مناسبترین روش تنبیه کودک

 وقتی که صحبت از تربیت کودک به میان می‌آید، بیشتر ما نخستین کلمه‌ای که در ذهن‌مان نقش می‌بندد تنبیه است! انگار که تربیت کودک بدون ابزاری مانند تنبیه اصلا شدنی نیست.

بعد هم به سراغ روش‌هایی از تنبیه می‌رویم که موثرتر باشد و کودک بیشتر تحت تاثیر آنها تبدیل به موجودی حرف‌شنو و آرام و بی‌آزار شود. اما آیا تا به حال با خودمان فکر کرده‌ایم که این روش‌های تنبیهی چه عواقبی ممکن است داشته باشد و آیا راه‌حل دیگری جز تنبیه وجود ندارد؟

در مورد این موضوع با مهدیس هاشمی، روانشناس کودک و نوجوان گفت‌وگو می‌کنیم و او با اشاره به موارد تنبیه نادرست می‌گوید: متاسفانه بسیاری از والدین از ابزارهای مختلفی برای تنبیه استفاده می‌کنند که نتایج و پیامدهای منفی برای کودکان دارد که به ۴ مورد از مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم؛

۱. بدترین نوع تنبیه که با وجود فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی‌های وسیع هنوز هم موارد مختلف در درجات گوناگون از آن دیده می‌شود تنبیه فیزیکی یا کتک است. درباره تاثیرات سوء این رفتار بر روی کودک زیاد گفته شد و بر کسی پوشیده نیست که با کتک زدن چه صدمات روحی و شخصیتی به کودک وارد می‌کنند. بدرفتاری، لجبازی، مقابله جویی، منفی گرایی، افسردگی، اضطراب و پرخاشگری از جمله صدمات ناشی از کتک زدن است اما چرا هنوز هم می‌توان پدرومادرهای بسیاری را دید که دست به تنبیه فیزیکی می‌زنند؟

می‌توان گفت که بسیاری از والدین دچار خشم شده و دست به این کار می‌زنند که در اغلب موارد به سرعت از کار خود پشیمان می‌شوند و احساس گناه بعدی باعث می‌شود نه خشم و ناراحتی آنها درمان شود و نه کودک به درستی تربیت شود.

۲. والدینی هستند که خط قرمز آنها در برخورد با کودک کتک زدن است و دست به این اقدام نمی‌زنند اما در برخی موارد با از دست دادن کنترل خشم خود در مقابل فرزندان سر آنها فریاد می‌کشند یا با کلمات مختلف کودک را سرزنش و حتی تهدید می‌کنند.

آنها که احساس می‌کنند حق دارند خشم و ناراحتی خود را بر سر کودک خالی کنند چون او با رفتارش باعث عصبانیت و ناراحتی‌شان شده است، بدون اینکه به تبعات بعدی کار خود فکر کنند شروع به داد و فریاد بر سر کودک می‌کنند که هم باعث افزایش ناراحتی و عصبانیت خودشان می‌شود و هم کودک بعد از چند بار تکرار این کار به مقابله‌جویی یا واکنش در برابر این رفتار اقدام می‌کند. باید گفت که این روش نیز راه‌حل درست و موثری در تربیت کودک نیست و برعکس باعث ضعف شخصیت کودک یا پرخاشگری او می‌شود.

۳. محدود کردن کودک در فضای خاص مانند اتاق یا حمام نیز از جمله تنبیهات نادرستی است که متاسفانه توسط والدین انجام می‌شود. اما تنبیهی که کودک را از نیازهای اصلی و اساسی‌اش محروم می‌کند، پذیرفتنی نیست. این رفتارها مانند زندانی کردن کودک در دستشویی، حمام، زیرزمین، تنها گذاشتن کودک و… نوعی از کودک‌آزاری و تضییع حقوق کودک است و نوعی خشونت رفتاری در خود مستتر دارد که باعث ایجاد خشم پنهان در کودک می‌شود. پس نباید فکر کرد به صرف اینکه این رفتارها همراه با خشونت فیزیکی نیست پس ایرادی برای انجام آنها وجود ندارد.

۴. شاید از نظر والدین عادی‌ترین و بی‌ضررترین تنبیهی که می‌توان برای کودک در نظر گرفت این است که او را از برخی امکانات یا وسایل به مدت مشخصی محروم کنند. البته که محروم کردن کودک روش موثری در تربیت کودک است اما وسیله یا امکانی که کودک از آن محروم می‌شود باید متناسب با رفتار کودک باشد.

به عنوان مثال اگر کودک با اسباب‌بازی خود با خشونت رفتار کرد می‌تواند زمان مشخصی او را از اسباب‌بازی خود محروم کنید یعنی این تنبیه متناسب با رفتار نامناسب او با همان وسیله است، نه اینکه اگر کار اشتباه دیگری از او سر زد، اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش را از او دور کنید، این تنبیه با رفتار نامطلوب بی‌تناسب است که باعث ایجاد حس مورد ظلم واقع شدن، و در نتیجه خشم در کودک می‌شود و ممکن است در موقعیت‌های بعدی آن رفتار یا عمل نامطلوب را با شدت بیشتری انجام دهد.