معرفی 10 ابزار سفالگری برای کودکان

به گزارش کودک پرس ،در تهیه و تولید ظروف سفالین، مانند هر هنر دستساز دیگری از یک سری ابزارآلات جهت ایجاد سهولت و ظرافت در کار استفاده می شود. در این جاشما را با برخی از این ادوات آشنا خواهیم کرد.

1- سنگ گل‌فشاری

تخته‌سنگ همواری است به طول یک متر و عرض نیم متر که آن را به ترکی «پالچوق‌باسَن» می‌نامند. این تخته‌سنگ در دست راست یا چپ سفالگر تعبیه شده‌ و برای ورز دادن گل با دست به کار می‌رود. به هنگام ورز دادن گل، هر چند گاه یک بار با کارتراش گل‌های چسبیده بر آن را می‌تراشند.
2- کارتراش یا کَلتراش
افزاری است برای تراشیدن گل چسبیده به سنگ گل‌فشاری یا زمین (به هنگام ورز دادن گل). این افزار دو تکه دارد:
الف – تیغه‌ای پهن و آهنی و راست گوشه و تخت به طول پانزده سانتیمتر و عرض ده سانتیمتر که از یک درازا در دسته چوبی کارتراش فرو برده شده‌است.
ب – دسته چوبی استوانه‌ای به طول بیست سانتیمتر و از یک سو درازا در میان شکافی به طول پانزده سانتیمتر دارد که تیغهء کارتراش در آن جای گرفته‌است.
3- کاسهء لعابی
در سمت راست سفالگر در گودال کوچکی در نزدیکی دستگاه یک کاسه لعابی را جای داده و در آن آب ریخته‌اند. سفالگر هنگام کار، با آب این کاسه دستهای خود را تر می‌کند تا گل به آن نچسبد و کار ساخت سفالینه به سهولت انجام پذیرد.
4- سوزن «اینَه»
سوزنی است به درازای شش سانتیمتر با دسته‌ای کوتاه و چوبی به درازای چهار سانتی متر که برای کارهایی همچون کم کردن گل، برش دادن و خط انداختن ظرف در حال ساخت به کار می‌رود.
5- تیماج
پاره‌چرمی است راست گوشه به درازای ده سانتیمتر و پهنای دو سانتیمتر. سفالگر برای هموار کردن لبه سفالین آن را تا می‌کند و انگشت‌های شست و نشانی خود بر لبه سفالینه چنان نگاه می‌دارد که یک بخش آن در درون سفالینه و بخش دیگر در بیرون جای بگیرد. با چرخیدن دست ها «تیماج» لبهء سفالینه را یکسان هموار می‌کند. امروزه از قطعه تیوب دوچرخه برای این کار استفاده می‌کنند.
6- مُشْتَه
افزاری است مسی، نازک و تخت، به طول هشت سانتیمتر و پهنای (در پهن‌ترین بخش) پنج سانتیمتر که به شکل مثلی با گوشه های گرد است و آن را هنگام کار و چرخیدن دستگاه برای هموار شدن سطح بیرونی سفالینه نگاه می‌دارند تا ظاهر ظرف صاف شود.
سفالگر بر روی جایگاهی که همچون نیمکتی کوچک در پشت چرخ تعبیه می گردد، می‌نشیند و بعد از چرخش چرخ، گلی را که می‌خواهد از آن سفالینه بسازد، بر روی صفحهء چرخ می‌کوبد.
7- تراش
افزاری است آهنی و تخت به درازای پانزده سانتیمتر و عرض آن (در پهن‌ترین قسمت) سه سانتیمتر است (به شکل L ). این افزار را در تراش دادن قسمت تحتانی سفالینه به کار می‌برند. البته بنا به کاربرد در ظروف کوچک و بزرگ تراشهای بزرگ تر و کوچک تر از اندازه مذکور نیز استفاده می شود.
8- چرخ
دستگاهی است که از چند جزء تشکیل یافته و در یک محفظهء گلی – آجری (تقریباًبه شکل میزی که سه سوی آن بسته باشد) جای دارد. جدیداً دستگاه چرخ کلاً از آهن ساخته می‌شود و قابلیت انتقال دارد.
سفالگر بر روی جایگاهی که همچون نیمکتی کوچک در پشت چرخ تعبیه می گردد، می‌نشیند و بعد از چرخش چرخ، گلی را که می‌خواهد از آن سفالینه بسازد، بر روی صفحهء چرخ می‌کوبد.
اجزاء چرخ سفالگری عبارت است از:
الف – یک صفحهء گرد آهنی یا چوب گردو به کلفتی پنج سانتیمتر و قطر حدوداً بیست سانتیمتر که گل را برای ساختن سفالینه روی آن می‌گذارند. این صفحه را «چرخ باشی» (سر چرخ) می‌نامند.
ب – یک صفحهء گرد دیگر از آهن یا چوب گردو به ضخامت هفت سانتیمتر و قطر حدوداً 65 سانتیمتر که از میان آن یک چوب کلفت استوانه‌ای گذشته‌است. این صفحه از سر چرخ حدود 75 سانتیمتر فاصله دارد و سفالگر هنگام کار با یک پا به روی آن می‌زند و چرخ را به گردش در می‌آورد.
ج – یک چوب استوانه‌ای به کلفتی چهار و به طول چهل سانتیمتر که از میان صفحه زیرین می‌گذرد و بخش بزرگی از آن در بالای این صفحه و بخش کوچکی از آن در زیر این صفحه جای دارد. از میان این چوب یک میله آهنی به شرح زیر می‌گذرد.

