«تن تن و سند باد» تقابل تکنیک غربی با حکمت شرقی

به گزارش کودک پرس ، ادبیات تعلیمی در شرق در قالب قصه ها و حکایت ها و داستان ها و زبان تمثیل قدمت چند هزار ساله دارد که ما را به امانات و ماثورات پیوند می زند و به قلب شرق و اشراق می برد. عالمی که در آن همه هستی و هستنده ها به تعبیر حکمای انسی سرود توحید سر میدهند وشاهد وحدت و جودیم.

از جماد تا انسان همگی اقرار به وجوب باری تعالی میکنند و به تعبیر مولانا :ماسمیعیم و بصیریم و خوشیم/با شما نامحرمان ما ناخوشیم! این نحو از تلقی در عالم در قصه های کودکان امروز نمود و بروز داشته اگر چه باعالم تمثیل قدیم فاصله گرفته چراکه مادر تاریخ تجدد و عصر مدرنیته ایم. عصری که فرهنگ به صنعت و اثر هنری و ادبی به کالا تقلیل پیداکرده و انسان مصرف کننده است و این مصرف گرایی به دلیل ماهیت تفکر حاکم بر تاریخ جدید حتی به مصرف خود هم منتج میشود که ان را نیهیلیزم خوانده اند. جهان جدید جهان ارسطویی و بیکنی است.

جهانی که انسان در زیست‌واره تمثیل نیست بلکه زیست‌جهان اورا استدلال ازنوع استقرایی گرفته. که دران مقدمه صغری و کبری درجهت منفعت اوست که حکمای انسی ان را عقلانیت کاسموسانتریک و خود بنیاد گفته اند. در چنین عالمی حتی فرهنگ قادر به تحول نیست گرچه این فرهنگ خود در بحران است و شرق باردیگر از زیر دریا بیرون خواهد امد و اتلانتیس واقعی (به نقل از داوری از کتاب) ظهور خواهد کرد. نگارنده چند ماه پیش اسم کتابی باعنوان”تن تن وسندباد” را در چندین محفل شنید که ظاهرا هم به چاپ چندم رسیده و هم حضرت اقا بران تقریضی نوشته اند. عنوان برایم کمی مجهول بود اما چاپ مجدد کتاب و یادداشت حضرت اقا و نام اشنای نویسنده مراتشویق وترقیب به خرید کتاب و خوانش ان کرد.

این کتاب توسط محمد میرکیانی نوشته شده. بنده بابضاعت کمی که در خوانش اثار ادبیات کودک داشته نام ایشان را بارها شنیده وسعادت زیارت ایشان نیز یکبار نصیب حقیر شده است.

ادبیات کودک را اگر همان ادبیات تعلیمی بگیریم قدمت هزارساله ولی اگر با مبانی جدید تصور کنیم قدمتی کمتر از صد سال دارد که با زنده یاد آذریزدی اغاز میشود و بعد از انقلاب با بزرگانی چون استاد سرشار، رحماندوست، میرکیانی و چند تن ازربزرگان دیگر که الان حقیر حضور ذهن ندارد و خدمات گسترده ای در فرهنگ سازی ادبیات کودک انجام دادند.

کتاب تن‌تن و سند باد اثری است از استاد میر کیانی. چاپ حدود سی بارازاین اثر نشان از اقبال عمومی دارد و یادداشت حضرت اقا نیز مبین این است که این اثر اثری است تولیدی و بومی. طرح های کتاب از اقای صلواتیان است و مصور کردن کتاب برای قشر نوجوان جذابیت رامضاعف کرده.

همانطور که اشاره شد کتاب نه تقلیدی است و نه ترجمه ونه تکراری و نه صرف جنبه سرگرمی بلکه درست مثل داستانهای بهرنگی حرف دارد.

داستان از انجایی شروع میشود که تن تن به همراه پروفسور و کاپیتان و میلو و سوپرمن که بعدا به عنوان متحد به انها اضافه میشود سودای رفتن به شرق و عالم قصه های شرقی میکنند.

انها با کشتی به شرق می ایند و سراغ قصه های شرقی راازپیرمرد ماهی گیروفرزندش میپرسند وباوجود مهمان نوازی ان دو اینهارفتار غیر متعارفی میکنند

ساختار کتاب به نحوی است که از دریا شروع میشود و با کشتی. درست مثل کشف قاره امریکا و افریقا و استرالیا توسط این سفید پوستان چشم ابی موبور!

در اینجا تن تن تن به همراه تیمش_کاپیتان و پروفسور و سگشان میلو و حتی سوپرمن_نماد غرب و مدرنیته اند.

غربی که به دنبال استیلای برشرق و به طبع ان جهان اند و میخواهند بر همه چیز تصرف کنند.

انها به همه چیز نگاه ابژه و سوژه داشتند به عبارتی به قداست برای چیزی قایل نبودند و نگاه شی وارگی. لذا درصدد کشف و فهم و تسخیر قصه های عالم شرقی اند چرا که شرق یعنی همین امانات و ماثورات و قصه ها که ساحت اشراق و رازگونه دارد و برخلاف اسطوره های غربی حکمت گونه است و با جان انسان امیخته.

