیاد سینمایی فارابی رها شود تا همه بودجه از سوی بخش خصوصی تامین شود در حالی که زیرساخت های اکران و نمایش در کشور فراهم نیست و سینماداران نیز همکاری مناسبی در زمینه اکران فیلم های کودک و نوجوان انجام نمی دهند، سبب می شود تا سینمای کودک و نوجوان در جایگاه خود درجا بزند و شاهد رشد و رونق آن نخواهیم بود.

کارگردان فیلم سینمایی «نخودی» توضیح داد: من و بسیاری دیگر از سینماگرانی که پیشکسوت تولید فیلم در سینمای کودک و نوجوان هستیم در چنین شرایطی مایوس شده و نمی توانیم فیلم بسازیم.

وی بیان کرد: سال هایی که گذشته است دیگر برای سینمای کودک و نوجوان باز نمی گردد و فیلمسازان از ریتم تولید برای این نوع از سینما افتاده اند. حذف کردن بودجه تولید در برخی از موارد در سینمای کودک و نوجوان و نبود زیرساخت نمایش، سیاست درستی نیست. همه این مسایل سبب می شود من به عنوان کارگردانی که در حوزه سینمای کودک و نوجوان فعالیت کرده و نسبت به این حوزه بسیار علاقمند است، نتوانم فیلم بسازم.

کارگردان فیلم سینمایی «بچگیتو فراموش نکن» توضیح داد: یادمان باشد سینمای کودک با سینمای نوجوان متفاوت است. بسیاری از افراد فکر می کنند تولیدات سینمای کودک و نوجوان باید موزیکال باشد و کودکان را شاد کند، درحالی که باید به سینمای نوجوان نیز فکر کرد، نوجوانان امروز ما بسیار باهوش و مستعد هستند و به دلیل فقدان تولید فیلم برای گروه سنی نوجوان، این بخش از مخاطبان به سمت فیلم های اجتماعی که برای بزرگسالان است و یا به سمت فیلم های خارجی بروند که البته نمی توان گفت این تولیدات بد است.

فاطمی در پایان تاکید کرد: مساله این است که نوجوانان ما باید فیلم های تولیدشده کشور خودمان را ببینند. سال هایی که گذشت دیگر به سینمای کودک و نوجوان باز نمی گردد و همین بی توجهی سبب شده تا نوجوانان راه های دیگری را برای سرگرمی خود پیدا کنند.

شورا برنامه اجرایی برای اکران سینمای کودک داشته باشد

غلامرضا آزادی تهیه کننده و کارگردان سینما نیز به خبرنگار مهر گفت: به عنوان یک تهیه کننده در سینمای کودک و نوجوان باید بگویم چیزی که نادیده گرفته شده، بهایی است که عاشقان سینمای کودک و نوجوان به دلیل شرایط موجود پرداخت می کنند. فیلمسازان سینمای کودک و نوجوان نسبت به فرهنگ، تفکر و اندیشه کودکان حساس هستند و با اینکه به راحتی می توانند فیلم های گیشه پسند بسازند اما تمام انرژی خود را صرف می کنند تا کاری ماندگار برای کودکان و نوجوانان بسازند. خیلی ها از فیلم ها در تاریخ سینما ماندگار نمی شوند اما فیلم کودک و نوجوان را می توان یک کتاب دانست که بعد از خواندن آن باز هم کسی به سراغش می رود.

تهیه کننده فیلم «کاکلی» ادامه داد: باید دانست شورای سیاستگذاری و راهبری سینمای کودک و نوجوان چه هدفی دارد، باید دید این شورا به تولید فکر می کند و آیا مخاطبان این تولید شناسایی شده اند یا خیر. علاوه برآن باید دانست این تولید براساس هزینه دولتی انجام می شود و یا قرار است از سوی بخش خصوصی تامین شود. علاوه برآن وقتی فیلمی در سینمای کودک و نوجوان با هر سیاستی ساخته می شود، آیا فرصتی برای اکران آن فراهم می شود؟

وی ادامه داد: معتقدم این شورا علاوه بر سیاست گذاری برای تولید فیلم باید سیاست گذاری مناسب و البته اجرایی برای اکران فیلم ها نیز داشته باشد. به عنوان مثال من نزدیک به ۶ سال است که سه فیلم سینمایی در حوزه سینمای کودک و نوجوان ساخته ام و چهارمین فیلم نیز به زودی ساخته می شود، اما هیچ کدم از این فیلم ها اکران نشده است. تهیه کننده فیلم هایی که دولت برای آنها سرمایه گذاری کرده، نیازی به اکران عمومی نمی بیند چرا که از ابتدا دستمزد خود را دریافت کرده است اما در این میان تهیه کنندگانی مانند ما که بخش خصوصی هستیم و فیلم هایی بدون وام می سازیم ولی نمی توانیم فیلم مان را اکران کنیم به شدت ضرر می کنیم.

شرکت های پخش، مسئولیت پخش فیلم های کودک را قبول نمی کنند و حتی شورای صنفی نمایش باور ندارد که فیلم کودک هم می تواند به عنوان یک فیلم سینمایی اکران شودآزادی گفت: در زمان آقای بهشتی، شورای سیاستگذاری اکران کودک راه اندازی شد و ما وقتی فیلم «کاکلی» را اکران کردیم سه برابر بودجه ساخت آن در تهران فروخت. البته نباید فراموش کرد که آموزش و پرورش نیز در این زمینه بی تاثیر نبود. وقتی این وزارتخانه سینما را کنار گذاشت و دیگر تمایلی به حضور دانش آموزان در سینما نداشت مشکلات چند برابر شد.

وی ادامه داد: امیدوارم شورای سیاستگذاری در زمینه اکران فیلم ها نیز برنامه ریزی داشته باشد و در حد حرف باقی نماند. این روزها جشنواره های سینمایی با بودجه های بسیار بالایی برگزار می شود، اما از فردای آن، تهیه کننده فیلم هرچه تلاش می کند نمی تواند فیلم خود را اکران کند. شرایط اکران در سینمای کودک به گونه ای است که من بعد از ۳۵ سال فیلم ساختن تصمیم گرفته ام که مجوز تاسیس یک شرکت پخش را دریافت کنم تا بتوانم فیلم های خود را نمایش دهم زیرا شرکت های پخش، مسئولیت پخش فیلم های کودک را قبول نمی کنند و حتی شورای صنفی نمایش باور ندارد که فیلم کودک هم می تواند به عنوان یک فیلم سینمایی اکران شود. متاسفانه در حوزه پخش و اکران مافیای بزرگی وجود دارد که به نوعی به دنبال پایمال کردن سینمای کودک و نوجوان هستند.

تهیه کننده فیلم «دره شاپرک ها» توضیح داد: فیلم هایی که در جشنواره فیلم های کودکان و نوجوانان حضور دارند، فیلم های قابل توجهی نیست. معتقدم نگاه اعضای شورای سیاستگذاری و راهبری سینمای کودک و نوجوان باید سال به سال براساس تغییرات جهان تغییر کند، نمی توان همان نگاهی را که  ۱۰ سال پیش به سینمای کودک و نوجوان داشتیم امروز هم دنبال کنیم.

آزادی در پایان صحبت های خود گفت: مگر در سینمای ایران به غیر از چند نفر که همیشه درباره سینمای کودک تصمیم می گیرند، افراد فرهیخته دیگری وجود ندارد که همیشه از یک سری افراد خاص در زمینه سیاستگذاری سینما استفاده می شود؟