د – یک میلهء آهنی استوانه‌ای به طول یک متر که از میان چوب استوانه‌ای در «سرچرخ» فرو رفته و سر دیگر آن در یک بلبرینگ در درون زمین جای دارد.
ه – یک بلبرینگ که در زمین جای دارد و سر میله آهنی در آن می‌گردد. پیش از این بلبرینگ یک تکه چوب سخت بکار می‌بردند. درون این چوب را خالی می‌کردند و در آن روغن چراغ می‌ریختند تا میله آهنی به نرمی و آسانی بچرخد.
و – یک پاره چوب چهار بر و بلند که دو سر آن به دو دیواره محفظه گلی فرو رفته و از زیر سر چرخ می‌گذرد و میله آهنی در یک فرو رفتگی هلالی که در میان آن است می‌گردد. میان این چوب و سر چرخ و چوب استوانه‌ای (ج) اندکی فاصله‌است.
ز- پاره چوب چهار بر پهن و کوتاهی که به میان چوب (و) در جایی که آن چوب فرو رفتگی دارد و میله آهنی از آن می‌گذرد کوبیده شده‌است. میل آهنی از میان چوبهای (و) و (ز) می‌گذرد.
پیوند دو صفحه گرد و میله‌های چوبی و آهنی چنان است که هرگاه یکی از آنها را به حرکت در آورند، تمام چرخ به حرکت درمی‌آید. حدوداً سه دهه قبل از این چرخ سفالگری با ضربه کف پای سفالگر به چرخش درمی‌آمد؛ اما امروزه با استفاده از دینامو و تسمه لاستیکی که رابط این دستگاه و صفحه آهنین است، چرخ را به چرخش درمی‌آورند.
9- قالب
صفحه چوبی یا سفالی گرد به اندازه «سر چرخ» ولی کمی نازک‌تر. هنگام کار قالب را روی «سر چرخ» می چسبانند و سفالینه های بزرگ (حدوداً به اندازه گلدان) را با قالب از روی سر چرخ بر می‌دارند و کنار می‌گذارند. سفالگر به تعداد زیاد قالب دارند؛ زیرا برای ساختن هر سفالینه یک قالب لازم است.
10- تخته
صفحه‌ای به ابعاد تقریبی 30* 40 که از اتصال چند تخته باریک (با پهنای حدوداً 10 سانتی متر) ساخته شده و برای جابه جایی سفالینه‌های کوچک به کار می‌رود.

منع:فرزند پرتال