درمقابل تن تن سند باد حضور دارد. نگاهبان ساحت شرقی. درست مثل فیلم ثور. سندباد نیز یارانی دارد که به او در هدفش مدد میرسانند. پهلوان پنبه، نخودی، علی بابا و علاالدبن را میتوان از یاران او حساب کرد.

این کتاب به نحو حکیمانه ای درقالب ادبیات تعلیمی و تمثیل برای کودکان نحو غربزدگی و تقابل شرق و غرب را به تصویر کشیده است. این که غرب به عنوان تمدن هژمون به دنبال اقایی در جهان است و شرق باید از ساحت خود دفاع کند و هویتش رابه تاراج نگذارد.

گفتیم شروع از دریا بوده. اتفاقات بزرگ و سفرهای تاریخی و تمدنی و حتی جنگها از طریق دریا و با کشتی بوده و تن تن به همراه کاپیتان و پروفسور و میلو و بعد سوپرمن که میتوانند نماد علم و جنگ و نظامی گری باشند با کشتی و از طریق دریا به شرق امدند.

انها ابتدا در ساحل و سپس در دریا در سطوح مختلف با هم درگیر میشوند و بعداز یکسری اتفاقات و کش وقوس بین دو طرفین سندباد زمین بازی را به کویر میکشاند تا در جنگ پیروز شود. به عبارتی در صحرا که متعلق به شرق است و مظهر راز و عجایب سندباد درصدد برد است. باید ذکر کرد که سوپرمن با تفنگش مظهر علم و تکنیک است و استراتژی سندباد صحرا! یعنی طبیعت!

در این کتاب بعضا باجملات قصار و دیالوگهای زیبا مواجه میشویم. چیزی که قبلا در داستان ماهی سیاه کوچولو از صمد بهرنگی و شازده کوچولو از اگزوپری در نوشتارهای متعدد اشاره کردیم.

دراینجابد نیست به چند نمونه اشاره کنیم:

1_سرزمین قصه های مشرق زمین ،به قهرمانان قصه های خودش تعلق دارد(ص65)

2_حالا هم میروزبم، ولی نگهداری پیروزی، گاهی مشکل تراز به دست اوردن ان است(78)

3_جاده ابریشم راه ارتباطی همه افسانه های مشرق زمین است(ص84)

4_قهرمانان قصه های مشرق رمین، بزرگ و قدرتمندند(121)

5_نباید بگذاریم سرزمین قصه های مشرق زمین به دست بیگانه ها بیفتد!(139)

6_غربیها به سرزمین افسانه های مشرق زمین علاقه دارند و میخواهند پای ما را از سرزمین خودمان قطع کنند تا صاحب همع مشرق زمسن شوند ،انها به خدبی میدانند که مشرق زمین بدون سرزمین قصه هایشان ، یعنی هیچ(78)

در این داستان سندباد نهایتا با حکمت شرقی بر تن تن غلبه پیدا میکند. و به پیری که قصه گوست میگوید این حکایت را بازگو کند تا به ایندگان برسد. علاالدین نیز این داستان را کتاب میکند. به عبارتی میبینیم که فرهنگ شرقی شفاهی است و نقالی نقش داشته و از سویی تبدیل ان به کتاب درقالب داستان بیانگر ساحت تمثیلی شرق است. امانکته جالب بخش پایانی این داستان است. وان جام جهان بین است. غرب چنانکه پیشتر گفتیم و در این داستان اشاره شد به مدد علم و تکنیک که زاییده تفکر فلسفی ارسطویی است که در عصر جدید بیکن با استقرا ان را احیا نمود و با تفکر دکارتی بسط و تحقق یافت. این غرب اکنون همه چیز راماده خود میکند و یا هر چیز را ماده فرهنگی میکند تا در تلوزیون دیده شود و مصرف گردد.

در اخر جا دارد اشارتی مختصر به ارانیل پستمن جامعه شناس رسانه شود که به نقد رسانه ها در جامعه به خصوص تلوزیون و رسانه های بصری میپردازد.

به عبارتی غرب نیز اسیر تکنبک است و به نوعی ولایت تکنیک در انجا گشایش تاریخی را بیته است.

و به گمان انها شرق را نیز میتوان در سیطره تکنیک برد در حالیکه شرق با وجود غربزدگی چون افتابی است که نهایتا ازپشت ابر بیرون خواهد زد و غرب را از رساحت جلال به جمال خواهد برد.

این نوشتار را با جمله ای از یوسفعلی میرشکاک از کتاب “غفلت در عصر رسانه های فراگیر”به پایان میبریم. میرشکاک میگوید قوم ایرانی قومی است که قوه هاضمه بالایی دارد. قومی است نهان روش. این قوم اگر چه هزینه میدهد اما از ماهواره نیز عبور میکند چون قوم ما قومی است ورای تکنیک.

به قلم حسین پایین محلی

منبع: گلستان ما